بچه‌های جنگ افرادی زمینی مثل سایر مردم بودند

رحماندوست گفت‌وگویی با سایت ساجد انجام داده که در زیر می‌آید.
   

به طور مشخص وظیفه مشاور رئیس جمهور در امور ایثار گران چیست؟ آیا عملکرد این دفتر موازی کاری با معاون رئیس جمهور درامور ایثارگران محسوب نمی شود؟

رئیس جمهور یک معاون امور ایثارگران دارد و یک مشاور درامورایثارگران . معاون رئیس جمهور مسئولیت اجرایی دارد که درعین حال ریاست بنیاد شهید وامور ایثارگران را نیز عهده داراست .
مشاورمسئولیت اجرایی ندارد اما چشم وگوش رئیس جمهور است وبرآن چه که برقشر ایثارگرجامعه می گذرد نظارت دارد. معاون دست وبازوی رئیس جمهور است و مشاور چشم وگوش او است . کارمشاور رئیس جمهور درامور ایثارگران نظارت بر حسن اجرایی قوانین، هماهنگی میان دستگاه های مختلف کشور درامورایثارگران ،شناسایی قوانین و مقرراتی که نیازمندتدوین وتصویب هستند، تشخیص خلاء های قانونی،تشخیص قوانین متناقض ومتضاد ، تشخیص قوانینی که باید اصلاح شوند،تشخیص وشناسایی دستگاه هایی که درانجام وظایف خود نسبت به ایثارگران کم کاری می کنند، پیگیری قوانین ومصوباتی که در برنامه های سالانه وبرنامه های بلندمدت ودرمصوبات دولت گنجانده شده اند،می باشد.
درکنار این وظایف رسیدگی به برخی درخواست ها ومسائل موردی مربوط به ایثارگران است . به عبارتی حدود90 -80 درصد کار من مربوط به قسمت اول وحدود 20-10 درصد هم رسیدگی به مسائل موردی ایثارگران می شود. البته دفتر مشاور بودجه خاصی برای رسیدگی به این گونه امور را ندارد بلکه می تواند از طریق هماهنگی با دستگاه های اجرایی به این مسائل موردی رسیدگی کند. دفتر ما در سفرهای متعدد استانی ودیدو بازدیدهایی که انجام می دهد به روند رسیدگی به امور ایثارگران و نحوه اجرای قوانین و مصوبات مربوط به آنان نظارت می کند وهمچنین بردستگاه هایی که وظایف تعریف شده ای نسبت به ایثارگران دارند، نظارت می کند.
همه این وظایف وکارکردهای ما دریک جمله خلاصه می شود و آن اینکه ما می رویم تا نگذاریم پیشکسوتان جهاد وشهادت درپیچ وخم زندگی روزمره خود به فراموشی سپرده شوند. گر چه ظلم است که ما دراین دولت بگوییم تلاش می کنیم به فراموشی سپرده نشوند بلکه دراین دولت ماباید به دنبال چیزی بیش از به فراموشی سپرده نشدن باشیم. انصافا دراین دولت کارهای خوبی درخصوص خدمت رسانی به ایثارگران صورت گرفته است اما هنوز هستند ایثارگرانی که نیازمند به توجه بیشتر دولت و مسئولین هستند.

شماعلاوه بر آنکه مسئولیت هایی در ارتباط با مسائل ایثارگران وجبهه وجنگ داشته اید و دارید، صاحب آثار نوشته های ادبی متعددی هم دراین زمینه هستید. به نظر شما چه دسته بندی می توان ازآثار ادبی مربوط به دفاع مقدس ارائه داد؟

ما دررابطه با دفاع مقدس آثار ادبی متعددی درقالب هایی چون رمان،داستان ،خاطره،شعر ، نمایشنامه و... داریم . اگر چه درمیان این قالب های ادبی، رمان ماندگار ترین آنهاست اما خاطرات بچه های جنگ به قدری جذاب وزیبا وشنیدنی ا ست که اگر رزمنده ای این خاطرات را خوب تعریف کندوکسی این خاطرات راخوب بنویسد به نظرمن ازرمان وداستان چیزی کم نخواهد داشت. به همین علت من معتقدم همه کسانی که می توانندخاطره جنگ تولید کنند به دلیل حضوری که در جبهه داشته اند موظفند آنها رانقل کنند چرا که این خاطرات به رمان وداستان پهلو می زنند.
ما هم اکنون دستهایمان از لحاظ خاطره پر است و ثروت عظیمی دراین زمینه داریم وازلحاظ داستان کوتاه جنگ هم غنی هستیم اما درعرصه رمان وضع مطلوبی نداریم. یک دسته بندی دیگری هم می توان از آثار ادبی مربوط به دفاع مقدس ارائه داد. آثاری هستند که توسط کسانی تهیه شده که جبهه وجنگ را درک کرده اند ودر میدان های نبرد حضور داشته اند. آثاری هم هستند که توسط کسانی تهیه شده که از دور، دستی برآتش داشته اند وپا به جبهه نگذاشتند. عده ای هم هستند که پس ازجنگ وارد عرصه ادبیات جنگ شده اند و آثار متعددی تابه امروز به رشته تحریر درآورده اند . خوب روشن است که بچه هایی که درجبهه های جنگ بوده اندوبه این حضور اعتقاد داشتند سرمایه اصلی تولید داستان ورمان هستند. فقط لازم است دوره آموزش داستان نویسی بروند آنگاه شماخواهید دید که چه آثار گرانبهایی از آنان به وجود می آید .
به نظر من این دسته ازافراد بهترین خالقان داستان های کوتاه ورمان های مربوط به دفاع مقدس رزمندگان ماهستند. ازاین لحاظ تفاوت بین آثاری که رزمنده ها تهیه وتولید کرده اند بسیار متفاوت از دو دسته دیگر است . بچه هایی که پس از جنگ وارد عرصه قلم زنی دفاع مقدس شده اند وهمچنین کسانی که تازه می خواهند وارد این عرصه شوند سرمایه عظیمی تحت عنوان خاطرات مکتوب جنگ رادارند. ما آنقدر خاطرات جذاب وشنیدنی وپرمحتوا داریم که منبع اولیه والهام بخش نویسندگان فعلی خواهدبود. لذا اگرکسی که جنگ را ندیده بخواهد دراین زمینه قلم زنی کندسرمایه اولیه وگرانبهایی رادارد.

برخی از آثار مربوط به دفاع مقدس برای نسل جوان امروز چهره ای رویایی از رزمندگان ورویدادهای جنگ ارائه می دهند که نسل امروز را در درک وشناخت حقیقی دفاع مقدس به انحراف می کشاند . مثلااز شهدای دفاع مقدس چهره ای فرازمینی ارائه می دهند. نظرشما دراین خصوص چیست؟

البته اغلب نویسندگان دفاع مقدس این کار را نمی کنند. من معتقدم که بچه های جنگ ، افرادی زمینی مثل سایرمردم بودند. اگر مااین افراد را فرا زمینی یا فرازمانی توصیف کنیم وتصویری غیر حقیقی از صحنه های جنگ ارائه دهیم خدمتی به دفاع مقدس نکرده‌ایم به این گونه آثار نمی توان نام ادبیات گذاشت بلکه اینها رمانس ، اسطوره یا آثار فانتزی هستند. عده ای هم بودندکه از این سوی پشت بام سقوط کردند. یعنی ماهم افراط راداریم وهم تفریط را .
عده ای دراین مسیر به قدری تندروی کردندکه گاهی بچه های جبهه وجنگ را ازآن معنویت وانسانیت ساقط کردند وبعد ارزش قضیه رابه فراموشی سپردند. اغلب نویسندگان که این گونه آثار را می نویسند ، رزمندگان جبهه نبوده اند. ما نباید جنگ وهمه آنچه که به آن مربوط است را ازحالت عادی اش خارج کنیم وتصویری ارائه دهیم که وقتی نسل جنگ ندیده آن را مطالعه می کند بگوید این جنگ یک قصه تخیلی است. همچنین ما نباید برای فرار از این افراط به ارزش های دفاع مقدس توهین کنیم. جنگ از یک معنویت خاصی برخوردار است که نباید به ساحت آن توهین شود. ممکن است فردی برای دزدی به جبهه رفته باشد. یک نویسنده حق ندارد در اثر خود به گونه ای این موضوع را بپروراند که از این شخصیت یک تیپ ساخته شود و بعد به همه رزمندگان تعمیم داده شود. این گونه افراد هرگز در جبهه به عنوان یک تیپ مطرح نبوده اند.
زمانی که یک فردی به من رمانی در ارتباط با جبهه و جنگ داد،پس از مطالعه این اثر به او گفتم شما رفته ای مهره های شر جنگ را گزینش کرده ای و اینها را همچون تسبیح با یک نخ به هم متصل کرده ای و یک تسبیح شر آفریده ای. یک نویسنده نباید انبوه زیبایی های جبهه را نادیده بگیرد و بگردد معدود جنبه های منفی جنگ را پیدا کند و روی آن مانور بدهد. رزمندگان ما شخصیت هایی بودند که حضرت امام (ره) درباره آنان فرمود: من دست شما را می بوسم و به این بوسه افتخار می کنم. امام که دست افراد بد را نمی بوسد.
آموزش نسل جدیدی که قصد دارد وارد عرصه ادبیات دفاع مقدس شود بسیار مهم است. این نسل وظیفه انتقال هر آنچه که در جنگ گذشت را به نسل آینده بر عهده دارد. وضعیت آموزش نویسندگان جوان در خصوص دفاع مقدس را در کشور چطور ارزیابی می کنید؟
من فقط در حوزه داستان و رمان اظهار نظر می کنم. داستان عرصه ای است که برای پرواز در آن به 2 بال نیاز است.
یکی تکنیک و دیگری محتواست. تکنیک آموزش دادنی است. در آموزش و پرورش ما و متون آموزشی دوره های مختلف تحصیلی خبری از این آموزش نیست. کتب نظریه ادبیات داستانی در بازار و کتابخانه ها موجود است و می تواند پاسخگوی خیلی از نیازهای فعالان این عرصه باشد. در مراکز آموزش نظامی ازتجربه های جنگ خوب استفاده شده اما درعرصه ادبیات این استفاده به خوبی انجام نشده .بال محتوایی هم از این قرار است که فرد یا باید خود در جبهه حضور داشته باشد یا باید از کتاب ها و خاطرات دفاع مقدس استفاده کند.
ما بعد از جنگ نویسنده های داوطلب را به مناطق جنگی بردیم و پس از ارائه اطلاعات مربوط به جنگ از آنان خواستیم که با توجه به این فضا اثر ادبی تولید کنند. لذا دو بال تکنیک و محتوا می توانند یک نویسنده را برای خلق یک اثر ادبی ارزنده به پرواز درآورند.

سوال:شما لزوم گرامیداشت هفته دفاع مقدس را در چه می دانید؟

اگر ما تا ابد هم این هفته را به بزرگداشت دفاع مقدس اختصاص بدهیم کار بزرگی نکرده ایم زیرا حادثه در جنگ آنقدر بزرگ بود که حیات نظام ما را نشانه رفته بود. جنگ و دفاع مقدس تمام نظام را حفظ کرد. ما در این جنگ یک سانتیمتر از خاک کشور، یک بند از قانون اساسی و یک سر سوزن از اعتقادات کلان ملت را از دست ندادیم. لذا جنگ حیات دوباره ای به این انقلاب بخشید و هر چه این حماسه را مورد تقدیر قرار دهیم کم است. به طور مثال آیا ما می توانیم ادعا کنیم که نسبت به پدر و مادر خود دینی نداریم. حتی اگر تمام عمر به آنان خدمت کنیم باز هم کم است. بچه های رزمنده ما پدران و مادران انقلاب ما هستند. در دولت های گذشته زمزمه هایی بود مبنی بر اینکه هفته دفاع مقدس را به روز 31 شهریور تقلیل دهند.
ما همان زمان از صدام آموختیم که نباید این کار را کنیم زیرا او با آنکه شکست خورده بود یک هفته را به گرامیداشت جنگ اختصاص داده بود. اما ملاحظه ای هم بر این قضیه دارم و آن اینکه ما باید در تمام طول سال به مناسبت های متعدد دفاع مقدس را گرامی بداریم. هفته دفاع مقدس با روزی آغاز می شود که ما زیر آتش دشمن قرار گرفتیم. اما ما نمی توانیم سوم خرداد را نادیده بگیریم، حادثه ای که سر تاسر مقاومت، ایثار، پیروزی و نشاط است. سالگردهای پیروزی عملیات ها هم مهم است که باید گرامی داشته شوند. شکست حصر آبادان هم از این جمله است.