ویروس‌ها همیشه دشمن ما نیستند

حدود یک قرن پیش، در زمان جنگ جهانی اول ویروس‌هایی در مدفوع سربازان شناسایی شدند که باکتری‌ها را از بین می‌بردند و باکتریوفاژ یا به صورت خلاصه فاژ، نامگذاری شدند. ده‌ها سال، تمرکز مطالعات پزشکی فاژها بر تبدیل این انگل‌های باکتریایی به آنتی‌بیوتیک بوده است. اگرچه چند نتیجه موفقیت‌آمیز از آن تحقیقات به دست آمد، همچنان اختلاف نظرهای زیادی بر سر قابل اعتماد بودن فاژ ـ درمانی وجود دارد. امروزه پس از گذشت نزدیک به یک قرن، توجه محققان بار دیگر به این ویروس‌ها به علت نقش‌های احتمالی آنها درون بدن انسان جلب شده است.

کد خبر: ۱۱۰۱۲۷۹

عملکرد فاژها در بدن هنوز نامشخص است و بر اساس آموخته‌های زیست‌شناسی پایه، فاژها نمی‌توانند در سلول‌های یوکاریوتی تداخلی ایجاد کنند. اما دانشمندان بر اساس نتایج تحقیقات متعدد و جدید حدس می‌زنند محتوای این دریای فاژی بدن انسان یا به اصطلاح «فاژوم» می‌تواند بر فیزیولوژی و تنظیم سیستم ایمنی تأثیرگذار باشد.

جِرِمی بار (Jeremy Barr)، محقق فاژ در دانشگاه موناش استرالیا، تحقیقات زیادی روی فاژها انجام داده است. بر اساس نتایج به‌دست آمده از این تحقیقات، فاژها می‌توانند به صورت طبیعی به حفظ سلامت ما کمک کنند. فاژها در لایه‌های مخاطی ـ لایه‌ پوششی دهان و دستگاه گوارش که در مجاورت محیط خارجی است ـ حدود چهار برابر بیشتر از سایر قسمت‌ها وجود دارند. بررسی‌ها نشان دادند پروتئین‌های پوسته‌ای فاژها به مولکول‌های بزرگ موسین ـ که از غدد مخاطی ترشح می‌شوند و به همراه آب، مخاط را ایجاد می‌کنند ـ متصل می‌شوند. در این حالت فاژها راحت‌تر به طعمه‌ خود یعنی باکتری‌ها وارد می‌شوند. در حقیقت آنها با ایجاد یک لایه‌ محافظ اضافه، از نفوذ باکتری‌های بیماری‌زا به لایه‌های داخلی‌تر جلوگیری می‌کنند.

در مطالعه‌ جدید دکتر بار مشخص شده است این ویروس‌ها می‌توانند راه خود را از لایه‌های مخاطی دستگاه گوارش به درون بدن پیدا کنند. در بررسی آزمایشگاهی سلول‌های پوششی دستگاه گوارش، تنفس و لایه‌ محافظ مغز مشخص شد این سلول‌ها فاژها را به درون خود وارد و آنها را به بخش‌های داخلی‌تر بدن منتقل می‌کنند. بر اساس سرعت انتقال فاژها توسط سلول‌های پوششی در آزمایشگاه، میزان انتقال آنها از سلول‌های پوششی به لایه‌های داخلی‌تر در یک فرد 30میلیارد فاژ در روز تخمین زده می‌شود. تنها تعداد محدودی از آزمایش‌ها به بررسی عملکرد فاژها در بافت‌های داخلی بدن پرداخته‌اند. در سال 1383 مقاله‌ای ارائه شد که بر اساس تحقیقات نشان داده بود نوع خاصی از فاژها با اتصال به غشای سلول‌های سرطانی مانع رشد تومور و گسترش سرطان می‌شود. چند سال بعد از آن، گزارش شد تزریق فاژها به بدن موش حتی می‌تواند مانع حمله‌ سیستم ایمنی به عضو پیوندی شود.

به عقیده‌ دکتر بار، جریان دائمی ورود فاژها به بدن انسان‌ها یک «فاژوم درونی» ایجاد می‌کند که پاسخ‌های ایمنی را تعدیل می‌کند. او همچنین حدس می‌زند فاژوم، حضور باکتری‌های بیماری‌زای احتمالی را به سیستم ایمنی هشدار می‌دهد. عفونت باکتریایی گروه جدیدی از فاژهایی که ضد آن باکتری محسوب می‌شوند را به درون بدن فرا خوانده و موجب شروع یک پاسخ التهابی برای از بین بردن آن عفونت می‌شوند. به عقیده‌ او زمانی که ما از چگونگی عملکرد فاژها در بدن مطلع شویم، قادر خواهیم بود از آنها برای تنظیم پاسخ‌های ایمنی بدن و درمان بیماری‌ها استفاده کنیم.