آیین، چراغ خاموشی نیست

تئاتر سال 91 با همه فراز و نشیب‌هایش به پایان رسید تا سال 92 صحنه تئاتر شاهد اجراهای تازه و هنرمندان تازه‌ای هم باشد و البته همیشه به خاطر بسپارد هنرمندانی را که روزی روی این صحنه آمده‌اند و هنرنمایی کرده و رفته‌اند، سال گذشته هم مانند هر سال برخی هنرمندان تئاتر از دنیا رفتند؛ هنرمندانی که فقدان برخی از آنها از خاطره تئاتر کشورمان زدوده نخواهد شد، نخستین صفحه تئاتر سال 92 را با یاد آنها منتشر می‌کنیم.

حمید سمندریان، استاد مسلم تئاتر و کارگردان و مترجم بیست‌ودوم تیرماه درگذشت. سمندریان متولد 1310 بود و بعد از دست و پنجه نرم کردن با بیماری در هشتادویک سالگی آخرین صحنه زندگی را تجربه کرد. او طی سه دهه گذشته فقط چهار اثر نمایشی را کارگردانی کرد و به صحنه برد و این در حالی بود که وی از جمله کارگردانان برجسته تئاتر در آسیا بود که در آلمان و زیرنظر ادوارد مارکس کارگردان برجسته تئاتر دنیا کارگردانی را آموخت.

بیژن نعمتی شریف، هنوز غم حمید سمندریان فروکش نکرده بود که به غم دیگری نشستیم و بیژن نعمتی شریف هنرمند مجسمه‌ساز، نقاش و عروسک‌‌ساز پس از شش سال مبارزه با بیماری بیست‌وسوم مرداد از دنیا رفت.

نعمتی شریف متولد 1326 قائمشهر بود و در رشته مجسمه‌‌سازی از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. وی در سال ١٣۵۴ در مرکز تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان طراح و سازنده عروسک‌‌های نمایشی استخدام شد.

نعمتی شریف که طراحی و ساخت عروسک‌های ۵٨ طرح نمایشی و غیرنمایشی برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صدا و سیما و... را در کارنامه فعالیت‌های خود ثبت کرده، دانشجویان زیادی را با تدریس در مجتمع دانشگاهی هنر، دانشگاه تهران، دانشکده تئاتر و سینما، دانشکده سوره و دانشگاه آزاد آموزش داد.

نادیا دلدار گلچین، بازیگر سینما و تلویزیون متولد 1339، فعالیت بازیگری‌اش را از سال 1369 با فیلم «ابلیس» آغاز کرد و در فیلم‌هایی چون «روسری آبی»، «کمکم کن»، «مهرمادری»، «غریبانه»، «شیدا»، «دختری با کفش‌های کتانی» و... به ایفای نقش پرداخت.

وی در حوزه تئاتر در نمایش‌های «زیرگذر لوطی صالح»، «سوگ»، «مضحکه آدم» و «معرکه در معرکه» به عنوان بازیگر حضور داشت. او در حالی که سال‌ها از بیماری کلیوی رنج می‌برد، سرانجام در بامداد بیست‌وپنجم مرداد ۱۳۹۱ درگذشت.

رضا مشایخی، بیست‌وششم شهریور بود که رضا مشایخی از تعزیه‌خوانان به نام و از آخرین چهره‌های مطرح در هنر تعزیه دار فانی را وداع گفت.

او که متولد شهر قزوین بود، اولین تعزیه‌ خود را در شش سالگی اجرا کرد و در همان زمان به شبیه‌خوانی روی آورد. از جمله اساتید مشایخی می‌توان به میرزا یحیی رشته‌قانی که از استادان موسیقی بود‌ و میرزا مفتاح لاهیجانی، سیدحسین مومن‌زاده و حاج ادهم بحطویی اشاره کرد.

فهیمه راستکار، متولد 1311 دوبلور، بازیگر تئاتر، تلویزیون و سینما پنجشنبه دوم آذر پس از یک دوره طولانی بیماری در هشتاد سالگی درگذشت. او بیش از چهار سال در بستر بیماری بود.

او لیسانس خود را در رشته زبان فرانسه گرفت و بازی در تئاتر و فعالیت در دوبله را از نیمه دهه 1330 آغاز کرد. کار در سینما را نیز سال 1352 با فیلم «مغول‌ها» به کارگردانی پرویز کیمیاوی آغاز کرد.

ایرج زهری، منتقد، پژوهشگر، نمایشنامه‌نویس، مترجم و کارگردان تئاتر ایران، اردیبهشت سال 1391 به علت بیماری سرطان خون در منزل خود در شهر بوخوم آلمان درگذشت.

زهری حدود شش هفته قبل از مرگ برای آخرین بار به ایران سفر کرد تا هم با دوستان و خانواده دیداری کند و هم به کار نشر برخی از کتاب‌های خود سر و سامانی دهد.

او که خود می‌دانست این سفر آخر خواهد بود، سه هفته بعد به دلیل شدت بیماری (سرطان خون) به آلمان برگشت. او سال 1311 در تهران چشم به جهان گشود. وی پس از اخذ دیپلم از دبیرستان رازی برای تحصیل به دانشکده حقوق دانشگاه تهران رفت، اما به دلیل آشنایی‌اش با هنر تئاتر زندگی او دگرگون شد.

او با خود عهد کرد که جز اشتغال به تئاتر به هیچ کار دیگری نپردازد. با این عشق پرشور بود که برای تحصیل تئاتر عازم آلمان شد.

زهری از اوایل دهه ۱۳۶۰ به آلمان مهاجرت کرد و با وجود فشارها و سختی‌های زندگی، از کار و تلاش باز نایستاد، از هر فرصتی برای اجرای نمایش بهره گرفت و در غربت بیشتر وقت خود را به کارهای پژوهشی و ترجمه متون نمایشی اختصاص داد.

ایرج زهری آثار فراوانی را به فارسی برگردانده است، مانند: گئورگ بوشنر، برتولت برشت، ارنست توللر، اوگوست استریندبرگ، داریو فو، کورت گوتز، هاینر مولر، کارل فالنتین، ژان تردیو و.... زهری اوایل دهه ۱۳۸۰ برای مدتی به ایران برگشت و کوشید به عنوان مربی و مشاور هنری با گروه‌های تئاتری، بویژه جوانان علاقه‌مند به تئاتر همکاری کند.

وی خاطرات خود را در کتابی به عنوان «یادها و بودها» منتشر کرده است. این کتاب تنها خاطرات شخصی نیست، بلکه به نوعی تاریخچه سرگذشت تئاتر مدرن در ایران به شمار می‌رود.

مسعود فقیه، روزنامه‌نگار و یکی از هنرمندان قدیمی تئاتر نوزدهم آذرماه بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت. او که فعالیت تئاتری خود را با همکاری با گروه محمدعلی جعفری آغاز کرد، متولد سال 1314 بود و از اواخر دهه 30 فعالیت هنری و مطبوعاتی داشت.

وی در دهه‌ 40 سردبیر «اطلاعات جوانان» بود و بعدها به ‌عنوان بازیگر با گروه تئاتر «آناهیتا» به سرپرستی مصطفی اسکویی و گروه تئاتر «پازارگاد» به سرپرستی حمید سمندریان و پری صابری به ‌مدت طولانی همکاری کرد.

«هملت»، «گربه روی شیروانی داغ» و «شش شخصیت در جست‌وجوی نویسنده» از جمله نمایش‌هایی است که این هنرمند در آنها به ایفای نقش پرداخته است.

فاضل فاضلی پارسا، معروف به بابا فاضل از بازیگران پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون، بر اثر کهولت سن دوم آبان، در صدویک سالگی دار فانی را وداع گفت.

فاضلی پارسا در سال 1292 در اهواز چشم به جهان گشود. ازجمله نمایش‌های مرحوم فاضلی پارسا می‌توان به «شیر تو شیر»، «گاگولی»، «خفته بخت»، «کشمکش»، «رمال‌باشی»، «هفت سین»، «عزیز فرنگی»، «تسویه حساب» و «ولوله» اشاره کرد.