عده‌ای از ناجوانمردان که از سیر و سلوک و سیرت و صفات جوانمردان عیار بی‌خبر و بی‌بهره بودند، به اتکای زور بازو و فراگیری مقدار اندکی از شیوه‌ها و فنون رزمی عیاران و کاربرد سلاح به روش آنان در کسوت عیاران و به نام جوانمردان دست به اعمال شنیع و خلاف جوانمردان راستین می‌زدند.
یکی از اقشار مهم جامعه شهری عیاران بودند که در دوره‌های مختلف تاریخی حضوری فعال در عرصه اجتماع داشتند. مهم‌ترین دوره فعالیت این گروه از عهد خلافت بنی‌امیه در نیمه قرن هفتم میلادی تا پایان دوره سلجوقیان یعنی پایان قرن دوازدهم میلادی است. در عهد مغول، گروه عیاران دچار تغییر و تحول شد و در قالب گروه‌های تحت عنوان فتیان یا گروه جوانمردان به ایفای نقش در حیات اجتماعی ایران پرداخت. این دوره که شرایط بسیار سختی بر مردم ایران حاکم بود، جریان‌های فتوتی در قالب اصناف و پیشه‌وران فعالیت خود را آغاز کرد.
از جمله اساطیر ثبت‌شده در تواریخ، عیاران هستند، در پیشینه تاریخی چند هزار ساله ایران آیین عیاری یکی از هزاران اعتقاد انسانی و اخلاقی بوده که در طول قرون و اعصار مختلف در هر شرایطی به حیات خود ادامه داده و از سرچشمه اندیشه‌های زلال معرفتی، عرفانی و تفکر جوانمرد منشانه نشات گرفته است.
مفاهیمی چون پهلوانی، عیاری و فتوت در ذهنیت تاریخی ما یادآور حس خوشایندی است. آنچه از گذشته درباره این صفات وجود دارد، حکایت از زنجیره‌ای از رخدادها و اتفاقاتی است که در دوره‌های مختلف تاریخی دچار تغییر و تحول شده و در کنار رویدادهای خوب، به واسطه تغییر دیدگاه و حضور برخی عناصر که با هدف دیگری در جرگه عیاران درآمدند خاطره‌های ناپسندی در ذهن ما آفریده است.
قبل از عصیان معاویه و جنگ صفین و حُکم حَکَمین و استعفای امام حسن(ع) از خلافت و شهادت امام حسین(ع) و حرکات زشت دیگر یزید اعم از قتل عام مردم مدینه و دستور سنگساری بر خانه کعبه و ستمکاری‌های حجاج، جماعتی از مسلمین که سیره بی‌آلایش حضرت رسول(ص) و خلفای راشدین را دیده یا شنیده بودند، جمیع این حرکات را خلاف اسلام و خارج از حدّ انصاف و انسانیت دانسته سر مخالفت با خلفای زمان و عمال ایشان برداشتند و به خوارج که در تقبیح این اعمال با آن جمع هم‌عقیده بودند، پیوستند و چون از آزار عمّال بنی‌امیه در زحمت بودند همه وقت به ولایات دوردست مثل سواحل خلیج فارس و دریای عمان و آفریقا پناه می‌جستند.
پیوندهای تاریخی و مذهبی میان ایران و یمن سابقه‌ای طولانی دارد. این رابطه به قبل از ظهور اسلام باز می‌گردد. در منابع متعدد ادبی عبارت‌هایی مثل عقیق یمنی، سهیل یمانی، نگار یمنی و... وجود دارد که بیانگر حضور موثر فرهنگی یمنی‌ها در ایران دارد.
«مقدمه‌ای بر رویاشناسی تاریخی؛ مطالعه موردی: تصحیح انتقادی رساله منامیه» به تصحیح و تحقیق داریوش رحمانیان و زهرا حاتمی، آخرین اثر ارائه شده انتشارات پژوهشکده تاریخ اسلام در نمایشگاه بیست و هفتم کتاب تهران است.
یکی از عوامل اصلی حکومت‌ها برای بقای خود، مشروعیت بخشیدن و مقبولیت یافتن عملکرد آنها نزد مردم تحت حاکمیت آنهاست. در طول تاریخ هر حکومتی به نحوی تلاش می‌کرده ساختار یا رفتار و مواضع خود را نزد افکار عمومی موجه جلوه دهد. برای این کار از مولفه‌هایی که نزد مردم مقبولیت دارد مانند مذهب، نژاد، جهاد و... استفاده شده است. شایان ذکر است برخی حکومت‌ها از عامل خواب و رویا که نزد مردم زمان‌شان اعتبار داشته استفاده کرده‌اند. حکومت صفویه از این جمله است.
سرزمین ایران، در طول تاریخ چندهزار ساله خود، شاهد حکومت‌های مختلفی بوده است. یکی از این حکومت‌ها که نقطه عطفی در تاریخ ایران به شمار می‌رود، صفویه است. در این دوره، پس از قرن‌ها دولت مرکزی قدرتمندی روی کار آمد. در این دوره، بسیاری از وقایع حکومتی بر اساس خواب و تعبیری که از آن می شد رقم خورد.
خواب تاثیر مهمی در تاریخ بشر داشته‌‌است. بسیاری از حوادث تاریخی شامل جنگ و صلح، قتل و آدمکشی و ازدواج بر پایه خواب‌هایی بوده که شخصیت‌های مشهور می‌دیدند. این مساله به تاریخ ایران یا شرق اختصاص ندارد بلکه در غرب نیز چنین نمونه‌های فراوان یافت می‌شود. یکی از موارد قابل اشاره، داستان زندگی ژاندارک دختر روستایی فرانسوی بود که در خواب به وی الهام شده بود برای بیرون کردن انگلیسی‌ها از خاک میهن باید قیام کند.