افزایش سواد رسانه‌ای راهی به‌سوی شبکه‌های اجتماعی بومی

از سوی دیگر وزیر ارتباطات از فرصت‌های شبکه‌های اجتماعی سخن به میان می‌آورد و معتقد است محدودیت روزانه شبکه‌ها و کانال‌های متعدد، باعث نگرانی جامعه می‌شود. نکته مسلم این است که هم مردم و هم مسئولان، خواهان فضایی سالم و ایمن برای کاربران ایرانی در فضای مجازی هستند؛ اما راه‌حل‌هایی که ارائه می‌شود، اغلب راه‌حل‌هایی کوتاه‌مدت به حساب می‌آیند و مهم‌ترین مساله‌ای که اغلب در میان آنها دیده نمی‌شود، نقش کاربران در فضای مجازی است؛ کاربرانی که بخش عمده‌شان با کمبود سواد رسانه‌ای وارد فضای دیجیتال می‌شوند و نتیجه‌اش این است که به روایت رئیس پلیس فتا، در چهار ماه اول امسال شاهد رشد 45 درصدی جرایم سایبری در کشور هستیم!

به نظر می‌رسد بیشترین تهدیدات سایبری در بافت و زمینه نبود سواد رسانه‌ای شکل می‌گیرد، از این‌رو یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها، افزایش سطح سواد رسانه‌ای کاربران ایرانی بویژه جوانان است، زیرا بیشترین کاربران اینترنتی در ایران متشکل از سنین جوان و نوجوان هستند؛ هرچند وزارت آموزش و پرورش اخیرا در اقدامی پسندیده کتابی با نام «سواد رسانه‌ای» را برای دوره دبیرستان تالیف کرده است و از سال گذشته با وجود کمبودهایش در مدارس کشور تدریس می‌شود، اما گسترش سواد رسانه‌ای بیش از هر چیز به همکاری و همیاری خانواده‌ها، دولت، نهادهای عمومی و خصوصی و بویژه رسانه ملی، مطبوعات و خبرگزاری‌ها احتیاج دارد.

در میان مباحث مطرح شده، نکته مهمی که به این موضوع مربوط می‌شود، اشاره وزیر ارتباطات به عدم استقبال کاربران از شبکه‌های اجتماعی بومی است! این شبکه‌ها که با ابتکار و توانمندی جوانان مستعد ایرانی چندسالی هست که با صرف هزینه‌های فراوان راه‌اندازی شده‌اند، قاعدتا باید به عنوان یک فضای امن و بومی مورد استقبال کاربران ایرانی واقع شوند، ولیکن شاهدیم که در عمل با استقبال عمومی روبه‌رو نشدند. بی‌گمان اگر کاربران ایرانی از سواد رسانه‌ای مناسب برخوردار بودند، شبکه‌های خارجی را رها کرده و از امکانات ملی خود بیشتر بهره‌برداری می‌کردند. البته متاسفانه درباره معرفی این امکانات، آموزش و تبلیغ لازم صورت نگرفته و بسیاری از افراد چون صاحب همین قلم، خیلی زود نام این شبکه‌ها را به دست نسیان سپردند.

شبکه‌های اجتماعی هم فرصت‌ هستند و هم تهدید. اگر می‌خواهیم از این شبکه‌ها استفاده کنیم، بهتر است به جای «دوئل رسانه‌ای» به مردم تکیه داشته باشیم و با ارتقای سواد رسانه‌ای، آنها را از تهدیدها محافظت کنیم.

دکتر امیدعلی مسعودی

استاد ارتباطات دانشگاه سوره