پرخاشگری در نوجوانی

پرخاشگری یک رفتار دفاعی است که افراد برای مقابله با خطر یا تهدید از خودشان بروز می‌دهند. این رفتار آموخته می‌شود و به معنای حمایت از خود به شیوه‌ای است که در آن به حقوق دیگران تجاوز می‌شود. ‌رفتار پرخاشگرانه به صورت معمول تنبیه گرایانه، ‌سرزنش‌آمیز، ‌تحکم‌جویانه و خصمانه است و برخی از این رفتارها عبارتند از: تهدید، توهین، تنبیه بدنی، لبخند تمسخرآمیز و عبارت طعنه‌آمیز.

پرخاشگری در نوجوانی ممکن است به صورت فردی یا گروهی صورت بگیرد. در پرخاشگری فردی، نوجوان نسبت به هم‌سن و سال‌های خود پرخاشگری نشان می‌دهد و معمولا دور از پنهانکاری است. در پرخاشگری جمعی، فرد سعی می‌کند با کسانی که هم‌جنس و هم‌فکر او هستند، ‌به صورت متحد و گروهی اقدام به پرخاشگری کند و در صورت بروز دعوا و کتک کاری، به صورت جمعی و گروهی عمل می‌کنند.

نوجوانان به دلایل مختلفی رفتار پرخاشگرانه از خود بروز می‌دهند که برخی از آنها عبارتند از:

ناکامی، نیاز به استقلال، نیاز به قدرت و نمایش قدرت‌طلبی، رسیدن به اهداف شخصی، مقابله با تهدیدهای جسمی و روانی ، الگوبرداری از محیط اجتماعی (خانواده، مدرسه و جامعه و فیلم‌ها)، اختلالات روان‌شناختی و پیام‌های متناقض والدین.

برای مقابله با پرخاشگری نوجوان ابتدا لازم است علل پرخاشگری شناسایی شود و در مرحله بعد باید به نوجوان آموزش بدهیم با علائم جسمانی خشم (گرم شدن، عرق کردن، لرزش، تپش قلب، گرفتگی عضلات، بی‌قراری) آشنا شود و سپس به او آموزش دهیم که با بروز علائم سعی کند از مهارت‌های کنترل خشم استفاده کند.

همچنین لازم است، مواردی را که نوجوان را تهدید می‌کند، شناسایی کنیم و آنها را از بین ببریم. ایجاد تغییر نگرش در نوجوان نسبت به خطر و تهدید نیز ضروری به نظر می‌رسد. زیرا نوجوان به اشتباه تصور می‌کند برای مقابله با مشکلات لازم است، رفتار پرخاشگرانه از خود بروز دهد.

ارتباط با نوجوان اگر براساس عشق و علاقه و صمیمیت باشد، اعتماد به‌نفس او ارتقا می‌یابد، ولی اگر با فشار و خشونت همراه باشد، ممکن است موجب دشواری روانی در نوجوان شود. بنابراین برقراری رابطه حسنه، تشویق به فعالیت فرهنگی، اجتماعی و ورزشی و تشویق پیشرفت تحصیلی نوجوان در مدرسه و آموزش خانواده‌ها در زمینه تغییر و اصلاح رفتار با نوجوان نیز جزو عوامل موثر در کنترل رفتارهای پرخاشگرانه است.

احساس خشم را نمی‌توان حذف کرد، اما می‌توان روش‌های صحیح کنترل و ابراز آن را به نوجوان آموزش داد.

برخی روش‌های کنترل خشم:

آرام‌سازی و تمرینات تن آرامی و نفس عمیق کشیدن

تغییر خودگویی‌های منفی

استفاده از روش‌های حل مساله

ایجاد تغییر در محیط

ابراز خشم به شیوه سازگارانه

دکتر مهرنوش دارینی

‌ روان‌شناس و مشاور