پایه‌گذاران جنبش عدم تعهد

سال ۱۹۶۱ اولین اجلاس سران عدم تعهد با حضور مارشال یوسیپ بروز تیتو رهبر یوگسلاوی، قوام نکرومه رهبر غنا، جمال عبدالناصر رییس‌جمهور مصر، جواهر لعل نهرو نخست‌وزیر هند و احمد سوکارنو رهبر استقلال اندونزی در کنفرانسی در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد و این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد.

کد خبر: ۴۹۶۸۴۱

در حقیقت ویرانی‌های جنگ جهانی اول و دوم بود که رهبران کشورهای خارج از دو بلوک شرق و غرب را گردهم آورده و بین آنها همبستگی ایجاد کرد. هدف این گروه در مرحله اول کناره‌گیری از دو بلوک رقیب و در پیش گرفتن سیاست مستقل بود.

در حال حاضر جنبش عدم تعهد، ‌نه‌تنها بیش از یکصد کشور را دربرمی‌گیرد؛ بلکه جنبشی بین‌المللی است که برای تامین صلح عادلانه، ‌آزادی همه ملل و نظام نوین و عادلانه اقتصادی بین‌المللی مبارزه می‌کند. اعضای عدم تعهد دوسوم اعضای سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهند.

تعداد کشورهای تشکیل‌دهنده این جنبش، جمعیت و مساحت آنها این قدرت را به وجود آورده که جنبش غیرمتعهد‌ها بر روند امور بین‌المللی تاثیرگذار باشد.

جواهر لعل نهرو، نخست‌وزیر هند

اصطلاح عدم تعهد نخستین بار توسط جواهر لعل نهرو، نخست‌وزیر هند طی نطقی در 28 آوریل 1954 در کلمبو مطرح شد و پس از آن با تلاش رهبران آسیایی ـ آفریقایی و بنیانگذاران جنبش عدم تعهد، این جنبش شکل گرفت.

نهرو از رهبران جنبش استقلال هند و کنگره ملی هند بود و به عنوان اولین نخست‌وزیر هند پس از اعلام استقلال در ۱۵ آگوست ۱۹۴۷ (۲۳ مرداد ۱۳۲۶) انتخاب شد.

بسیاری بر این باورند که به دلیل این‌که اولین اجلاس عدم تعهد کمی بعد از استقلال هند رخ داد، این اجلاس تا اندازه‌ای تحت تاثیر جهان‌بینی مهاتما گاندی نیز قرار داشت.

وی تا پیش از استقلال هند، مدت ۱۰ سال از عمرش را به شکلی نامنظم در زندان‌های استعماری انگلیس گذراند و پس از استقلال هند، به عنوان اولین نخست وزیر این کشور انتخاب شد و تا زمان مرگ، به مدت 17 سال رهبری بلامنازع هند را به‌عهده داشت.

نهرو در این مدت در صحنه سیاست بین‌المللی نیز درخشید و همواره به عنوان یک شخصیت برجسته و صلح‌دوست مورد احترام مجامع جهانی بود.

وی بنیادهای سیاسی و اقتصادی هند را پایه‌گذاری کرد و از یک کشور استعمارزده و بلادیده و دستخوش تفرقه، قدرت یکپارچه‌ای را در جنوب آسیا پدید آورد.

احمد سوکارنو، رهبر استقلال اندونزی

احمد سوکارنو، اولین رییس‌جمهور اندونزی پس از استقلال این کشور در سال 1949 بود. اندونزی به رهبری وی از هلند و ژاپن استقلال یافت.

سوکارنو با آغاز دوران ریاست جمهوری تلاش کرد آثار استعمار را از چهره اندونزی زدوده و به عمران و حل مشکلات کشور بپردازد.

او در داخل کشور دموکراسی ارشادی را شیوه کار خود قرار داد و مدت 15 سال بر احزاب مختلف کمونیست، ملی و... حکمرانی و از آزادی عقیده و آزادی‌خواهی دفاع کرد.

سوکارنو در مجامع بین‌المللی و در کنفرانس آفریقایی و آسیایی سال 1995 که در باندونگ تشکیل شد، شرکت کرد و در جهان سوم شهرت فراوان داشت.

از جمله اقدامات او در دوره ریاست جمهوری، تاسیس جنبش عدم‌تعهد بود. سوکارنو عقید داشت حضور در این جنبش مانع ورود شرکت‌های اصطلاحا چندملیتی به اندونزی می‌شود؛ چراکه این شرکت‌ها عملادست به استثمار کشورها می‌زدند.

بعلاوه سوکارنو از حزب کمونیست اندونزی که از احزاب کمونیست بزرگ این کشور بود، حمایت می‌کرد و این عمل او برای غرب قابل تحمل نبود.

سرانجام سال 1965 عوامل سیا کودتایی خونین به راه انداختند و پس از به قدرت رسیدن سوهارتو از طریق این کودتا، سوکارنو مقامی تشریفاتی یافت و عملا در حصر خانگی ماند.

جمال عبدالناصر، رییس‌جمهور مصر

جمال عبدالناصر یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی در تاریخ مدرن جهان عرب، آفریقا و کشورهای در حال توسعه در قرن بیستم است.

او که دومین رییس‌جمهور مصر پس از انقلاب 1952 این کشور بود، اصلاحاتی را انجام داد که موجب محبوبیت او در کشورش شد.

سیاست‌های ملی‌گرایانه او که به ناصریسم مشهور است، هواداران زیادی در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ در جهان عرب داشت و ملی کردن کانال سوئز محبوبیت بیشتر او را فراهم کرد.

جمال عبدالناصر سال 1958 میلادی طرح وحدت اعراب را پیش کشید و در همان سال دو کشور مصر و سوریه متحد شده و جمهوری عربی متحده را ایجاد کردند، اما مدتی بعد به دلیل بروکراسی شدید مصر، سوری‌ها از این اتحادیه خارج شده و جمهوری عربی متحده منحل شد.

او همچنین نقش محوری در تلاش‌های ضدامپریالیستی در جهان عرب و آفریقا داشت. در صحنه بین‌المللی، ناصر سال 1955 میلادی سیاست «بی‌طرفی مثبت» در مقابل بلوک شرق و غرب را مطرح کرد که این سیاست در آوریل 1955 در کنفرانس باندونگ در اندونزی تائید و موجب تشکیل جنبش غیرمتعهدها شد.

این سیاست باعث شد جمال عبدالناصر بسرعت به رهبر محبوب و آرمانی جهان عرب تبدیل شود. دومین اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد از 5 تا 10 اکتبر 1964 در قاهره پایتخت مصر تشکیل شد.

ژنرال تیتو، رهبر یوگسلاوی سابق

یوسیپ بروز تیتو معروف به ژنرال تیتو، نخستین قائم مقام جنبش عدم تعهد بود که در دوران جنگ جهانی دوم و پس از جنگ، رهبری یوگسلاوی را به‌عهده داشت.

او رهبر اتحادیه کمونیست‌های این کشور بود و دولتی که خود پس از جنگ جهانی دوم تاسیس کرد، کمونیست می‌نامید.

با وجود این پس از تثبیت قدرت خود از شوروی سابق و بلوک شرق کناره‌گیری کرد و سیاست تکروی در برابر این بلوک را در پیش گرفت و با این اقدام خود مورد انتقاد و حملات تبلیغاتی آنها قرار گرفت.

وی که به دلیل اعتقادات ایدئولوژیک خویش نمی‌توانست به گروه غرب بپیوندد، تلاش کرد در چنین وضعیتی برای حفظ خود راه سومی را برگزیند.

مراودات او با رهبران آسیایی و آفریقایی از جمله نهرو و جمال عبدالناصر، وی را بر آن داشت تا پیشنهاد میزبانی نخستین گردهمایی سران کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد در بلگراد را مطرح کند.

به این ‌ترتیب با تلاش وی و دیگر بنیانگذاران جنبش عدم‌تعهد، نخستین اجلاس رهبران این جنبش در دسامبر 1961 با حضور رهبران 25 کشور در شهر بلگراد، پایتخت یوگسلاوی برگزار شد.

قوام نکرومه، رهبر غنا

قوام نکرومه، بانی استقلال کشور غنا و اولین رییس‌جمهور و نخست‌وزیر این کشور است.

غنا در عهد استعمار به ساحل طلا مشهور بود و پس از اعتراضات مردمی در سال ۱۹۵۷ میلادی، ساحل طلا با نام تازه غنا استقلال یافت.

به دنبال استقلال غنا انتخابات عمومی برگزار شد که در این انتخابات قوام نکرومه رهبر حزب ملی خلق به نخست وزیری رسید.

در ماه ژوئیه ۱۹۶۰ نوع حکومت این کشور به همت قوام نکرومه تبدیل به جمهوری شد و خود نکرومه قدرت را در دست گرفت.

رهبر کاریزماتیک غنا تلاش کرد با راهکارهایی سریع این کشور را صنعتی کرده و در طول یک نسل آن را مرفه و ثروتمند سازد. در دوران نکرومه، آزادراه‌ها، کارخانه‌ها، دانشگاه‌ها، مدرسه‌ها، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های اداری باشکوه ساخته شد.

نکرومه به‏ عنوان یکی از مبارزان نامی آفریقا، در تجدید حیات این قاره سهم بزرگی داشت و در تحکیم قدرت سازمان وحدت آفریقا، تلاش فراوانی از خود نشان داد.

دیدگاه استقلال‌طلبانه نکرومه باعث شد وی با حضور در کنفرانس باندونگ اندونزی در زمره پایه‌گذاران غیرمتعهدها باشد.

وی سال ۱۹۶۶، به‏دنبال یک کودتای نظامی هوادار غرب، از قدرت خلع شد، سپس به گینه رفت و تا پایان عمر خود در آن کشور ماند.