در جستجوی خورشید

ابتدا در مورد ویژگی‌های برنامه‌ریزی این مستند با توجه به طبیعی بودن پدیده کسوف توضیح دهید.

به واسطه هر خورشید گرفتگی، برنامه‌ریزی متفاوتی انجام می‌دادیم. گاهی تقسیم می‌شدیم و هرکدام به گوشه‌ای می‌رفتیم تا بتوانیم شانس بیشتری برای رصد خورشید داشته باشیم. مثلا یک بار در روسیه گروهی که به شمال سیبری سفر کرده بود با آسمانی ابری که باران شدید هم می‌بارید روبه‌رو شد، اما گروهی که در جنوب روسیه مستقر شده بود توانست رصد بهتری انجام دهد. در برخی سفرها یک گروه با تلسکوپ تصویربرداری می‌کرد تا جزئیات بیشتری از یک کسوف را نشان دهد و گروه دیگر به مستندسازی، قوم‌نگاری و بررسی عوامل جغرافیایی آن محل می‌پرداخت.

نه. در واقع هر گروه بخشی از نیازهای کار را تامین می‌کرد. در آخرین سفر جویندگان کسوف به چین رفته بودیم. شهروز خلیل مقدم در این کشور به دنبال آداب و رسوم مردم چین بود که هنگام کسوف چه کاری انجام می‌دهند. گروه دیگر اما با کشتی اقیانوس‌پیما، خود را به نقطه رصد طولانی‌ترین کسوف قرن در اقیانوس آرام رساند و موازی کاری در میان نبود.

دومین کسوف سال 80 بود که در زامبیا رصد شد. در آن روز پ‍‍ژوهشگر ایرانی کسوف همراه یک گروه آلمانی که برای رصد این پدیده به زامبیا رفته بودند در بیشه شیرها توانستند کسوف را ثبت و رصد کنند. 2 سال بعد یعنی سال 82 جویندگان کسوف راهی قطب جنوب شدند تا به عنوان اولین گروه برای رصد کسوف در این قاره نام‌شان ثبت شود.در این سفر حمید خداشناس به عنوان مدیر گروه پژوهشی و بابک امین تفرشی در کشتی کاپیتان خلبنیکوف همراه با دیگر دانشمندان سراسر جهان، خود را به نقطه وقوع کسوف رساندند. کسوف سال 84 ماجراجویان کسوف را به سرزمین‌های سرخپوستان آمریکای مرکزی برد و آنها راهی جنگل‌های آمازون شدند. سال 86 آرامگاه مولانا در کسوف تاریک می‌شد و ماجراجویان ما راهی این سرزمین شدند تا از آنجا هم این پدیده را رصد کنند. در سال 87 خورشید گرفتگی دیگری اتفاق می‌افتاد که بهترین جا برای رصد آن سرزمین سرد سیبری بود. در این سفر، گروه ماجراجوی ما قصد داشت خودش را به اسکیموها برساند که در شمال سیبری مستقر بودند، اما در این مسیر دچار مشکلات فراوانی شدند که بدترین آن همان طور که گفتم ابری بودن هوا بود.این غم‌انگیزترین اتفاق برای هر جوینده کسوف در هر جای دنیاست، اما امید برای دیدن طولانی‌ترین کسوف قرن ما را بر آن داشت تا سال 88 کسوف را در اقیانوس آرام رصد کنیم.

در مجموع توانستیم 8 کسوف مهم در جهان را طی 10 سال رصد کنیم و به تصویر بکشیم.

در طول چند سال اخیر بودند مستندسازانی که به‌صورت موردی و جزیی به کسوف پرداخته‌اند، اما این که مستندی ساخته شود و این پدیده را طی سال‌ها زیر نظر داشته باشد، ندیدم.

ببینید آنچه این مستند را از دیگر برنامه‌های مشابه متمایز می‌کند، تیم و میزان اطلاعاتی است که از این مستند به بیننده منتقل می‌شود. البته صدای یگانه اسماعیل میر فخرایی را هم که به عنوان نریشن در کار می‌شنویم از دیگر ویژگی‌های مثبت این برنامه است. نکته دیگر این است که بیننده را در موقعیت‌های خاص قرار می‌دهیم تا رویداد علمی را خودش رصد کند، اما در برنامه‌های مستند دیگر چند نفر درباره یک رویداد صحبت می‌کنند بی‌آن‌که مخاطب را درمعرض آن رویداد قرار دهند.مستند جویندگان کسوف اما این بستر را برای مخاطبانش آماده می‌کند تا خودشان کسوف‌ها را به صورت عینی رصد کنند.

تعیین مسیر خورشید گرفتگی کار اولیه ما بود تا متوجه شویم کجا بهترین موقعیت را برای مستندسازی در اختیار داریم. نکاتی مثل اقلیم و بومی‌شناسی و وضعیت رصد کسوف در آن محل، امتیازهای ما برای انتخاب بود. سپس بقیه کارها را در زمان کسوف انجام می‌دادیم.

راستش را بخواهید از اول قرار نبود این برنامه برای تلویزیون ساخته شود. شبکه‌ای هم میزبان این برنامه نبود و سفرها با هزینه شخصی انجام می‌شد. در آخرین سفری که به اقیانوس آرام داشتیم تا رصد انجام دهیم تصمیم گرفته شد این برنامه را به تلویزیون بدهیم. بعدها پیشنهادهایی از سوی سیما برای پخش برنامه به ما داده شد و طی مذاکراتی که با شبکه 4 داشتیم برنامه در چارچوب تولیدات این شبکه قرار گرفت و قرار شد مستند ما را پخش کند.

یکی از ضرورت‌های هر تلویزیونی این است که در حوزه‌های مختلف برنامه‌های تخصصی تولید کند و می‌بینیم در حال حاضر برنامه‌های اینچنینی در حوزه‌های اجتماعی، علمی و... از تلویزیون در حال پخش است. خود من هم طی این چند سال اخیر این توفیق داشتم تا در برنامه‌سازی به صورت متمرکز روی برنامه‌های علمی کار کنم. البته علاقه‌های شخصی و دنبال کردن نجوم آماتوری به من کمک کرده است تا به صورت متمرکز در حوزه برنامه‌سازی نجوم حرکت کنم و فکر می‌کنم برنامه‌هایی اینچنینی، یکی از خلأهایی است که در این چند سال با آن روبه‌رو بودیم. نبود برنامه‌های علمی و مستند بویژه خورشید گرفتگی این موقعیت را برای ما فراهم کرد تا دست به تجربه‌ای جدید بزنیم و به معنای واقعی در موقعیت یک رویداد علمی قرار بگیریم. این شرایط، هم برای گروه مستندسازی و هم تلویزیون یک فرصت ویژه بود.

به نظر من تلویزیون می‌تواند در این عرصه وارد شود و میدان جدیدی هم برای تلویزیون‌ماست. فکر می‌کنم اگر این اتفاق عملی شود می‌توانیم در عرصه‌های جهانی با تلویزیون‌های دیگر کشورهای جهان نیز رقابت کنیم.

قصدش را داریم. می‌خواهیم مجموعه‌ای از عکس‌ها و خاطراتی را که اعضای گروه طی این 10 سال به دست آورده‌اند، منتشر کنیم چون فکر می‌کنیم دستاوردهای این مجموعه برای مخاطبان ایرانی‌مان بیشتر از فیلم مستند قابل ارائه باشد. شاید این مرور وقایع‌نگاری برای نسل‌های بعدی جذاب باشد.

منصوره بسمل