افتخاراتی که نباید پنهان بمانند

وقتی صحبت از بیوتکنولوژی کشاورزی می‌شود، در اولین نگاه تردیدها و بحث‌های چالش‌برانگیز درباره بهره‌گیری از محصولات حاصل از این فناوری به چشم می‌آید. شما به عنوان یکی از چهره‌های شاخص این حوزه در کشور چه موضعی را در قبال مباحث پیش‌روی بیوتکنولوژی کشاورزی اتخاذ می‌کنید؟

وقتی ما بحث از بیوتکنولوژی یا فناوری زیستی می‌کنیم، منظور استفاده از فر‌آیندهای زیستی موجودات زنده در تولید یا بهینه‌سازی تولید محصولات باارزش به کمک تکنولوژی‌ها و علوم جدید می‌باشد. این فناوری مشتمل بر فنونی چون کشت بافت و سلول، اصلاح نباتات مولکولی، ژنومیکس، پروتئومیکس، متابولومیکس، ترانسکریپتومیکس، فر‌آیندهای فرمانتاسیون در تولید میکروارگانیسم‌های مفید و فرآورده‌های بیولوژیک، بیوتکنولوژی میکروبی و همچنین مهندسی ژنتیک می‌باشد. یکی از زیرمجموعه‌های بسیار با اهمیت بیوتکنولوژی، بحث بیوتکنولوژی مدرن یا مهندسی ژنتیک است که در آن با دستکاری‌های ژنتیکی صفات جدیدی در محصولات کشاورزی ایجاد می‌کنند که نگرانی‌هایی در خصوص مخاطرات احتمالی آنها بر محیط زیست و سلامت انسان در سطح جهانی وجود دارد. با این حال باید تاکید کنم که در حوزه‌های دیگر بیوتکنولوژی کشاورزی چون دستکاری ژنتیکی نداریم، در خصوص فرآورده‌های حاصل از آنها هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد و از نظر ایمنی غذایی و ایمنی زیستی هیچ‌گونه مشکلی ندارند. به بیان دیگر، از آنجا که در فنون مختلف بیوتکنولوژی کشاورزی، دستکاری ژنتیکی نداریم به طبع آن تردیدها و نگرانی‌هایی که بعضا مطرح است وجود نخواهد داشت. لذا نگرانی‌های موجود صرفا درخصوص مخاطرات احتمالی محصولات دستورزی شده ژنتیکی (تراریخته) می‌باشد که خوشبختانه در این مورد هم با توجه به اتخاذ راهکارهای علمی و مدیریتی احتمال مخاطرات زیست محیطی و سلامتی انسان به حداقل می‌رسد. برای مثال با توجه به عضویت کشور عزیزمان در پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا که کشورهای عضو را ملزم به رعایت اصول ایمنی در سطح ملی و بین‌المللی برای بهره‌برداری از این قبیل محصولات می‌کند و همچنین با توجه به تصویب قانون ایمنی‌زیستی توسط مجلس محترم شورای اسلامی، اکنون نباید نگرانی درخصوص محصولات دستورزی شده ژنتیکی مطرح باشد چرا که هر محصول تراریخته‌ای که مطابق با این قانون مجوز رها سازی در عرصه را پیدا نماید به این مفهوم است که بر اساس بررسی‌ها و ارزیابی‌های انجام شده طی فر‌آیند دریافت مجوز، تا حد امکان ارزیابی مخاطرات احتمالی محصول مربوطه صورت گرفته و لذا نگرانی‌ها به حداقل رسیده و در صورتی‌که احتمال خطر خاصی برای محیط زیست و یا سلامت انسان وجود داشته باشد با مدیریت مخاطرات احتمالی آن خطر احتمالی به حداقل می‌رسد.

عمده‌ترین پیشرفت‌های بیوتکنولوژی معطوف به کدامیک از بخش‌ها بوده است؟

بطور کلی بیوتکنولوژی در بخش‌های مختلف از قبیل کشاورزی، پزشکی، صنعت و معدن و محیط زیست کاربرد دارد. اگر منظور از پیشرفت‌ها، آنهایی هستند که منجر به تجاری‌سازی فرآورده‌های حاصل از بیوتکنولوژی شده باشند به طور قطع حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی و دارویی نسبت به بقیه حوزه‌ها پیشتازند. به همین دلیل بسیاری از فرآورده‌ها در این دو عرصه در سبد غذایی و دارویی مردم در سراسر دنیا قرار گرفته‌اند. در کشور خودمان هم به طور قطع حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی و دارویی حوزه پیشتاز هستند.

حوزه داروهای حاصل از بیوتکنولوژی عمدتا با چه تردیدهایی بخصوص در ارتباط با سلامت عمومی جامعه روبه‌روست؟

به نکته خوبی اشاره کردید. جالب است بدانید در ماده 5 پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا ‌اشاره شده است که این پروتکل برای موجودات زنده تغییر شکل یافته‌ای که جنبه دارویی برای انسان دارند، اعمال نمی‌شود. علتش هم وجود موافقتنامه‌ها و استاندارد‌های متعدد بین‌المللی در این خصوص است. بنابراین با وجود سازمان‌ها و استاندارد‌های بین‌المللی برای ارزیابی داروهای حاصل از بیوتکنولوژی به نظر می‌رسد جای نگرانی وجود ندارد. همچنین در قانون ایمنی زیستی مصوب مجلس شورای اسلامی هم که مبتنی بر پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا است، مواد دارویی از شمول این قانون مستثنی شده‌اند و براساس قوانین و استانداردهای خاص خود ارزیابی می‌شوند.

در حوزه تولید محصولات تراریخته یا دستکاری شده ژنتیکی با چه مسائل و مشکلاتی روبه‌رو بوده و هستید؟

همان‌طور که قبلا عرض کردم بیوتکنولوژی مشتمل برای فناوری‌های مختلفی می‌باشد که یکی از این فناوری‌ها مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته می‌باشد. همان‌طور که ما در حوزه‌های مختلف بیوتکنولوژی به دستاوردهای چشمگیری دست پیدا کرده‌ایم و حتی بسیاری از این دستاوردها یا تجاری‌سازی شده‌اند یا در آستانه تولید نیمه انبوه و طی کردن مسیر تا تجاری‌سازی قرار گرفته‌اند، در خصوص محصولات تراریخته نیز دستاوردهای بسیار با ارزشی در سطح ملی و بین‌المللی دست پیدا کرده‌ایم که از مهم‌ترین آنها می‌توان به برنج، پنبه و سیب زمینی تراریخته مقاوم به آفات و بیماری‌ها اشاره نمود. از طرف دیگر در خصوص تولید محصولات دستکاری شده ژنتیکی علاوه بر برنج در این پژوهشکده طی چند سال اخیر تلاش‌های چشمگیری صورت گرفته به طوری‌که در حال حاضر حدود 20 پروژه تحقیقاتی در خصوص ایجاد موجودات دستکاری شده ژنتیکی در پژوهشکده اجرا و در دست اقدام می‌باشد و برخی از آنها نیز به نتیجه رسیده است. همان‌طور که قبلا نیز عرض کردم یکی از دلایلی که روند تجاری‌سازی و رهاسازی محصولات تراریخته را در عرصه کشاورزی کند می‌نمود، عدم وجود قوانین و آیین‌نامه‌های مناسب در سطح ملی در چند سال گذشته بود که خوشبختانه با تصویب قانون ملی ایمنی زیستی این مساله مرتفع گردیده است. علاوه بر این به دلیل حساسیت عمومی موجود در دنیا در خصوص محصولات تراریخته و مخاطرات احتمالی آنها لازم است مراحل ارزیابی مخاطرات قدم به قدم بر اساس استانداردهای بین‌المللی و قوانین ایمنی زیستی ملی صورت پذیرد.

وضعیت پیشرفت‌های علمی بیوتکنولوژی کشاورزی کشور در سطح ملی و بین‌المللی چگونه است؟

از ابتدای تاسیس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی تاکنون، یعنی در طول این 10 سال همواره دستاوردها و خروجی‌های بیوتکنولوژی‌های کشاورزی در حوزه‌های مختلف علمی، فناوری و تجاری‌‌سازی‌ها رو به افزایش بوده است. چنانچه برای مثال پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی در تولید علم و نسبت مقالات منتشر شده در مجلات معتبر بین‌المللی (ISI) به تعداد پژوهشگر بر اساس ارزیابی‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در رتبه اول کشور قرار گرفته است. از طرف دیگر در 10 سال اخیر پژوهشکده بیش از 26 اختراع، اکتشاف و نرم افزار ثبت نموده است و برخی از آنها نیز در حال طی پروسه ثبت بین‌المللی می‌باشند. حتی تلاش کردیم بیشتر طرح‌های پژوهشی را به سمت تولید دانش فنی و مشتری مدار برده و پس از آن به بخش خصوصی برای تجاری‌‌سازی منتقل کنیم؛ بنابراین با صراحت می‌گویم که پیشرفت‌های حوزه‌‌ای بیوتکنولوژی کشاورزی در طول دهه اخیر همواره در حال افزایش است، لیکن طی چهار سال اخیر نسبت به گذشته رشد بسیار چشمگیرتری داشته‌ایم،‌ به گونه‌‌ای که در اجلاس بیوتکنولوژی کشورهای غرب آسیا، شمال آفریقا و خاور نزدیک، ممتازترین وضعیت بیوتکنولوژی کشاورزی میان کشورهای عضو، به ایران اختصاص یافت. همچنین در بین 10 کشور عضو اکو نیز جمهوری اسلامی ایران بهترین شرایط بیوتکنولوژی کشاورزی منطقه را دارا می‌باشد و به همین جهت نیز پژوهشکده بیوتکنولوژی‌ کشاورزی به عنوان مرکز هماهنگ‌کننده شبکه بیوتکنولوژی‌های کشاورزی کشورهای عضو اکو برگزیده شده و دبیرخانه آن نیز هم در اکنون در این پژوهشکده مستقر می‌باشد.

آیا در بحث تولید دانش فنی و محصولات دستورزی شده ژنتیکی تاکنون موفق بوده‌ایم؟

خوشبختانه در تولید دانش فنی محصولات تراریخته هم اکنون پژوهشکده بیوتکنولوژی‌ کشاورزی به دانش فنی حداقل سه محصول تراریخته برنج، پنبه و سیب زمینی دستکاری شده ژنتیکی با صفات مختلف دست یافته است لیکن به لحاظ خلا‡ قانون ایمنی‌زیستی مصوب مجلس شورای اسلامی در چند سال گذشته، تاکنون امکان رهاسازی و کشت محصولات تراریخته وجود نداشته است. به اعتقاد من با تصویب این قانون و تشکیل شورای ملی ایمنی‌زیستی، فعالیت‌هایی که در حوزه محصولات دستورزی شده ژنتیکی صورت گرفته شده، باید وارد فر‌آیند کسب مجوز توسط مراکز و دستگاه‌های مسوول قرار گرفته تا طبق دستورالعمل‌های قانونی، این محصولات در کشور وارد عرصه کشت گردد.

به تعویق افتادن اجرای این قانون، چه تبعاتی بر صنعت کشاورزی و صنایع وابسته به آن خواهد داشت؟

وقتی قانون ملی ایمنی‌زیستی اجرایی شود مسلما نظارت بهتر و مناسب‌تری بر واردات محصولات کشاورزی صورت خواهد گرفت و بر اساس آن شاهد اطمینان بیشتر از سلامت واردات محصولات کشاورزی خواهیم بود. همچنین در خصوص تولید محصولات تراریخته در داخل کشور نیز قانون ملی ایمنی زیستی دست را باز گذاشته است تا محصولاتی که ارزیابی خطر آنها انجام شده پس از طی مراحل مجوز رها سازی و تجاری‌سازی از دستگاه‌های ذیربط دریافت نمایند. لذا نگرانی‌های زیست‌محیطی و سلامت غذایی این نوع محصولات نیز به حداقل خواهد رسید که این مساله هم از نقاط قوت اجرای صحیح این قانون خواهد بود. بدون ‌شک در خصوص تولید محصولات دستکاری شده ژنتیکی مثل پنبه که مصرف غذایی ندارند نگرانی‌های مسوولان و مردم کمتر است و لذا با تصویب این قانون می‌توان خیلی زودتر زمینه کشت آنها را در کشور فراهم کرد. نکته مهم و قابل توجه این است که در خصوص محصولات تراریخته‌ای که به مصرف مستقیم مردم می‌رسند حساسیت خاص خود را به همراه دارند،‌ به همین دلیل بیشتر محصولات کشاورزی رهاسازی شده در کشاورزی دنیا در 15 سال اخیر شامل سویا، کلزا، ذرت و پنبه تراریخته هستند که بیش از 98 درصد از کشت محصولات تراریخته را به خود اختصاص داده‌اند.

نقاط قوت و ضعف قانون ملی ایمنی‌زیستی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

باید اذعان نمود که نفس وجود قانون ملی ایمنی زیستی در جهت هماهنگ سازی دستگاه‌های اجرایی مرتبط برای بهره‌برداری از فواید بیوتکنولوژی نوین یک نقطه قوت و اساسی برای قانون مذکور است. خوشبختانه در قانون مذکور شرح وظایف هر کدام از دستگاه‌های ذیربط اعلام شده و لذا مشخص است که هر دستگاه چه وظیفه‌ای را بر عهده داشته و باید آیین‌نامه و دستورالعمل‌های اجرایی خود را تدوین نمایند. البته باید اشاره نمود که در قانون مذکور بعضا ابهاماتی هم وجود دارد که باید با تهیه آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها رفع گردند. این که کشور در زمینه ایمنی‌زیستی قانونی داخلی را به تصویب رسانده، به مراتب بهتر از این است که هیچ قانونی نداشته باشیم. ما باید تلاش کنیم این قانون عملیاتی شود تا از فواید و مزایای آن در جهت رشد و توسعه بیوتکنولوژی در کشور بهره‌مند شویم.

در زمینه تولید علم و دانش فنی به چه دستاوردهای کاربردی دست یافته‌اید؟

پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی از زمان تاسیس تاکنون بالغ بر هزار تولید علمی اعم از مقالات منتشر شده در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی و ارائه شده در کنفرانس‌های داخلی و بین‌المللی و همچنین ثبت اختراعات انجام شده در کارنامه خود دارد. میانگین رشد تولیدات علمی پژوهشکده، بیوتکنولوژی طی چهار سال اخیر در مقایسه با تولیدات علمی، نسبت به گذشته بیش از 324 درصد و در حوزه مقالات ISI و بین‌‌المللی بیش از 500 درصد رشد داشته است که این مطلب حاکی از حرکت رو به رشد و شتابنده تولیدات علمی در این عرصه است.

دستگاه‌های اجرایی تا چه اندازه از حاصل کار شما بهره گرفته‌‌اند و به بیان دیگر تا چه اندازه نتایج تحقیقات پژوهشکده توانسته است،‌ مشکلاتی از بخش‌‌های اجرایی کشور را رفع کند؟

ما طی چهار سال اخیر تمام تلاشمان این بوده است که مشکلات عمده‌ای را که در بخش کشاورزی وجود دارد و سایر مجموعه‌های پژوهشی با استفاده از روشهای‌های ‌سنتی و کلاسیک، کمتر قادر به حل آنها هستند با استفاده از فناوری نوین خصوصا بیوتکنولوژی مرتفع کنیم. به همین سبب امروز بخش اعظمی از پروژه‌های تحقیقاتی که در این پژوهشکده تصویب و به اجرا در می‌آید،‌ به سفارش بخش‌های اجرایی وزارت جهاد کشاورزی یا دستگاه‌های اجرایی خارج از آن است. یعنی پژوهش‌هایی است که براساس نیازسنجی مشکلات کشور است که در بخش‌های مختلف اجرایی بخش کشاورزی اعم از دولتی یا خصوصی وجود دارد. بنابراین جهت‌گیری ما به سمت پاسخگویی جدی به نیازهای بخش اجراست و این حرکت اساسی ما را تشکیل می‌دهد.

در عین حال نگاه ما این است که مطابق سند چشم‌انداز بیست ساله نظام، به قدرت اول منطقه تبدیل شویم. یعنی بتوانیم هم در تولید علم و هم در تولید دانش فنی و تجاری‌سازی آن رتبه اول را در منطقه کسب کنیم و نهایتا فعالیت‌هایمان در زمینه بیوتکنولوژی منجر به تولید ثروت ملی و ارتقای سطح زندگی مردم کشورمان شود.

برای مثال از دستاوردهای مهم تجاری‌سازی شده پژوهشکده که با همکاری معاونت تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی و تعدادی از موسسات تحقیقاتی تابعه سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی انجام گرفت اجرای برنامه خودکفایی تولید ریزغده عاری از ویروس سیب زمینی برای تولید سایر طبقات بذری سیب زمینی از طریق انتقال دانش فنی به بیش از ده شرکت بخش خصوصی بود که برای اولین بار در کشور منجر به خودکفایی در تولید ریزغده عاری از ویروس در کشور گردید. از دستاوردهای مهم دیگر شامل انتقال دانش فنی تولید انبوه پایه‌های سیب مالینگ از طریق کشت بافت به بخش خصوصی و همچنین تهیه شناسنامه مولکولی ارقام مهم گیاهان باغی کشور از طریق انگشت نگاریDNA به منظور تعیین هویت آنها و مقدمات ثبت ذخایر ژنتیکی ایران در مراکز جهانی بوده است. استفاده از نتایج انگشت‌نگاری می‌تواند تحولی شگرف در ایجاد نهالستان‌های یکنواخت و باعملکرد بالا و پربازده بوجود آورد.

با تمام تفاسیری که ذکر گردید، به علت نبود انگیزه‌های لازم، ارتباط منسجم میان بخش‌های پژوهشی و صنعتی کشور، تجاری‌سازی محصولات یا دستاوردها نه‌تنها در قالب پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، بلکه در سایر بخش‌های تحقیقاتی کشور هم، از عمده‌‌ترین مشکلات محسوب می‌شود، چه راهکارهایی را برای رهایی از این معضل ارائه می‌کنید؟

البته لازم است من نمونه‌های عینی تجاری‌سازی دستاوردها و راهکارهایی را که برای رهایی از این مشکل اتخاذ کرده‌ایم ارائه کنم. یکی از راهکارها این است که برای ایجاد انگیزه در محققین ما توان خود را مصروف به این کنیم که علاوه بر این‌که وی فعالیت آزمایشگاهی خود را به انجام می‌رساند تلاش کنیم تا ما حاصل کار وی را به سطح پایلوت، تولید نیمه صنعتی یا نیمه انبوه برسانیم. بدیهی است در صورت موفقیت در تولید دانش فنی در سطح پایلوت، آمادگی برای تجاری‌سازی و انتقال به بخش خصوصی فراهم می‌شود. از آنجا که ما این خلا‡ را بخوبی حس می‌کردیم، در چارچوب تشکیلاتی پژوهشکده، مدیریت جدیدی را تحت عنوان تولید و توسعه یافته‌های تحقیقاتی در تشکیلات پژوهشکده طراحی و ترسیم کردیم که هدف آن این است که نتایج را به سطح پایلوت و تولید نیمه انبوه برساند و در نهایت نتایج حاصل از آن را در قالب پروتکل‌هایی به بخش‌خصوصی انتقال دهد. الان نمونه‌های موفقی داشته‌ایم. به عنوان مثال می‌توانم به پروتکل‌ تولید انبوه پایه‌های سیب مالینگ از طریق کشت بافت اشاره کنم که با دستیابی به این دانش علاوه بر این‌که جزو ده کشور دنیا قرار گرفتیم دانش حاصله نیز به چهار بخش خصوصی منتقل گردید.

همچنین پروتکل تولید انبوه کشت بافت استویا که به شرکت بخش خصوصی منتقل شد و در حال حاضر نیز با چند شرکت دیگر در حال مذاکره هستیم تا سه دانش فنی دیگر را هم که پژوهشکده به آنها دست یافته به بخش خصوصی بفروشیم. بنابراین با دستیابی تولید انبوه پایه‌های سیب مالینگ تولیدات داخل ان‌شاءالله در سال 89 قابل ارائه به کشاورزان خواهد بود. جالب است بدانید که با جایگزین کردن پایه‌های سیب مالینگ با سیب معمولی حداقل شاهد افزایش 100درصد محصول سیب در واحد سطح خواهیم بود.

سرنوشت تولید اولین قند رژیمی ایران از ضایعات آب پنیر که توسط پژوهشکده صورت گرفت به کجا انجامید؟

این دستاورد بسیار مهم در دو جشنواره موفق به دریافت جایزه گردید. یکی موفق به جایزه ملی محیط زیست شد و دیگری نیز در جشنواره نوآوری و شکوفایی موفق به دریافت لوح تقدیر گردید. در حال حاضر قرار است پایلوت آن با تامین اعتبار آن بر اساس مصوبات سفر استانی هیات محترم دولت به استان آذربایجان شرقی در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی غرب و شمال غرب کشور به اجرا درآید و ما پیش‌بینی می‌کنیم در صورت تامین اعتبار تا پایان سال 89 بتوانیم دانش فنی تولید اولین قند رژیمی را به بخش‌های خصوصی منتقل کنیم. همچنین از دیگر دستاوردهای پژوهشکده می‌توان به انتقال دانش فنی تولید گیاه قندی استویا از طریق کشت بافت که برگ‌آن 15 تا 20 برابر و قند آن 200 برابر شیرین‌تر از شکر است، به بخش‌خصوصی اشاره نمود که اکنون تولیدات حاصل از آن به داخل و خارج از کشور عرضه می‌شود.

علی‌رغم این که ما در بخش تحقیقات از ظرفیت‌های خوبی همچون وجود نیروی انسانی متخصص بهره‌مندیم، به نظر می‌رسد این نیروی متخصص با معضل عمده‌ای مواجه است که به بخش بودجه برمی‌گردد، تا جایی که بسیاری از پژوهشگران ما رغبت ادامه کار را در حوزه‌های تحقیقاتی مرتبط با تخصص‌شان از دست می‌دهند و وارد حوزه‌های غیر مرتبط با دانش‌شان می‌شوند، برای رهایی از چنین روندی که لطمه جدی به توسعه تکنولوژی نوین خواهد زد، چقدر از پژوهشگران را تحت مدیریت خود حمایت می‌کنید؟

خوشبختانه طی 4 سال اخیر، تلاش کرده‌ایم دستگاه‌ها و مجموعه‌هایی که به نحوی در تصویب بودجه ما دخیل هستند را به اشکال مختلف در جریان مشکلاتمان قرار دهیم و از طرفی توانمندی‌های موجود در حوزه فناوری‌های نوین و مخصوصا بیوتکنولوژی را برای آنها تبیین کنیم و این که اگر حمایت‌هایی صورت بگیرد، چه اتفاقاتی در این حوزه‌ها خواهد افتاد. امروز بر خود لازم می‌دانم از مجموعه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی، ستاد توسعه زیست‌فناوری، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و مجلس محترم شورای اسلامی بخاطر حمایت از افزایش بودجه پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی صمیمانه تشکر نمایم. لیکن اگر حمایت‌های اعتباری بیشتری از این حوزه انجام شود، به طور حتم با توجه به پتانسیل موجود در این مجموعه، آثار آن را در عرصه کشاورزی و در نهایت در زندگی مردم بیش از پیش شاهد خواهیم بود.

کما این که طی 4 سال اخیر محققینی که توانسته‌اند در سطح آزمایشگاهی یا پایلوت به دستاوردی دست یابند و پتانسیل این موضوع وجود داشته تا مشکلی را از بخش کشاورزی حل کند، در جهت اجرایی شدن و تجاری‌سازی دستاورد مذکور مورد حمایت‌ قرار گرفته‌اند. البته باید اشاره نمایم که اگر این حمایت‌ها بیشتر شوند، زودتر می‌توانیم به اهدافی که در قالب سند چشم‌انداز ترسیم شده است، برسیم.

پونه شیرازی