یک سند محرمانه از تعهد واشنگتن به صدام

 روزنامه الشرق الاوسط چندی پیش سندى از آرشیو محرمانه حکومت آمریکا به چاپ رساند مبنى بر اینکه در زمان جنگ عراق با ایران، دولت آن کشور به حکومت صدام حسین تعهد داده بود، اجازه ندهد حکومت جمهورى اسلامى ایران پیروز جنگ باشد. همچنین، طبق این سند با وجود اینکه دولت ایالات متحده خود را در این جنگ بى‏طرف نشان مى‏داد، نسبت به کاربرد سلاح شیمیایى از سوى عراق، عمدا اغماض مى‏کرد و در تقدیم برخى از سلاح‏هاى مورد نیاز ارتش صدام تلاش وافرى از خود نشان مى‏داد.
این سند، بخشى از پیام‏هاى محرمانه وزارت خارجه وقت آمریکا در 18 ماه مارس سال 1984 (اواخر اسفند ماه سال 1363) به سفارت خود در اردن و چند کشور دیگر بوده است. همچنین این مدرک گفت و گویى میان مقامات عراقى با مقامات بلندپایه آمریکا در زمان حکومت رونالد ریگان، از جمله آنها جرج شولتز، وزیر امور خارجه وقت را در بردارد که در آن زمان، هرگز درباره آن اطلاعاتى به بیرون درز نشده بود. در آن هنگام شولتز براى شرکت آمریکایى بکتل کار مى‏کرد که توانسته بود قراردادهاى مهم اقتصادى را به نفع خود در عراق و در زمان حاکمیت صدام حسین امضا کند. در این دیدار، لارنس ایگل برگر، معاون وزیر خارجه آمریکا و عصمت کتانى، نماینده عراق در سازمان ملل متحد، نیز حضور داشتند. از شگفتى‏هاى سیاست دوگانه آمریکا آن است که این دیدار درست چند روز پس از اینکه حکومت آمریکا به دلیل کاربرد سلاح شیمیایى علیه ایران از دولت عراق انتقاد کرده بود، صورت گرفت. متن کامل این سند از نظر خوانندگان محترم مى‏گذرد.

خلاصه
1) تمامى سند محرمانه است.

2) بند 7 این سند پیگیرى شود.

3)دیدار شولتز و مقامات عراقى: شولتز، وزیرخارجه، همراه با ایگل برگر، معاون وى، به دور از دید دیگران باعصمت کتانى (نماینده وقت عراق در سازمان ملل متحد) در 15 مارس (25 اسفند ماه سال 1363) دیدار کردند تا بر این پیام مهم دولت آمریکا تاکید کنند که محکومیت کاربرد سلاح شیمیایى از سوى عراق از جانب آمریکا، تنها در قالب تعهد دولت ایالات متحده به سیاست درازمدتى است و از زاویه جایگاه دفاع از ایران یا دشمنى با عراق نیست و بدین ترتیب، رفتار و رویکردهاى آنها درباره جلوگیرى از پیروزى ایران در جنگ و تاکید بر ادامه روند گسترش روابط دو جنبه (میان آمریکا و عراق) همچنان، استوار باقى خواهد ماند...در این میان، ایگل برگر گفت و گو در این باره را توسعه داد و افراد دیگرى مانند عبدالرزاق هاشمى، وزیر فرهنگ و اطلاعات سابق عراق، نزارحمدون و ویربنکس، نماینده آمریکا در سازمان ملل نیز در این گفت وگو شرکت کردند.
در این گفت وگوها، ویربنکس راه‏هاى جلوگیرى از قاچاق اسلحه براى ایران را بررسى کرد. ایگل برگر نیز بر کمک ایالات متحده براى امتداد خط لوله نفت عراق از خاک اردن تاکید و در این زمینه قول مساعد داد که آمریکا بالاترین حد تلاش خود را به کار خواهد برد تا بانک اکسم (بانک صادرات و واردات آمریکا) را تشویق کند، اعتبار مالى در اختیار عراقى‏ها قرار دهد و خود شخصا از بانک تقاضا خواهد کرد چنین کارى را انجام دهد. در این میان هاشمى، توضیح داد که هر آن ممکن است منطقه خلیج فارس به انفجارى در برابر آنها تبدیل شود. همچنین کتانى محتواى گفت و گوهاى خود را با اعضاى کنگره بازگو کرد و به موضوع تروریسم و ضرورت توقف انتقال سفارت آمریکا به بیت‏المقدس پرداخت. وى از آمریکا خواست تا به صحبت‏هاى ملک حسین درباره نارضایتى وى نسبت به عدم رویارویى صحیح سیاست ایالات متحده بامساله وجود سوریه در لبنان و شکل‏گیرى این برداشت در میان سورى‏ها که آنان در لبنان بر آمریکا پیروز شده‏اند، بیشتر توجه کند. ایگل برگر نیز از کتانى خواست نامه وى را مبنى بر دعوتش از طارق عزیز، معاون نخست وزیر عراق براى دیدار با او در هر زمانى که براى دو طرف مناسب باشد، به طارق عزیز برساند.

4) سلاح شیمیایى: ایگل برگر، کتانى رابه زاویه ویژه‏اى از بحث کشاند و تاکید کرد وى با این پیام‏ها به بغداد باز خواهد گشت: سیاست ثابت آمریکا درباره مخالفت با کاربرد سلاح در هر جا که به کار رود، همان است که در بیانیه 5 مارس آمده است؛ سیاستى که براساس آن، این بیانیه در محکومیت کاربرد سلاح شیمیایى از سوى عراق صادر شده است. البته وى تاکید کرد که این بدان معنا نیست که بیانیه مزبور در خدمت سوخت رسانى به جنگ تبلیغاتى (امام) خمینى است یا نشانه‏اى از تغییر سیاست آمریکا نسبت به ایران و عراق در آن وجود دارد. در واقع، آمریکا در سیاست خود، مبنى بر جلوگیرى از پیروزى ایران در جنگ ادامه خواهد داد و با صداقت کامل مایل است روابط خود را با عراق گسترش دهد. سپس شولتز وارد بحث شد و دوباره تاکید خود را بر این نکات مطرح شده تکرار کرد به دنبال آن کتانى توضیح داد که متاسفانه بیانیه 5 مارس به سود جنگ تبلیغاتى (امام) خمینى تمام شد و سپس، از وزیر خارجه و معاونش به دلیل روشن کردن دیدگاه‏هاى ایالات متحده سپاسگزارى کرد.

5) ارسال اسلحه به ایران: وزیر امور خارجه از کتانى خداحافظى کرد و ایگل برگر بحث را با این مجموعه درباره تلاش وسیع آمریکا براى جلوگیرى از پیروزى ایران در جنگ ادامه داد که وزیر خارجه، نماینده آمریکا، ویربنکس را تعیین کرد تا تلاش‏هاى مختلف را در راستاى نابودى فرآیند ارسال اسلحه به ایران هماهنگ؛ کند، اما اگر مطبوعات در این باره از مقامات آمریکایى پرسشى کنند، به آنها گفته خواهد شد که هیچ گروهى در داخل وزارتخانه براى انجام چنین کارى به شکل ویژه تعیین نشده است. در این میان ویربنکس تاکید کرد امیدى به کنترل ارسال اسلحه به ایران وجود ندارد؛ زیرا منابع ارسال، به ویژه در زمینه سلاح و تجهیزات آن، متنوع و مختلف‏اند و معمولاً خارج از اراده حکومت‏ها عمل مى‏کنند. با وجود این، آمریکا در بعضى از زمینه‏ها مانند کنترل تجهیزات پیشرفته موفقیت‏هایى را به دست آورده است؛ تجهیزاتى که ردپاى مشخصى دارد و در حال حاضر، اهمیت فوق‏العاده‏اى در برنامه جنگى ایران پیدا کرده است.
افزون بر این، آمریکا اطمینان دارد که دست کم، مانع از رسیدن اسلحه آمریکایى به ایران شده است؛ البته به جز چیزى که داس پلانک، یکى از مسوولان آمریکایى درباره آن توضیح داد و آنها تجهیزاتى‏اند که کاربرد چند منظوره دارند، مانند هزاران قطعه موتورى که ایران آنها را خریدارى کرده است و اکنون در هجوم اخیر خود از آنها استفاده مى‏کند. در ادامه، پلانک سه نوع از همکارى حکومت‏هاى دیگر باآمریکا براى کنترل ارسال اسلحه به ایران را طبقه‏بندى کرد:
*الف) قول همکارى کاملاً رسمى از سوى برخى حکومت‏ها درباره منع فروش اسلحه مورد نظر و ارایه دلایل کافى از سوى این حکومت‏ها مبنى بر کسب موفقیت در اجراى تعهدات خود.
*ب) حکومت‏هایى که با ارایه دلیل به آمریکا اطمینان داده‏اند سلاح ارسالى از کشور آنها قاچاقى بوده است.
*ج) مدارک و دلایل رسمى، که طبق آنها برخى از حکومت‏ها به تعهدات خود در این زمینه عمل نمى‏کنند.

6) کره جنوبى، تایوان، یونان و اسپانیا: در این مورد هاشمى اظهار کرد حکومت عراق معتقد است که کره جنوبى منبع مهم تهیه اسلحه به ایران به شمار مى‏رود. کتانى نیز تایوان را به عنوان منبع دوم ارسال اسلحه به ایران معرفى کرد. در این میان ایگل برگر هم گفت: کره شمالى نیز یکى از منابع مهم صدور اسلحه به ایران است؛زیرا جمهورى کره از تصمیم‏هاى سیاسى اتخاذ شده درباره منع فروش اسلحه به ایران پیروى نمى‏کند. [باید یادآور شد که] این موضوع، بحث گرمى را میان او (ایگل برگر) و وزیر امور خارجه کره (لى بمب سوک) پیش از کشته شدنش برانگیخته بود؛ موضوعى که با وزیر خارجه جدید (لى وان کیونگ) نیز مطرح شده است. در ادامه، ویربنکس اضافه کرد که در برخى از کشورها، ناهماهنگى میان وزارت خارجه، دفاع و مراکز فروش اسلحه در آنها وجود دارد. در این میان کتانى اعتراف کرد وضعیت اسپانیا و یونان که روابط خوبى با عراق دارند، چنین ناهماهنگى‏هایى را پیدا کرده و حکومت عراق در این باره به آنها تذکر داده است.

7) خط لوله نفت بندر عقبه: ایگل برگر تکرار کرد که ما نمى‏کوشیم این حقیقت را از عراق مخفى کنیم که نگرش بانک اکسم به آنها بدبینانه است. در واقع این نگرش بر مبناى سوددهى اقتصادى بنا شده و شیوه پس دادن بدهى‏ها از سوى عراقى‏ها بر آن تاثیر گذاشته است. وى همچنین گفت که با رییس شوراى مدیریت بانک اکسم (ویلیام دربر) صحبت و شرایط احراز منافع ملى آمریکا را در صورت اعطاى وام‏هاى مالى براى طرح‏هاى عراق در حد توان درک کرده است. همچنین تاکید کرد که با وجود نگرش بدبینانه مدیریت بانک اکسم در قبال عراق، وزارت خارجه این کشور (ایالات متحده) در برخى از موارد بر اکسم فشارهایى را وارد خواهد کرد. او به عراقى‏ها وعده داد که دولت آمریکا تمام تلاش خود را خواهد کرد تا بانک اکسم، اعتبار مالى مورد نیاز براى طرح خط لوله نفت بندر عقبه را در اختیار عراقى‏ها قرار دهد. (اگر شرکت‏هاى آمریکایى در انجام چنین طرحى اعتبارات مالى ارایه ندهند) وى (ایگل برگر) بسیار خوش بین است که بانک اکسم به شکل عملى و یا ابتکار خود در این طرح مشارکت کند. در ادامه ایگل برگر توضیح داد به دلیل مشارکت شرکت بکتل در اجراى طرح لوله نفت بندر عقبه، وزیر خارجه، خود را به شکل کامل از موضوع کنار کشیده و بر عراقى‏ها لازم است که درک کنند این عمل به معناى کم‏توجهى مسوولان بلندپایه حکومت آمریکا نسبت به آنها نیست.
در ادامه، کتانى با یادآورى این نکته که عراق چنین موضوعى را کاملا درک مى‏کند، از تلاش حکومت آمریکا در اجراى طرح خط لوله نفت بندر عقبه سپاسگزارى و اظهار کرد بر سفارت آمریکا در شهر عمان لازم است موضوع خط لوله نفت بندر عقبه را جدى بگیرد و براى کمک به اجراى آن بکوشد.

8) جنگ خلیج (فارس): هاشمى گفت هر آن ممکن است اوضاع منطقه خلیج (فارس) منفجر شود. در این میان، کتانى با عجله وارد صحبت شد و گفت امیدوار است که منطقه خلیج (فارس) نه در برابر عراق و نه در برابر آمریکا؛ بلکه علیه امام خمینى منفجر شود. سپس، از ایگل برگر به دلیل درک موضع‏گیرى‏هاى عراق که در دیدار اخیر خود در ماه سپتامبر با آنها بیان کرده بود، سپاسگزارى کرد.
در این میان، ایگل برگر بار دیگر یادآور شد که آمریکا وضعیت عراق را درک مى‏کند؛ زیرا این کشور درگیر جنگ است و حق دارد منافع خود را در اولویت قرار دهد؛ اما در این میان، عراقى‏ها را تشویق کرد که درباره نتایج عملکرد خود در منطقه خلیج (فارس) محاسبات دقیقى انجام دهند.
هاشمى در پاسخ وى گفت: اگر (ایران) اجازه ندهد که عراق صادرات خود را ادامه دهد، براى بغداد این حق محفوظ خواهد بود که جلوى صادرات همه را بگیرد.
ایگل برگر در پاسخ به او گفت: درست است که ممکن است حق با کسى باشد؛ اما نباید علیه منافع همه عمل کند. براى نمونه، در سال 1914، افراد زیادى در شهر وین وجود داشتند که معتقد بودند حق دارند براى گرفتن انتقام، والاحضرت فردیناند(1)، را بکشند. همانطور که در سال 1914، در اروپا اتفاق افتاد، اکنون نیز، منطقه خلیج (فارس) نقطه تلاقى منافع حیاتى بسیارى از کشورهاست.

9) کنگره آمریکا و سیاست خارجى: کتانى درباره دیدار روز گذشته خود بااعضاى مجلس سنا، مانند ریبکر و بوچدویتز، که یک ساعت و نیم طول کشیده بود؛ و همچنین با هامیلتون، یکى از اعضاى کنگره، گزارش مفصلى را ارایه کرد.
وى توضیح داد که: رویکرد اعضاى مجلس سنا نسبت به موضوع سلاح‏هاى شیمیایى شدیدا علیه عراق است. در ادامه نیز او از پوزش پوچدویتز نسبت به ارایه طرح ایجاد محدودیت براى صادرات عراق از سوى برخى نمایندگان کنگره، سپاسگزارى کرد. بوچدوینز به او قول داده بود تمامى تلاش خود را خواهد کرد تا در این زمینه، تخفیف‏هایى صورت گیرد یا کلاً تصمیم‏گیرى در مورد آن لغو شود.
در ادامه، کتانى تاکید کرد که: انتقال سفارت آمریکا به شهر بیت‏المقدس مشکلات زیادى را براى دوستان آمریکا در منطقه ایجاد مى‏کند. وى یادآور شد که شخصا مشکلات داخلى سیاست آمریکا را درک مى‏کند و گاهى خود، در درون آن گم مى‏شود. در این میان، برخى معتقدند که عملیات گروگان‏گیرى یا کشتن افراد مارینز (سربازان نیروى دریایى آمریکا) بهترین وسیله تاثیرگذارى بر رویکرد سیاسى آمریکاست. براى نمونه، به محض اینکه ایران گروگان‏هاى آمریکایى را آزاد کرد، ایالات متحده خطر [امام] خمینى براى منافع آمریکا را فراموش کرد.
کتانى اضافه کرد: ناتوانى آمریکا در اتخاذ موضع‏گیرى ثابت و بدون واهمه‏اى در سیاست خارجى خود، آن را بازیان‏هاى احتمالى سختى رو به رو خواهد کرد و بر وضعیت آمریکا در منطقه خلیج (فارس) تاثیر منفى خواهد گذاشت. در این میان، ایگل برگر اعتراف کرد نپذیرفتن تلفات از سوى ما، موقعیتمان را در برابر حفظ منافع سیاست خارجى ایالات متحده آسیب‏پذیر مى‏کند.

10) اردن: کتانى، آمریکا را تشویق کرد که به سخنان ملک حسین و درک عمیق وى از سیاست‏هاى ایالات متحده گوش فرا دهد. وى گفت: پادشاه، حکیم و عاقل است و از بهترین و قدیمى‏ترین دوستان عراق به حساب مى‏آید که به شکل گسترده‏اى مى‏کوشد تا رابطه دوستى با بغداد را حفظ کند. وى در ادامه افزود: ملک حسین امیدوار بود که مصاحبه‏اش با نیویورک تایمز در تاریخ 15 ماه مارس اثرى منفى بر رابطه اردن و آمریکا نداشته باشد. در این مورد، ایگل برگر پاسخ داد، آمریکا براى رابطه خود با اردن ارزش زیادى قایل است؛ بنا بر این، اندرزهاى پادشاه را آویزه گوش خود خواهیم کرد و براى حفظ دوستى خود با او از هیچ اقدامى دریغ نخواهیم داشت؛ اما گاهى اوقات، پادشاه اشتباه مى‏کند و آمریکا، تنها این مساله را به او یادآور شده است. ایالات متحده تمایل دارد مشکلات موجود در رابطه دو طرف را به شکل محرمانه بررسى کند، نه روى صفحات روزنامه نیویورک تایمز. گفته‏هاى اخیر پادشاه به طور عملى، دشوارى‏هاى زیادى را در کنگره در ارتباط با سیاست ما در قبال او برانگیخت؛ اما با وجود این، فضاى متراکم موجود به زودى کنار خواهد رفت؛ هر چند در نهایت، تاثیر منفى خود را بر روابط دوستان ما با اردن و تعهد ما نسبت به حفظ امنیت آن خواهد گذاشت.

11) سوریه: کتانى تاکید کرد سیاست اطلاع رسانى آمریکا ارایه تصویرى را موجب شده است مبنى بر اینکه سورى‏ها به شکلى در لبنان پیروز شده‏اند. وى اصرار کرد که آمریکا در سیاست تبلیغى خود به ساختن چنین تصویرى، که از اساس بى‏پایه است، کمک نکند. از دیدگاه عراقى‏ها، رژیم سوریه در مشکلات اقتصادى و سیاسى خود هم در داخل کشور و هم در لبنان دست و پا خواهد زد؛ زیرا توانایى دست یازیدن به یک امر مهم را نخواهد داشت. همچنین این کشور در روابط میان کشورهاى عرب و قضایاى کلى جهان عرب، که نقش ایفا کردن در آن، براى عراق بسیار مهم است، نقش مهمى جز هوچى‏گرى در اجتماعات عربى ندارد ضمن آنکه جلسه اخیر وزیران اتحادیه عرب در بغداد دلیل محکمى براى نشان دادن انزواى سوریه است و محکوم کردن ایران به اتفاق آرا از سوى آنها، محکوم کردن ضمنى سوریه را در بر دارد. در ادامه، ایگل برگر اعلام کرد که این نظر را که اسد در کشور خود و لبنان مشکلات زیادى دارد، قبول دارد و آنها نیز با ارزیابى عراقى‏ها درباره فرآیند امور هم‏رأى‏اند.

12) روابط دوجانبه و دعوت از معاون نخست وزیر: ایگل برگر جلسه را با تکرار تمایل آمریکا براى گسترش روابط دو جانبه در اسرع وقت و به شکلى که عراق آن را مناسب مى‏داند، به پایان برد. پس از این دیدار، وى از کتانى خواست تا پایان سال جارى، دعوت معاون رییس جمهور آمریکا از طارق عزیز، معاون نخست وزیر عراق را براى دیدار از واشنگتن، آن طور که وقت آن براى هر دو کشور مناسب باشد، به وى برساند. او همچنین یادآور شد که زمان این دیدار با در نظر گرفتن سفرهاى انتخاباتى معاون اول رییس جمهورى طى هفته‏هاى گذشته تعیین شود.

رونوشت-
براى سفارت آمریکا در امان (پایتخت اردن).
براى دفتر حافظ منافع آمریکا در بغداد.
براى بخش اطلاعاتى سفارت آمریکا در دمشق.
براى سفارت آمریکا در مادرید.
براى سفارت آمریکا در آتن.
براى سفارت آمریکا در سوول.
براى AIT در تایپه چین.

منبع-خبرگزاری فارس