شکار کوسه فقط برای تفریح

تجارت باله کوسه از آن تجارت‌های پرسودی است که انگیزه کافی برای صیادان به منظور صید هدفمند کوسه را فراهم می‌کند. باله‌های شکارچیان دریا، پس از صید به چین و کشورهای آسیای جنوب شرقی می‌رود تا به سوپ تبدیل شود؛ اما این تنها دلیل صید کوسه ماهیان نیست. کوسه ماهی‌ها که از قدرت شکارگری فوق العاده‌ای برخوردار هستند، گاهی در تور شکارچیانی گرفتار می‌شوند که هدفشان از حضور در دریا، صرفا صید تفریحی است. تورهایی هستند که با هدف ایجاد ساعاتی خوش برای گردشگران، تورهای صید ماهیان بزرگ نظیر تن ماهیان، ماهی شیر و باراکودا و غیره را برگزار می‌کنند، اما اگر از این تورها بخواهید برایتان تور صید تفریحی کوسه برگزار کنند، با اعلام قیمت‌هایی که کمی بیشتر از صید ماهیان متعارف است، به تقاضایت پاسخ مثبت می‌دهند.

به گفته صاحبان این تورها، صید کوسه فقط به روش بگیر و رها کن انجام می‌شود و کوسه پس از صید، باید به داخل آب بازگردانده شود. آنها این نوع صید را روشی متداول در سراسر جهان می‌داند و معتقدند برای صید هدفمند و تفریحی کوسه باید شش روزی را روی آب وقت صرف کنید. برخی از این تورها در جزیره لاوان، به عنوان یک جزیره محیط‌زیستی برگزار می‌شود. این شکل صید خاص تفریحی، گویا با مجوز متولیان امر برگزار می‌شود، زیرا گردانندگان این تورها ادعا می‌کنند برای زنده‌گیری همه انواع کوسه‌ها، بجز کوسه سفید و سپس رها کردن موجود در دریا می‌توانند از نهادهای مسئول مجوز دریافت کنند و اگر بدون مجوز اقدام به چنین صیدی کنند باید 20 میلیون تومان جریمه دهند. زیرا کوسه سفید در دریا کم است و صید آن هم مشمول محدودیت‌هایی است. اینها را یکی از برگزار‌کنندگان تورهای شکار کوسه به شرط فاش نشدن نامش به خبرنگار جام‌جم می‌گوید.

بی‌اطلاعی محیط‌زیست

داوود میرشکار، مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایـــی سازمان محیط‌زیست ضمن اعلام بی‌اطلاعی از صدور مجوز برای صید تفریحی کوسه به جام‌جم می‌گوید: مجوز صید در دریا توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر نمی‌شود. این سازمان در مناطق خود یا آب‌های داخلی که مربوط به این مجموعه است، در برخی موارد با توجه به وضعیت ذخایر، مجوز صید موقتی می‌دهد. البته صید کوسه هم ممنوع است.

او درباره برگزاری تورهای تفریحی زنده‌گیری و رهاسازی کوسه ماهیان عنوان می‌کند: برخی چون کوسه را پس از صید رها می‌کنند، فکر می‌کنند کار درستی انجام می‌دهند؛ اما نشنیده‌ام که سازمان شیلات ایران هم مجوز ورزشی برای صید کوسه ماهیان بدهد. میرشکار تاکید می‌کند: چون صید کوسه ممنوع است، حتی اگر قلاب و لوازم صید کوسه در دست افراد مشاهده شود، همان 30 میلیون تومان جریمه صید کوسه از آنها گرفته می‌شود. همچنین اگر کوسه ماهی از آب خارج شود، جریمه صید از مرتکبان گرفته می‌شود، زیرا این رفتار تورها به مفهوم صید هدف کوسه است. او ادامه می‌دهد: باید مجوز تورهایی که چنین برنامه‌هایی برگزار می‌کنند، بررسی شود. اگر توری مجوز زنده‌گیری کوسه را داشته باشند، سازمان شیلات باید پاسخگو باشد. به گفته مدیرکل دفتر زیست بوم‌های دریایی سازمان محیط‌زیست، فشار صید غیر قانونی روی کوسه ماهیان وجود دارد و این گونه در معرض خطر انقراض است. به همین دلیل صیاد معمولی یا صیادان تفریحی مجاز نیستند کوسه‌ها را شکار کنند و در صورت مشاهده این رفتار، با آنها براساس قانون برخورد می‌شود.

سازمان شیلات متولی تعیین جمعیت کوسه

میرشکار، مرجع رسمی اعلام آمار جمعیت کوسه‌های خلیج فارس را سازمان شیلات ایران می‌داند. این سازمان هم در آماربرداری‌های خود صرفا به بررسی ذخایر گونه‌های تجاری می‌پردازد. به همین دلیل آماری از جمعیت واقعی کوسه‌ها در دسترس نیست. دقیقا مشخص نیست کوسه‌ها چه شرایطی دارند و جمعیت‌شان چقدر است. با وجود این تورهای تفریحی ادعا می‌کنند مجوز برای صید و رهاسازی کوسه‌ها دریافت می‌کنند.

محمدرضا فاطمی، پژوهشگر علوم دریا در گفت‌وگو با جام‌جم درباره وضعیت کوسه‌ها عنوان می‌کند: متولی تعیین جمعیت کوسه طبق قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی سازمان شیلات است. در این قانون که سال 75 تصویب شد، وظیفه شیلات و محیط‌زیست مشخص شده است. او ادامه می‌دهد: سازمان حفاظت محیط‌زیست زمانی که جمعیت به خطر افتد، وارد عمل می‌شود. تا قبل از آن، وظیفه شیلات است که مواظب جمعیت این گونه‌ها باشد.

آن‌طور که فاطمی می‌گوید وقتی جمعیت گونه‌ای کم می‌شود نیز باید براساس مقررات عمل شود، چون اگر جمعیت یک آبزی کمتر از 20 هزار قطعه شود، وارد فهرست جمعیت در خطر می‌شود.

این پژوهشگر علوم دریا در پاسخ به این پرسش که در شرایط نبود ارزیابی درست از ذخایر جمعیت کوسه ماهیان چگونه می‌فهمیم نسل این آبزی در معرض خطر انقراض است، می‌گوید: ارزیابی ما به دو صورت است. اول از نظر کمّی ذخایر را بررسی می‌کنیم، اما کوسه‌ها چون در جای مشخصی نیستند و گله‌ای زندگی نمی‌کنند نمی‌توان با روش صید مشخص ارزیابی شوند. ما برای ارزیابی از روش‌های استنتاجی هم استفاده می‌کنیم مثلا درصد حضور کوسه در صید تجاری یا کوتاه شدن طول کوسه‌هایی که در دام می‌افتند، نشان می‌دهد جمعیت کوسه‌ها رو به کاهش است و ذخایر این گونه تحت فشار است.

زخم‌های کاری

این استاد بازنشسته دانشگاه علوم و تحقیقات با بررسی روش‌های صید، استفاده از تمام ابزارهای موجود را عاملی برای بروز آسیب به حیوان و کوتاه شدن عمر این گونه می‌داند و معتقد است این رفتارها، نسل کوسه‌ها را بیشتر در معرض خطر انقراض قرار می‌دهد. او ادامه می‌دهد: در تمام روش‌های ترال کف، گوش‌گیر یا قلاب، موجود زنده آسیب می‌بیند. صید با قلاب به دهان موجود آسیب می‌زند و باید قلاب را از دهانش درآورد. به همین دلیل کوسه را باید بکشید و داخل عرشه کشتی بیاورید. در روش تور گوش‌گیر که شب در دریا برای صید ماهی گذاشته می‌شود،‌ پس از صید که تور را بالا می‌کشند اگر زمان زیادی از به دام افتادن کوسه گذشته باشد، این موجود معمولا بی‌حال می‌شود که باید از تور آن را جدا کنند در نتیجه باله‌ها یا بدن کوسه دچار جراحت می‌شود.

فاطمی تاکید می‌کند: اگر چنین تورهای گردشگری رواج پیدا کند برای موجوداتی که در معرض خطر انقراض هستند، خطر بزرگی به حساب می‌آید. صیادان تفریحی با همین منطق می‌توانند دلفین و لاک‌پشت را هم به صورت تفریحی بگیرند و رها کنند. انسان‌ها مجاز نیستند به خاطر تفریح خود به گونه‌های جانوری آسیب بزنند.

او یادآوری می‌کند: اگر تورهای تفریحی صید کوسه رایج شود، چه کسی این مساله را کنترل می‌کند؟ چنین تورهایی موجی ایجاد می‌کنند که افراد به‌عنوان صید تفریحی کوسه وارد خلیج فارس می‌شوند و نسل این موجود را منقرض می‌کنند. زیرا در حال حاضر هم باله‌های پشتی کوسه به قیمت زیاد خرید و فروش می‌شوند.

فاطمی احتمال می‌دهد مدعیان برگزاری تورهای تفریحی و رهاسازی کوسه، بیشتر به دنبال به دست آوردن باله کوسه باشند؛ زیرا ماموران دولت همراه تیم صید نیستند که ببینند کوسه‌ای که صید شده به داخل دریا بازگردانده می‌شود یا نه.

او می‌گوید: اگر هدف از صید تفریح است، چرا باید سراغ گونه‌ای برویم که جمعیت آن در معرض خطر است. می‌توان تورهای تفریحی را برای تن ماهیان و ماهی‌های بزرگ دیگری که گله‌ای حرکت می‌کنند، برگزار کرد.

تورهای 3/5 میلیونی

خبرنگار جام جم با تورهای زیادی در قالب مشتری تماس گرفت، نتیجه این تماس‌ها چیزی نبود جز تایید فعالیت تورهای ضد محیط زیستی که در ازای دست کم 3/5 میلیون تومان مقدمات شکار کوسه را فراهم می کنند، بیشتر این تورها اگر مهمان خارجی ‌ داشته باشید حدود یکصد‌دلار اضافه نیز از مشتریان می گیرند.