به شهر شمس درآی

با ما به تبریز سفر کنید و ضمن آشنایی با جاذبه‌های فرهنگی این شهر فرهنگ دوست و تاریخی خاطره خوشی را در ذهنتان به یادگار بسپارید.

مقبره‌الشعراء، نماد شعر و ادب

خیابان ثقه‌‌الاسلام تبریز همواره محل رفت و آمد شعردوستان و اهالی فرهنگ و ادب این شهر و مهمانان و گردشگران و مسافران با فرهنگ است.

مقبره‌الشعرای تبریز نه‌تنها نماد فرهنگ و ادب تبریز، بلکه نماد فرهنگ و شعر و غزل آذربایجان است.

استاد شهریار که مایه فخر تبریز و ایران است در خاک پاک مقبره الشعرا آرمیده است و دلدادگان شعر و غزل همواره در پی کسب فیض از این شاعر نامی هستند. برای همین است که این مکان سراسر شعر و عرفان و غزل دیگر نیاز به معرفی ندارد چراکه فرهنگ‌دوستان این خاک پاک می‌دانند که این مکان مدفن و آرامگاه بیش از 400 ادیب و شاعر ایرانی است.

ازجمله این شاعران ثقه‌الاسلام (شهید شهدای والامقام مشروطه)، اسدی طوسی، قطران تبریزی، مجیرالدین بیلقانی، خاقانی شروانی، ظهیرالدین فارابی، شاهپور نیشابوری، شمس‌الدین سجاسی، صائب تبریزی ذوالفقار شروانی، همام تبریزی، مغربی تبریزی، مانی شیرازی، لسانی شیرازی، شکیبی تبریزی، سیدمحمدحسین شهریار.

باغ نقش و نگار و شعر

تبریز هنرپرور میزبان دو کمالی است که یکی شعر و دیگری نقش و نگار و مینیاتور را به حد اعلای کمال رسانده و ایران را شهره آفاق کرده‌اند.

کمال‌الدین بهزاد و کمال‌الدین مسعود خجندی.

کمال‌الدین بهزاد نقاش، مینیاتوریست و نگارگر چیره‌دست ایرانی قرن دهم هجری، نگارگر مکتب هرات است.

کمال‌الدین مسعود خجندی نیز از شعرای معروف قرن هشتم و نهم هجری است که بعد از تشرف به حج در تبریز سکنی گزید و تحت حمایت سلطان جلایر قرار گرفت.

مقبره دو کمال در سال 1338 توسط فرهنگ‌دوستان کنجکاو شهر تبریز کشف و بعدها به همت انجمن آثار ملی مرمت و لوحه یادبود در آن نصب گردید.

ربع رشیدی، اولین دانشگاه آکادمیک

یکی از یادگاری‌های تبریز که از حوادث طبیعی و انسانی نیز در امان نمانده، مجموعه تاریخی ربع رشیدی است که به نخستین دانشگاه آکادمیک جهان شهره است.

مجموعه تاریخی ربع رشیدی توسط خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی وزیر بافرهنگ و علم و ادب‌دوست سلطان محمد غازان‌خان احداث شده است.

این بنا در زمان آبادانی شامل 24 کاروانسرای وسیع، 1500 دکان و 30 هزار خانه و تعدادی حمام و باغ و کارخانه‌های پارچه‌بافی و کاغذسازی و دارالضرب و تولید رنگ، کتابخانه‌هایی حاوی هزاران جلد کتاب، آزمایشگاه‌های تولید و کشت انواع گیاهان دارویی و نظایر آن بوده است.

خواجه رشیدالدین این بنای باعظمت را در بخش‌های مختلفی همچون دارالشفاء، اماکن مسکونی و خیریه، بخش علمی و دانشگاهی احداث کرده بود که در بخش دانشگاهی دروس مختلف ازجمله پزشکی از سراسر دنیا و طبق آخرین متدهای علمی آن تدریس می‌شد و 50 پزشک و طبیب حاذق از کشورهای مختلف در آن مشغول معالجه بیماران بودند.

فیروزه جهان اسلام

شاید آوازه مسجد کبود «فیروزه جهان اسلام» را در تبریز شنیده‌اید. برای تماشای این سازه باعظمت دست‌ساز انسانی و کسب آرامش خاطر روح و روان باید حدفاصل میدان ساعت تا چهارراه منصور را خوب تماشا کنی اینجاست که گنبدهای فیروزه‌ای و لاجوردی فیروزه جهان اسلام چشمانت را به سوی خود می‌خواند. نزدیک‌تر شده و از ورودی بوستان خاقانی وارد می‌شوی انگار این سازه باعظمت برایت آشناست، چراکه خودنمایی رنگ‌ها و الوان‌های زیبای آن آرامشی عجیب را مهمان لحظه لحظه خستگی‌هایت می‌کند.

پلک‌هایت را دوباره و چندباره به هم می‌زنی تا شاید زیبایی کاشی‌های معرق، لاجوردی و آبی را که در نماسازی آن به‌درستی به کار رفته را چند باره ببینی.

نام دیگر این مسجد، جهانشاه است و آرامگاه خانوادگی جهانشاه نیز در داخل و بخش جنوبی مسجد به چشم می‌خورد. دیواره آرامگاه با تخته سنگ‌های عظیم مرمرین به ارتفاع 160 سانتی‌متر با کتیبه‌هایی که آیاتی از سوره‌های النباء، البینه و والفجر با خط ثلث در زمینه‌های اسلیمی ظریف و هنرمندانه حجاری شده، تزئین یافته است.

این عمارت تماما با کاشی‌های لاجوردی و فیروزه‌فام پوشیده شده و در لابه‌لای این فیروزه‌ها، کاشی‌هایی به رنگ سیاه و سفید نیز خودنمایی می‌کنند که به سبک و سیاق معرق در کنار هم با نظمی‌ چشم‌نواز چیده شده‌اند.

گنبد آجری مسجد کبود با 17 متر دهنه و 20 متر ارتفاع است و سردر اصلی مسجد با کاشیکاری معرق و کتیبه‌هایی به خط ثلث و تابلو‌هایی با خط کوفی شامل سوره‌های قرآن از کامل‌ترین نمونه‌های معرق دوران اسلامی‌به شمار می‌روند.

ارگ تبریز همزاد تاریخ

جنب مصلای تبریز، ارگ 32 متری تاریخی این شهر خودنمایی می‌کند، مقابل ارگ که ایستادی به‌خاطر بسپار این بنا یادگاری است از مجموعه عظیم مدرسه، مسجد و خانقاه که توسط خواجه تاج‌الدین علیشاه در دوره ایلخانی و در قرن هشتم هجری ساخته شده است.

ارگ تبریز شاهد مقاومت مردمی است که از فراسوی تاریخ، با عظمت گذر کردند و اکنون این بنا با قامت افراشته خود صدای ماندگاری این مردم را سر می‌دهد.

بنای ارگ تبریز، یادگار زلزله‌های مهیبی است که تبریز را با خاک یکسان کرد، اما این بنای تاریخی فرونریخت و فقط بخش‌هایی از آن آسیب دید و به عنوان نماد مقاومت مردم تبریز استوار ماند.

معصومه درخشان - روزنامه نگار

ضمیمه چمدان جام جم