سن ورود به جهنم اعتیاد را جدی بگیرید

چندی پیش رئیس اداره پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد مخدر وزارت بهداشت در اظهارنظری قابل تامل به رسانه‌ها اعلام کرد که براساس آمارهای رسمی، میانگین سن آغاز مصرف مواد مخدر 21 سال است.

ماری‌جوانا، گل، حشیش، تریاک، قرص روانگردان و ریتالین، مخدرهایی است که به ترتیب بیشترین محبوبیت را در بین نوجوانان دارد. البته نکته امیدوارکننده اینجاست که براساس آمارهای رسمی، مصرف چند ماده‌ای مواد مخدر در دانش‌آموزان مشاهده نمی‌شود.

وقتی یک نوجوان و جوان کم‌سن و سال، بهترین و پربازده‌ترین سنین عمرش را به پای مواد مخدر می‌گذارد و بدون ترس از آینده در اعتیاد غرق می‌شود، نه‌تنها این جوان بلکه جامعه هم به دلیل از دست دادن چنین نیروی جوانی، متضرر می‌شود.

در این نوشتار، کارشناسان اعتیاد از دلایل رسیدن میانگین سن شروع اعتیاد به 21 سال سخن گفته‌اند؛ از واقعیت تلخی که می‌تواند زنگ هشدار جدی باشد برای سلامت میلیون‌ها نوجوان و جوان ایرانی؛ این که اگر دست روی دست بگذاریم و بی‌خیال آینده باشیم، آن وقت احتمال دارد که میانگین سن شروع اعتیاد به زیر 21 سال هم برسد.

زبانه کشیدن اعتیاد با هیزم فضای مجازی

این روزها فضای مجازی به بخشی جداناپذیر از زندگی نوجوانان و جوانان بدل شده است. دکتر نادعلی اسماعیلی، درمانگر حوزه اعتیاد در گفت‌وگو با جام‌جم، می‌گوید که همین فضای مجازی هم خود به گسترش اعتیاد در بین افراد کم‌سن و سال و در معرض خطر، دامن زده است، زیرا خیلی از نوجوانان و جوانان، نحوه درست استفاده از فضای مجازی را نمی‌دانند و در این خصوص نیز آموزش کافی ندیده‌اند.

توزیع آنلاین مواد مخدر، وفور اطلاعات متنوع درخصوص مخدرهای جدید و تبلیغ آن در فضای مجازی موجب شده که به باور اسماعیلی، جوانان و نوجوانان خیلی راحت‌تر از گذشته به مواد مخدر و اطلاعات آن دسترسی داشته باشند و بتوانند با اتکا به دنیای مجازی کنجکاوی خود را ارضا کنند.

این‌که هیچ برنامه‌ریزی دقیقی برای کنترل اعتیاد در بین افراد کم‌سن و سال وجود ندارد هم دغدغه‌ای است که این کارشناس حوزه اعتیاد مطرح می‌کند و تاکید دارد که در این مسیر، باید از تجربیات کشورهای موفق در سالم‌سازی محیط برای نوجوانان و جوانان کمک بگیریم، نه این‌که چرخ را دوباره از نو اختراع کنیم.

چه نوجوانانی بیشتر در معرض خطرند؟

هیچ فردی در برابر خطرات مواد مخدر مصون نیست و فقط در این میان، احتمال لغزیدن پای افراد به دام اعتیاد، کم و زیاد می‌شود. دکتر اسماعیلی، درمانگر حوزه اعتیاد از افراد کم‌سن و سالی حرف می‌زند که بیشتر از سایر افراد در معرض خطر هستند. به گفته او در خانواده‌هایی که برای کودکان خود وقت نمی‌گذارند، طوری که پدر و مادر با فرزند خود ارتباط کلامی و عاطفی ندارند، در چنین خانواده‌هایی احتمال این‌که فرزندان به دام اعتیاد بیفتند، بیشتر از سایر نوجوانان و جوانان دیگر است.

وقتی نوجوان در خانواده آموزش نمی‌بیند، مدرسه هم به او یاد نمی‌دهد که به مواد مخدر «نه» بگوید، در آن صورت به گفته این کارشناس حوزه اعتیاد، معلوم است که چنین دانش‌آموزی در مقابل اعتیاد، بسیار آسیب‌پذیر است.

همچنین زمانی که خانواده و مدرسه به دانش‌آموزان می‌گویند سراغ اعتیاد نرود، اما از دلایل آن نمی‌گویند و نمی‌توانند به شکلی علمی و منطقی، جوان و نوجوان را قانع کنند، در این شرایط به قول اسماعیلی، نهی کردن افراد کم‌سن و سال از استعمال مواد مخدر، نه‌تنها جواب نداده بلکه اتفاقا نتیجه عکس می‌دهد، طوری که نوجوان را کنجکاوتر می‌کند تا با استعمال موادی که او را از آن نهی می‌کنند، تجربه جدیدی کسب کند. در این بین، اسماعیلی از پراکنده‌کاری‌ها و منسجم نبودن برنامه‌های مقابله با اعتیاد نوجوانان و جوانان هم گلایه دارد. از نگاه او، تقسیم وظایف درستی بین دستگاه‌های مختلف برای پیشگیری و درمان اعتیاد در بین نوجوانان وجود ندارد.

داشتن تولیت قوی که بتواند وظایف سازمان‌ها را تنظیم و تشریح کند و بتواند به فعالیت‌های اجرایی سازمان‌های مختلف نظم و جهت بدهد، کمبودی است که به گفته اسماعیلی در بحث مبارزه با مواد مخدر در حوزه نوجوانان حس می‌شود.

البته به قول این کارشناس حوزه اعتیاد، برخی منابع و اعتبارات مقابله با اعتیاد هم در مسیرهایی مثل برگزاری همایش‌ها و... صرف می‌شود که خروجی دقیق و مشخصی ندارد.

سن شروع اعتیاد به 13 سال رسیده است

خانواده و مدرسه را می‌توان مهم‌ترین کانون مقابله با اعتیاد در بین افراد کم‌سن و سال دانست، طوری که اگر در این دو کانون، احساس مسئولیت شود و نسبت به لغزش نوجوانان حساس باشند در آن صورت، راه برای خفه کردن نطفه اعتیاد در سنین بالاتر هم فراهم می‌شود.

دکتر مسعود حاجی رسولی، پژوهشگر حوزه اعتیاد در گفت‌وگو با جام‌جم، نقش خانواده را در این عرصه، خیلی بالاتر از نقش سایر دستگاه‌ها می‌داند، اما به قول او وقتی نوجوان با موبایل و تبلت سرگرم می‌شود و بیشترین وقتش را در فضای مجازی می‌گذراند، در آن صورت نقش خانواده‌ها در مهار آسیب‌های اجتماعی، بسیار کمرنگ می‌شود.

حاجی رسولی تاکید دارد که باید در متن کتاب‌های درسی، مباحث پیشگیری از اعتیاد و مقابله با ایدز، خیلی شفاف توضیح داده شود، چون هرقدر در این حوزه، لاپوشانی و خودسانسوری کنیم، مشکل اعتیاد در بین افراد کم‌سن و سال بیشتر خواهد شد.

این‌که گفته می‌شود میانگین سن شروع به اعتیاد به 21 سال رسیده، از نگاه حاجی رسولی، خیلی خوشبینانه است، چون به گفته او الان سن شروع اعتیاد را باید 13 سال دانست.

شیوع مصرف قرص ریتالین در بین دانش‌آموزان و دانشجویان هم خطر دیگری است که حاجی رسولی به آن اشاره می‌کند و تاکید دارد که اگر این خطر را جدی نگیریم، آن وقت همین مصرف‌کننده‌های تفننی و گهگاهی به مصرف‌کننده‌های دائمی تبدیل می‌شوند.

زنان معتاد؛ کودکان معتاد پرورش می‌دهند

پدر و مادر، ستون یک خانواده‌اند که اگر کوچک‌ترین لغزشی از سوی آنها سر بزند، آن وقت کل بنای خانواده مورد تهدید جدی قرار می‌گیرد.

حاجی رسولی، پژوهشگر حوزه اعتیاد هشدار می‌دهد،تعداد زنان معتاد در کشور ما مدام در حال افزایش است که همین افزایش نگران‌کننده می‌تواند آمار کودکان معتاد را هم افزایش دهد: سال 86 اعلام شد که 4 درصد معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دهند، اما سال 90 اعلام شد تعداد این زنان به 10 درصد جمعیت معتادان کشور رسیده است. الان هم که پیش‌بینی می‌شود حدود 20 درصد معتادان کشور از بین جمعیت زنان باشند.»

رواج استفاده از مواد مخدر برای لاغری، آفتی است که به گفته این کارشناس حوزه اعتیاد، سلامت زنان و خانواده‌ها را نشانه رفته است.

قسمت بد ماجرا این است که عده‌ای از همین زنان معتاد، فرزندانی به دنیا می‌آورند که این بچه‌ها در بدو تولد معتادند و نیاز به درمان دارند. به گفته حاجی رسولی، اعلام شده فقط در شهر تهران، حدود 15 هزار کارتن خواب داریم که تخمین زده می‌شود حدود یک سوم آنها از بین جمعیت زنان باشند. حال اگر فقط 1500 نفر از این زنان در سنین باروری باشند، آن وقت قطعا هر سال صدها نوزاد معتاد از مادران معتاد به دنیا می‌آیند که در بیشتر موارد هم بین افراد معتاد، کارتن خواب و متکدی، خرید و فروش می‌شوند.

این نوزادان و کودکان برای جلب ترحم دیگران در خیابان‌ها گردانده می‌شوند و در بیشتر مواقع هم در خواب هستند، چون به گفته حاجی رسولی، مادران معتاد آنها را با مواد مخدر خواب می‌کنند تا مزاحم کاسبی‌شان نشود.

دیدن این بچه‌ها در سر چهارراه‌ها چندان سخت نیست. بچه‌هایی که اگر شانس بیاورند و تا سن بزرگسالی زنده بمانند، آن وقت همان‌ها به ساقیان فروش مواد مخدر تبدیل می‌شوند؛ ساقیان کم‌سن و سالی که از وقتی چشم به دنیا باز کرده‌اند، با اعتیاد بزرگ شده‌اند.

امین جلالوند