خودکفایی بنزین دور از انتظار نیست

شاهرخ خسروانی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با جام‌جم اعلام کرد، با افتتاح فاز اول پروژه ستاره خلیج فارس در سال 95 نیاز داخلی مرتفع خواهد شد و می‌توانیم وارد کانال صادراتی شویم. وی درباره کیفیت بنزین‌های تولیدی و وارداتی افزود: کیفیت بنزین یورو 4 تولید داخل مطابق با استاندارد جهانی است و نیاز بنزین هشت کلانشهر کشور از بنزین یورو 4 تولیدی پالایشگاه‌های داخلی تامین می‌شود. بنزینی که برای جبران کمبود تولید بنزین داخل وارد می‌شود، بویژه مولفه‌های موثر زیست‌محیطی آن مطابق استاندارد یورو 4 است و به صورت امتزاج برای تولید بنزین با درجه اکتان 87 به عنوان بنزین معمولی یا بنزین سوپر مصرف می‌شود. ادامه گفت‌وگوی ما را با این مقام نفتی بخوانید.

اگر موافق باشید، می‌خواهم مصاحبه را با بحث بنزین آغاز کنم. بفرمایید ما در خودکفایی بنزین به چه مرحله‌ای رسیده‌ایم؟

صحبت‌های خود را با میزان مصرف آغاز می‌کنم. سال گذشته میزان مصرف بنزین روزانه کشور 69.5 میلیون لیتر بود، اما برآورد مصرف در سال 94 حدود 71 میلیون لیتر است. همچنین میزان تولید بنزین پایه، نزدیک 61 میلیون لیتر در روز و تولید بنزین نهایی حدود 63 میلیون لیتر در روز است بنابراین می‌توان گفت تا خودکفایی حدود هشت میلیون لیتر فاصله داریم که این مقدار از طریق واردات تامین می‌شود.

از 61 میلیون لیتر بنزین پایه تولیدی در کشور، 24 میلیون لیتر یورو 4 است که 16 میلیون لیتر در پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند، حدود 800 هزار لیتر در پالایشگاه تبریز و 7 میلیون لیتر در پالایشگاه اصفهان تولید می‌شود. مصرف هشت کلانشهر مورد نظر، ‌حدود 21 میلیون لیتر در روز است.

با تلاش‌های در حال انجام ان‌شاءالله سال آینده فاز اول پروژه ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری می‌رسد تا شاهد افزایش تولید 12 میلیون لیتر در روز بنزین یورو 4 در کشور باشیم. با بهره‌برداری کامل پروژه فوق به میزان 36 میلیون لیتر تولید بنزین، با مازاد بنزین روبه‌رو خواهیم شد و می‌توانیم بخشی از بنزین تولید داخل را صادر کنیم.

کیفیت بنزین‌های تولیدی به میزانی هست که بتوان به بازارهای صادراتی فکر کرد؟

درباره کیفیت بنزین باید بگویم بنزین‌های تولیدی یورو 4 از یک استاندارد واحد بین‌المللی تبعیت می‌کنند. این موضوع برای کشور ما نیز صادق است و استاندارد بنزین‌ یورو 4 تولید داخل، منطبق بر استاندارد فوق است.

برای ورود به بازارهای جهانی، طرح‌های ارتقای کیفی تمام پالایشگاه‌ها باید عملیاتی شود که در این ارتباط براساس مصوبه هیات دولت، پالایشگاه‌ها مکلفند طرح‌های خود را تا پایان سال 98 اجرا کنند. اگر کشوری نتواند مطابق استاندارد جهانی فرآورده‌های خود را تولید کند، نمی‌تواند وارد بازار رقابتی شود. به این دلیل که هر سال کشورها تصمیم می‌گیرند از محصولاتی استفاده کنند که کیفیتشان بهتر است و کشورهای تولیدکننده هم نیاز آنها را بر طرف می‌کنند.

به عنوان مثال، بعضی کشورهای همسایه ایران تا دو سال پیش گازوئیل مورد نیاز خود را که 8 هزار ppm گوگرد داشت، وارد می‌کردند، اما اکنون تاکید دارند که باید کمتر از 5 هزار ppm باشد.

قرار بود بنزین یورو 4 در کلانشهرهای کشور توزیع شود. این موضوع محقق شده است؟

بله، اما دراین باره باید توضیح بدهم که تنها 8 کلانشهر تحت پوشش بنزین یورو4 است، نه استان‌های مربوطه. اکنون کلانشهرهای تهران، کرج، اراک، اصفهان و اهواز به صورت کامل تحت پوشش بنزین یورو 4 قرار دارند. شهر تبریز حدود 80 درصد و مشهد حدود 50 درصد تحت پوشش است. در این میان، شهر شیراز نیز اخیرا تحت پوشش توزیع بنزین یورو 4 قرار گرفته است.

متاسفانه به کرات از طرف اشخاص غیرمسئول اعلام می‌شود که اصلا به اندازه شهرهای فوق بنزین یورو 4 تولید داخل وجود ندارد که این موضوع با توجه به توضیحات خلاف واقع است. در ارتباط با شهر مقدس مشهد، مشکل نقل و انتقال از تهران به مشهد وجود دارد که در حال مرتفع شدن است و در آینده نزدیک کل آن تحت پوشش قرار خواهد گرفت. با توجه به میزان بنزین یورو4 تولیدی و وارداتی، گستره توزیع بنزین فوق در حال گسترش است.

میزان مصرف روزانه بنزین یورو 4 در تهران 10 میلیون لیتر، در اصفهان حدود 2.8 میلیون لیتر، در اهواز 1.1 میلیون لیتر، در شیراز 2.2 میلیون لیتر، در کرج 1.5 میلیون لیتر، در مشهد 2.5 میلیون لیتر و در تبریز یک میلیون لیتر و در اراک 500 هزار لیتر است.

بسیاری از افراد جامعه نام بنزین یورو4 را شنیده‌اند، اما اطلاعات دقیقی درباره آن ندارند. توضیح بدهید بنزین یورو 4 با سایر بنزین‌ها چه تفاوتی دارد؟

روی بنزین یورو 4 که مورد بررسی، اندازه‌گیری و صحت‌سنجی قرار می‌گیرد، بیش از بیست آزمایش مختلف انجام می‌شود. پنج آیتم مهم اساسی وجود دارد که ارتباط با مسائل زیست‌محیطی دارد. یکی از آن پنج آیتم، درجه آرام‌سوزی یا اکتان و 4 تا مولفه دیگر شامل بنزن، آروماتیک، اولفین و گوگرد است. میزان بنزن در بنزین یورو 4 حداکثر یک درصد، میزان گوگرد حداکثر 50 جزء در میلیون است که اصطلاحا ppm گفته می‌شود. میزان الفین یا مواد غیراشباع و مواد اروماتیک به ترتیب حداکثر 18 و 35 درصد است. بعلاوه بنزین تحت هیچ شرایطی نباید حاوی مواد اکتان‌افزا دارای فلزات سنگین مانند اهن و منگنز باشد.

در حال حاضر در کشور چند نوع بنزین توزیع می‌شود؟

در حال حاضر، سه نوع بنزین سوپر با اکتان یا درجه آرام‌سوزی 95- بنزین یورو 4 با اکتان 91 و بنزین معمولی با اکتان 87 در کشور توزیع می‌شود. در ارتباط با استاندارد بنزین یورو 4 که در کشورهای مختلف حاکم است، چهار مولفه زیست‌محیطی غیرقابل تغییر است. میزان اروماتیک باید حداکثر 35 درصد، بنزن یک درصد و گوگرد 50 جزء در میلیون و اولفین 18 درصد باشد، اما اکتان در کشورهای مختلف متفاوت است.

اکتان ارتباط مستقیم با قیمت دارد یعنی یک تن بنزین با اکتان 91 حدود ده دلار گران‌تر از بنزین با اکتان 90 است. براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده و شرایط اقتصادی در کشورهای مختلف، اکتان بنزین یورو 4 توزیعی از 90 تا 97 متغیر است. در ایران بنزین یورو 4 با اکتان 91 توزیع می‌شود.

تفاوت بنزین یورو 4 با دیگر بنزین‌ها چیست؟

تفاوت بنزین یورو 4 که در حال حاضر در کشور توزیع می‌شود، با بنزین یورو 5 که در بعضی کشورهای اروپایی و آمریکایی توزیع می‌شود صرفا در ارتباط با میزان گوگرد آن است. بنزین یورو 4 حاوی 50 جزء در میلیون گوگرد و بنزین یورو 5 حاوی 10 جزء در میلیون گوگرد و دیگر مولفه‌های زیست‌محیطی یکسان است. در ارتباط با بنزین یورو 2 و یورو 3 که قبلا در کل کشور ازجمله کلانشهر‌ها توزیع می‌شد، تفاوت زیاد است. برای مثال میزان بنزن در بنزین یورو 3 پنج درصد بوده است. با اجرای پروژه‌های مختلف در کشور و جبران کمبود تولید داخل با واردات بنزین یورو 4 در حال حاضر متوسط بنزن در بنزین توزیعی کل کشور حدود 1.6 درصد است.

در صحبت‌هایتان به افتتاح فاز اول ستاره خلیج فارس اشاره کردید. قرار بود این فاز به مرحله اجرا برسد، اما هنوز اتفاقی را در این زمینه شاهد نیستیم. علت این تعویق چیست؟

ستاره خلیج فارس، پروژه‌ای با مشارکت بخش خصوصی است و سهم دولت در این پروژه، کمتر از 20 درصد است. پروژه ستاره خلیج فارس با مشکل مواجه بوده است. تامین به موقع تجهیزات به خاطر شرایط بین‌المللی و تحریم‌ها مهم‌ترین چالش این پروژه بود، اما خوشبختانه مشکل تامین منابع مالی با تمهیداتی که در نظر گرفته شده و با پیگیری‌هایی که وزارت نفت انجام داده، اخیرا با تامین حدود 650 میلیون یورو مرتفع شده است و سال آینده فاز اول آن و با فاصله چند ماه دو فاز دیگر آن بهره‌برداری خواهد شد.

مشکل دریافت ریفورمیت از پتروشیمی با توجه به تحریم‌ها بر طرف شده است؟

در یک مقطع زمانی سال 1389 با توجه به شرایط بین‌المللی تصمیم‌گیری شد از تمام امکانات داخل کشور برای تامین بنزین مورد نیاز کشور استفاده شود. در آن زمان، این تصمیم اضطراری گرفته شد و تصمیم مسئولان وقت نیز به اذعان ایشان موقت و مقطعی بوده، اما اوایل سال 1393 براساس دستور هیات محترم دولت به علت مسائل زیست محیطی تکلیف شد که دریافت ریفورمیت از پتروشیمی‌ها قطع شود. از پتروشیمی‌ها هیچ گاه بنزین دریافت نشده و فرآورده دریافتی ریفورمیت به عنوان اکتان‌افزا بوده است. بنابراین دریافت ریفورمیت‌ پتروشیمی از اردیبهشت سال 1393 کلا قطع شد. ریفورمیت‌ در آن زمان مجموعا 6 میلیون لیتر در روز از دو پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی برزویه دریافت می‌شد. با توجه به قطع ریفورمیت پتروشیمی، تولید بنزین کشور کفاف مصرف را نمی‌داد. به همین منظور هیات دولت دستور داد برای جبران کمبود، بنزین یورو 4 وارد شود.
از اواخر سال 93 پتروشیمی بندر امام اعلام کرد که با تغییرات فرآیندی، آمادگی تولید بنزین با مشخصات یورو 4 را دارد. لذا از اوایل سال 94 یک تیم کارشناسی در ستاد پالایش و پخش تشکیل شد که این تیم کارشناسی فرآیند پتروشیمی بندر امام را ارزیابی و نمونه‌های ساخته شده و تست‌های آزمایشگاهی را انجام داد که به صورت نمونه در مخازن مورد نظر ذخیره شد. اکنون آن چیزی که در پتروشیمی بندر امام تولید می‌شود، دقیقا مطابق استاندارد بنزین یورو 4 است که از تیر سال جاری، دریافت آن شروع و تا حال حاضربه طور متوسط روزانه 800 هزار لیتر بنزین یورو 4 پتروشیمی بندرامام دریافت و مصرف شده است و براساس توافقات انجام شده قابل افزایش تا دو میلیون لیتر در روز است.

چرا سازمان ملی استاندارد در ارتباط با بنزین‌های وارداتی آمار ارائه نمی‌دهد؟

این طور نیست. کنترل بنزین‌های وارداتی تکلیف امور بین‌الملل وزارت نفت است که باید براساس استاندارد یورو 4 واردات انجام دهد. بنزین وارداتی ابتدا توسط بازرس بین‌المللی تست و در صورت تایید مجوز حرکت به ایران صادر می‌شود. کشتی نزدیک آب‌های ایران در دو نقطه بندرعباس و بندر ماهشهر توقف می‌کند که نماینده استاندارد، نماینده شرکت ملی پخش در منطقه و نماینده نظارت بر صادرات وزارت نفت به عنوان سازمان نظارتی وزارت نفت حضور دارند. نمونه‌گیری‌های لازم انجام و در آزمایشگاه‌های معتمد سازمان استاندارد و همین طور ازمایشگاه مجهز سازمان استاندارد در بندرعباس تست‌های لازم انجام و در صورت تایید مجوز تخلیه محموله صادر می‌شود. فرآیند فوق کمتر از 24 ساعت طول می‌کشد.

ممکن است در بنزین‌ها فلزات سنگین موجود باشد. به همین دلیل ما روی این موضوع حساسیت بیشتری داریم و نمی‌گذاریم این نوع بنزین‌ها وارد کشور شود، به این دلیل که عواقب زیست محیطی بدی دارد. تا زمانی که مطمئن شویم در بنزین وارداتی فلزات سنگین نیست، اجازه تخلیه نمی‌دهیم. چند ماه پیش بنزینی به ایران صادر شده بود که داخل آن منگنز وجود داشت، اما کشتی عودت داده شد. گزارش سازمان استاندارد مستمرا اعلام و جلسات هماهنگی و رفع ایرادات بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و سازمان مزبور برقرار است.

محمدحسین علی‌اکبری - اقتصاد