نگاهی به ‌آثار زنان دوبلور

زنان و دوبله‌

گاهی که پای بحث برخی از علاقه‌مندان دوبله و زیبایی‌شناسی آن می‌نشینیم، سهوا نام شماری از بهترین‌های دوبله از قلم می‌افتد: دوبلورهای زن. نام‌هایی که اطلاق بهترین دوبلور و استاد، به آنها، کم‌ترین اشاره به هنر بی‌رقیب آنهاست.

کد خبر: ۱۹۲۵۱۱

از میان این بزرگان دوبله، شماری همچون ژاله کاظمی (به نظر بسیاری از دوستداران دوبله، او یکی از اساتید مسلم تاریخ دوبله محسوب می‌شود. چه در فیلم‌های ایرانی و چه به جای بازیگرانی هم‌چون الیزابت تایلور در «گربه روی شیروانی داغ»، سوفیا لورن در «گوشه‌نشینان آلتونا» اثر ویتوریو دسیکا، به جای ویوین لی در «اتوبوسی به‌نام هوس»، شرلی مک‌لین در
« ایرمای شیرین» و...)، آذر دانشی ( گوینده نقش پیرز‌نان مقتدری همچون وندی هیلر در «قتل در قطار سریع‌السیر شرق»)، پروین ملکوتی (گوینده نقش‌های مکمل از جمله خانم ون هوپر صاحبکار قبلی و حسود جون فونتین در «ربکا») و تاجی احمدی (دوبلور ثابت جین فوندا) در میان ما نیستند و یا در سال‌های گذشته یا دوبله را رها کرده و یا ساکن ایران نیستند.

اما خوشبخانه هنوز نام‌های بزرگی مانند نیکو خردمند، مهین کسمایی، شهلا ناظریان، مینو غزنوی، زهره شکوفنده، ایران بزرگمهر، ناهید شعشعانی، ناهید امیریان و...کم ‌و بیش به کار خود ادامه می‌دهند.

از این بابت می‌گویم کم و بیش که، برخی مانند مهین کسمایی (دوبلور ثابت آدری هپبورن) و نیکو خردمند (در دوبله سینمایی فیلم «بدنام» اثر هیچکاک و «کازابلانکا» اثر مایکل کورتیز، او با استادی هرچه تمام‌تر به جای اینگرید برگمن حرف زده و در نسخه تلویزیونی، این مهم بر عهده شهلا ناظریان بوده که به خوبی از عهده این کار برآمده است)، در این سال‌ها تقریبا دوبله را رها کرده‌اند اما هنوز می‌توانیم تبحر فهیمه راستکار (هنوز دوبله درخشانش در «گوزن‌ها» به جای نصرت پرتوی و «روح» به جای جنت‌لی را در ذهن داریم و با وجود کم‌کاری‌اش همچنان صدای درخشان او را گاه و بی‌گاه و عموما در تلویزیون می‌‌شنویم)، مریم شیرزاد (که حرف زدنش به جای اوشین در سریال «سال‌های دور از خانه» او را به یکی از سرشناس‌ترین دوبلور‌های سال‌های اخیر تبدیل کرد) ناظریان، امیریان (پس از بازگشت از سفری طولانی و ادامه کار دوبله) شکوفنده، بزرگمهر (او در نسخه روسی «جنایت و مکافات» به جای نامادری سونیا مارمالادوف حرف زده و یکی از بهترین نقش‌های مکمل را اجرا کرده است) شعشعانی (هنوز صدای محکم اما صمیمی او در سریال «پرستاران» را می‌شنویم) و البته حرفه‌ای بودن کار غزنوی را در دوبله‌هایشان ببینیم و بشنویم.

مینو غزنوی که حرف زدن به جای شخصیت یانگوم به اندازه اوشین در آن سال‌ها، او را به دوبلوری شناخته‌شده در نزد مخاطبان، تبدیل کرد، یکی از بی‌بدیل‌های دوبله محسوب می‌شود. او نیز در همان نسخه روسی«جنایت و مکافات» به جای سونیا مارمالادوف حرف زده و در سکانسی که راسکولنیکوف (که خسرو‌شاهی به جای او حرف می‌زند) و سونیا دیالو‌گ‌های عمیقی در مورد اخلاقیات و زندگی دارند و راسکولنیکف خود را در برابر سونیا به زمین می‌اندازد، صدا‌پردازی (بر وزن صحنه‌پردازی) غزنوی و خسروشاهی، دوبله این این بخش را به یکی از درخشان‌ترین نمونه‌ها بدل می‌کند.

در سال‌های اخیر نیز به جمع زنان دوبلور افرادی افزوده شده‌اند که در برخی موارد توانایی آنها به عنوان یک دوبلور حرفه‌ای کاملا آشکار است.

در این فهرست به نام‌هایی همچون: افسانه پوستی، رزیتا یاراحمدی، فریبا شاهین مقدم، نگین کیانفر، زهرا هاشمی، مهوش افشاری، شوکت حجت و... برمی‌خوریم که برخی سابقه‌ای کم‌تر و برخی بیش‌تر در دوبله دارند. این دوبلور‌ها و کسان دیگر از این نسل که بیش‌از همه صدایشان را در تلویزیون و در آثاری که برای موسسه‌های خصوصی ویدئویی دوبله می‌شود، می‌شنویم، کیفیت بالایی در کارشان به نمایش گذاشته‌اند.

در این میان باید به نکته‌ای اشاره کرد که در بعضی موارد فضای دوبله زنان در سال‌های اخیر را تحت‌الشعاع قرار داده است. به این معنا که در کار برخی از دوبلور‌های نسل جدید (این امر مختص زنان نیست و در میان مردان دوبله نیز به چشم می‌خورد) شاهد نوعی ادای دین شاید، به کار دوبلور‌های قدیمی هستیم که در قالب شباهت صدای آنها با صدای اساتید نسل اول، خودش را نشان می‌دهد. شاید باید گفت که جوان‌تر‌های دوبله به‌این ترتیب در پی آن هستند که ارادت خود را به اساتید بزرگ این فن نشان دهند.

اما گاهی اصرار بر شباهت‌ها آن‌چنان زیاد است که اصل کار را زیر سوال می‌برد. گاهی برخی از دوبلور‌ها اصرار دارند که مانند اساتید دوبله حرف بزنند (مسلما آوردن مثال از صدای اساتید، نقض غرض خواهد بود و بلافاصله نشان می‌دهد که از کدام یک از دوبلور‌های جوان داریم حرف می‌زنیم، به این دلیل از ذکر مثال معذوریم.)

همان‌طور که برخی از زنان دوبلور نشان داده‌اند که در حرف‌زدن به جای زنان بازیگر (مانند خانم پوستی که در «نقشه پرواز» و «اتاق امن» به جای جودی فاستر، حرف زده و کارش نشان می‌دهد که در پی به‌دست‌آوردن سبک خاص خودش، یعنی یک نوع صدای سرد زنانه است) ای کاش آن دوبلور‌ی که اصرار بر حرف‌زدن به سبک یکی از اساتید زن در دوبله دارد و دست‌برقضا، هم صدای خوبی دارد و هم به کارشان مسلط است، این همه اصرار نداشت شبیه او حرف بزند (همان‌طور که در میان یکی از مردان دوبله نیز چنین است) به نظر می‌رسد این آفتی است که دوبلور‌های کم‌سابقه‌تر را در کارشان تهدید می‌کند.

وقتی صدای یکی از آقایان دوبلور را که ‌سابقه زیادی در دوبله ندارد، اما بر کارش تسلطی مثال‌زدنی دارد می‌شنویم و می‌بینیم به هیچ وجه قصد ندارد صدایش را شبیه کسی بکند (اخیرا در دو تبلیغ تلویزیونی محصولات خارجی، با تبحر هر‌چه تمام‌تر صدایش را شنیده‌ایم) آن وقت از خود می‌پرسیم که چرا هنوز برخی چنین می‌کنند؟