۵۰ سال با عابربانـک

در دنیا نماد بانکداری الکترونیکی ATM است. برخی تصور می‌کنند با توسعه ابزارهای جدید مثل تلفن همراه، دوره عمر دستگاه‌های عابربانک تمام شده، ولی کارشناسان و تولیدکننده‌های ATM نظر دیگری دارند. مهم‌ترین استدلال آنها این است تا زمانی که مردم می‌خواهند از اسکناس استفاده کنند، دستگاه‌های ATM هم کنار ما خواهند بود و نکته مهم اینجاست که نشانه‌ها و آمارها می‌گویند حذف اسکناس از فعالیت‌های روزمره حتی در کشورهای توسعه‌یافته هم به کندی پیش می‌رود. در این گزارش نگاهی می‌اندازیم به روزهای ابتدایی ورود ATM به زندگی ما، منتها پیش از آن هفت ویژگی دستگاه‌های خودپرداز جدید را که به نفع محیط زیست است، اعلام می‌کنیم.

7 ویژگی زیست‌محیطی خودپردازهای جدید

اول: برخی دستگاه‌های عابربانک به جای رسید کاغذی، رسید الکترونیکی می‌دهند. این موضوع نه‌تنها یعنی قطع درختان کمتر، بلکه یعنی استفاده کمتر از آب، روغن و انرژی برای تولید کاغذ.

دوم: در برخی روستاهای هند که تا شهرهای بزرگ یک نصف روز فاصله دارند از ATMهایی استفاده می‌کنند که با انرژی خورشیدی کار می‌کنند. استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر و پاک اخیرا مورد توجه جدی قرار گرفته است.

سوم: در دستگاه‌های ATM از ابزارهایی به نام Cash Recycling استفاده می‌شود. کار این دستگاه این است که اگر مشتریان اسکناس‌های خود را به دستگاه سپردند، آن را به فرد دیگری بدهند که از دستگاه اسکناس می‌خواهد. استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت اسکناس هم باعث شده مدیریت داشتن اسکناس کافی در دستگاه‌های ATM ساده‌تر شود و به جابه‌جایی کمتری برای اطمینان از خالی نبودن دستگاه‌های ATM نیاز باشد.

چهارم: همان‌طور که فناوری پیشرفت می‌کند، صفحه‌نمایش‌ها جمع‌وجورتر و باهوش‌تر می‌شود. پردازنده‌های قوی‌تر و روش‌های تولید پیشرفته‌تر باعث شده دستگاه‌های ATM کوچک‌تری تولید شود که هزینه‌های جابه‌جایی را کاهش می‌دهد.

پنجم: سیستم‌های مدیریت ATM در این سال‌ها رشد کرده که این موضوع نیاز به حضور کارشناسان نگهداری ATMها را کمتر می‌کند و باعث می‌شود زمان در دسترس نبودن ATM کاهش یابد. جابه‌جایی کمتر کارشناس‌ها یعنی اتلاف کمتر انرژی.

ششم: اخیرا دستگاه‌هایی به نام VTM معرفی شده که این دستگاه‌ها به کمک فردی که از راه دور با مشتری ارتباط برقرار می‌کند، می‌تواند همه خدماتی را که در شعبه به مشتری داده می‌شود، ارائه کند. این موضوع نیاز به استفاده از شعبه‌های فیزیکی را کمتر می‌کند. مردم هم در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانند از خدمات بانکداری استفاده کنند.

هفتم: این روزها با توسعه فناوری‌ و افزایش توانایی نگهداری از دستگاه‌های عابربانک، طول عمر این دستگاه‌ها هم افزایش یافته است. به طور کلی زمان سرویس‌دهی دستگاه‌های عابربانک افزایش یافته است.

روزهای اول ATM

دستگاه‌های عابربانک هم مانند برخی اکتشافات و اختراعات که چند نفر همزمان به آن فکر و آن را عملیاتی کردند، چنین پیشینه‌ای دارد. سال 1967 دو شرکت به صورت همزمان از دستگاهی رونمایی کردند که پدر ATMهای امروزی بودند. اولی در بانک بارکلیز عملیاتی شد و دومی در سوئد و در بانکومات (Bankomat). منتها هر دو دستگاه به صورت آفلاین کار می‌کردند؛ یعنی نه شبکه‌ای وجود داشت و نه ارتباطی. هر فرد می‌توانست از یک دستگاه خاص با وارد کردن یک کارت مقدار مشخصی پول بگیرد.

بانک بارکلیز اولین بانک در جهان بود که برای نخستین‌ بار از دستگاه‌های خودپرداز استفاده کرد. اولین خودپرداز جهان در 27 ژوئن 1967 میلادی در یکی از شعبات بانک بارکلیز در شهر انفیلد تاون در شمال لندن نصب شد. در تاریخ بانک بارکلیز برجسته‌تر است و کمتر به نقش شرکت سوئدی پرداخته می‌شود. شرکت سوئدی که ATM را ساخت شرکت متیور (Metior) بود. این شرکت برای اولین بار از رمز عبور عددی استفاده کرد و سعی کردند در پمپ بنزین‌ها این ابزار را عملیاتی کنند.

روزهای ابتدایی ATM در ایران

تا چند سال پیش، نه تصویر و نه متنی خاص درباره ورود اولین ATM‌ ها به ایران در فضای وب وجود نداشت. یکی از دوستانم پیشنهاد داد به آرشیو کیهان سری بزنیم و بعد از آن احتمالا برای اولین بار تصاویری از اولین دستگاه‌های ATM در ایران را منتشر کردیم. آن تصاویر و متن‌ها به‌صورت گسترده در وب منتشر شد. در واقع اولین ATM به‌صورت امروزی که مبتنی بر شبکه بود توسط بانک سپه در دهه 70 وارد ایران شد و همین کلمه عابربانک را هم بانک سپه به کار برد.

سعید عسکری‌انارکی، فردی بود که در بانک سپه در آن زمان تلاش‌های زیادی برای راه‌اندازی ATM در ایران انجام داد. بعدا بانک‌های دیگر برای این که متفاوت باشند از واژه اشتباه خودپرداز استفاده کردند که مورد اقبال مردم قرار گرفت. منتها اولین دستگاه‌های ATM آفلاین در ایران در دهه 50 وارد ایران شد. 16 بهمن 1351 روزنامه کیهان نوشت «اولین باجه اتوماتیک کامپیوتری شروع به کار کرد». در هر حال در سال‌های گذشته دستگاه‌های عابربانک یک بار قبل از انقلاب و یک بار هم بعد از انقلاب وارد ایران شد و این روزها بخشی جدایی‌ناپذیر از سیستم بانکی ایران شده‌اند.

آینده دستگاه‌های ATM

در آینده این دستگاه‌ها از بین نمی‌روند؛ حداقل 20 سال دیگر کنار ما خواهند ماند، اما سر و شکل آنها تغییر می‌کند. دایبولد نیکسدورف، یکی از معروف‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های تولید ATM در جهان است. این شرکت اخیرا از عابربانکی رونمایی کرده که دیگر به کارت پلاستیکی نیاز ندارد. افراد برای استفاده از این دستگاه انگشت‌شان را در محل مخصوص قرار می‌دهند و بعد رمز عبورشان را وارد می‌کنند و از تمام خدمات یک دستگاه ATM استفاده می‌کنند. این یعنی شما برای استفاده از دستگاه عابربانک به حمل کارت‌های پلاستیکی نیاز ندارید. تغییر و تحول در دستگاه‌های عابربانک تازه شروع شده است.

رضا قربانی

ضمیمه کلیک جام‌جم