مثلث تابستانی در اوج آسمان

این هفته می‌خواهیم سراغ ستاره‌های برویم که در شب‌های تابستانی بر تارک آسمان به زیبایی می‌درخشند. اگر در شب‌های پیش رو حوالی ساعت 21 و 30 دقیقه اگر روی بام منزل رو به مشرق بایستید (همان جهتی که خورشید هر روز از آنجا طلوع می‌کند)، در این صورت سه ستاره شبیه به تصویر شبیه‌سازی شده در پایین این ستون در آسمان خواهید دید که از به هم متصل‌کردن فرضی آنها به یکدیگر مثلث بزرگی به‌وجود می‌آید. این مثلت نزد منجمان به «مثلث تابستانی» معروف است و اسامی سه ستاره تشکیل‌دهنده سه رأس آن از بالا و به صورت ساعت‌گرد به ترتیب عبارت است از: نَسر واقع (به معنی کرکس نشسته)، نَسر طائر (به معنی کرکس در حال پرواز) و ذَنب‌الدجاجه (به معنی دم قو). این سه ستاره هر یک پرنورترین ستاره‌های صورت‌های فلکی خود هستند که اسامی آنها به ترتیب عبارت است از: شَلیاق، عقاب و دجاجه. مثلث تابستانی از این جهت منسوب به تابستان است که ستاره‌هایش در فصل تابستان نزدیک به بالای سر در آسمان شب دیده می‌شوند. در حالی که هر چه به سمت پاییز و اواخر پاییز برویم، با تغییر موقعیت مداری زمین در گردش به دور خورشید، ستاره‌های مثلث تابستانی را پس از غروب خورشید بر فراز افق مغرب خواهیم دید و ساعتی پس از غروب خورشید، آنها نیز یکی پس از دیگری غروب خواهند کرد. وقتی امشب سه ستاره مثلث تابستانی را تماشا می‌کنید در نظر داشته باشید که فاصله ستاره نسر واقع با ما حدود‌25 سال نوری است و فاصله ستاره نسر طائر نزدیک به 17 سال نوری است. اما فاصله ستاره ذنب‌الدجاجه بالغ بر 2600‌سال نوری است! با توجه به روشنایی که از این سه ستاره با چشم غیرمسلح می‌بینید و این که تفاوت درخشندگی ظاهری آنچنانی با هم ندارند، احتمالا می‌توانید حدس بزنید ستاره‌های ذنب‌الدجاجه چقدر ممکن است عظیم و درخشنده باشد که در شرایطی که صدبرابر دورتر از ستاره نسر واقع است، اما کماکان روشنایی‌اش شانه‌به‌شانه نسر واقع می‌زند! درباره فواصل ستاره‌ها و عظمت آنها در هفته‌های آینده برایتان بیشتر خواهم گفت.

کاظم کوکرم

دانش