سینما؛تسهیلگر آموزش و پرورش

یکی ازرسانه‌های جذاب که می‌تواند دارای محتوای آموزشی به‌خصوص برای سنین کودکی و نوجوانی باشد، سینماست. بارها از مدیران سینمایی و حتی آموزشی کشور درخصوص تأثیرات تربیتی فیلم‌های سینمایی برای کودکان و نوجوانان شنیده‌ایم‌؛ تولیداتی فرهنگی که از یک طرف می‌توانند حامل مفاهیم ارزشمند تربیتی به کودکان باشند و ازسوی دیگر می‌توانند به‌عنوان ابزار آموزشی غیرمستقیمی در اختیار معلمان و مربیان قرار بگیرند و نقش تسهیلگر آموزشی درمدارس را ایفا کند.درراستای توجه به اهمیت هم‌افزایی سینما وآموزش، ازسال۱۴۰۰ ایده«سینمامهر» باهدف نمایش فیلم‌های سینمایی کودک و نوجوان، در بستری مناسب مطرح شد و از ۱۴۰۱ این ایده به مرحله اجرایی شدن رسیده است اما به‌نظر می‌رسد با گذر بیش از دو سال از طرح این ایده، دانش‌آموزان و معلمان و حتی والدین، به‌عنوان مخاطبان اصلی سینمامهر، ازآن مطلع نیستند واین سؤال مطرح می‌شود که آیا طرح سینمامهر به اندازه کافی قابل اجرایی شدن نبوده یا با کمبود زیرساخت برای اجرای آن مواجه هستیم یا طرح به صورت کامل اجرایی شده و درتبلیغ ومعرفی آن کوتاهی صورت گرفته است؟که فرضیه آخر بعید به‌نظر می‌رسد؛ چراکه اگر سینمامهر به‌صورت کامل اجرایی شده بود، ناخودآگاه مخاطبانش از آن باخبر بودند و دست‌کم در این چند سال اخباری از فعالیت‌های سینمامهر به گوش‌مان رسیده بود. به هر حال چالش‌های مذکور،از ارزش‌های یک طرح کارآمد برای جامعه فرهنگی و آموزشی کشور نمی‌کاهد و لازم است ذی‌نفعان برای اجرایی شدن هرچه بهتر آن تمام توان خود را به میان آورند. برای بررسی ابعاد مختلف این مباحث میان‌رشته‌ای و در روز گرامیداشت مقام معلم، با یک سینماگر و انیمیشن‌ساز و معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش در مورد پیوند سینما و مدرسه که تحت عناوینی مانند «سینمامهر» از سوی وزیر ارشاد نیز به آن تاکید شده، گفت‌وگویی داشتیم که مطلب پیش‌رو شرح این مباحثه است‌. 
 
معلمان باید بر سینما تسلط یابند
حجت‌الاسلام محمدحسین پورثانی، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش ‌و پرورش، درخصوص برنامه‌های آموزش‌وپرورش برای هم‌افزایی بین سینما و مدرسه به جام‌جم گفت: درجهت نیل به اهداف عالی و مندرج در سند تحول بنیادین و پرورش ساحت‌های تعلیم و تربیت، به‌ویژه ساحت زیبایی‌شناسی و هنری دانش‌آموزان، در راستای درک مفاهیم فرهنگی و میان‌فرهنگی، بهره‌گیری از قدرت تخیل در خلق آثار فرهنگی -هنری توسط دانش‌آموزان، برنامه‌های ویژه‌ای داریم تا به ارتقای اخلاقی‌، اعتقادی، علمی و هنری جوانان بینجامد.وی تصریح کرد: سینما و فیلم درآموزش وازهمه مهم‌تر پرورش دانش‌آموز به‌عنوان مخاطب کودک و نوجوان بسیار تأثیرگذار است. معلمان، مربیان و دانش‌آموزان باید با این رسانه تأثیرگذار آشنا شوند و بر آن تسلط یابند. 
 
تبدیل اردوهای سینمایی به کانون‌های فرهنگی تربیتی
وی در مورد شیوه فعالیت سینمامهر نیز عنوان کرد: مدیران مدارس می‌توانند دانش‌آموزان را با رعایت ضوابط اردویی به تماشای فیلم سینمایی در کانون‌های فرهنگی تربیتی ببرند که توسط وزارت آموزش‌وپرورش مورد تأیید قرار گرفته و دارای پروانه اکران دانش‌آموزی هستند. معاون وزیر آموزش‌وپرورش اضافه کرد: کانون‌های فرهنگی تربیتی باید دارای سالن با امکانات صندلی و نیز تجهیزات صوتی و تصویری مناسب باشند و در شهرهایی که دارای سالن سینما هستند، فیلم‌های سینمایی دارای پروانه اکران دانش‌آموزی (آثار معرفی‌شده توسط شورای راهبردی و سیاست‌گذاری مرکزی سینمامهر) حداکثر دو هفته بعد از اکران عمومی این آثار در سینماها و سکوهای نمایش، در سالن‌های سینمامهر نیز نمایش داده می‌شوند و همین نکته وجه تمایز فعالیت سینمامهر با فعالیت‌های مشابه کانون‌ها در گذشته است. در شهرهایی که سالن سینما وجود ندارد نیز فیلم‌های سینمایی گروه سنی کودک و نوجوان، همزمان در کانون‌های فرهنگی تربیتی تعیین‌شده اکران خواهند شد. 
 
سینما سیار در مناطق کم‌برخوردار
حجت‌الاسلام پورثانی با بیان این‌که استفاده از ظرفیت سینما سیار سینمای جوان در مناطق کم‌برخوردار مورد تاکید قرار دارد، گفت: برنامه‌ریزی لازم جهت استفاده ازفرصت اکران همزمان درسینماهای کشوربا اختصاص زمان‌های مناسب صبح و بعدازظهر، به‌خصوص پنجشنبه‌ها می‌تواند به تحقق موضوع کمک کند.حجت‌الاسلام پورثانی در ادامه خاطرنشان کرد: سینمامهر در نظر دارد سانسی برای تماشای خانوادگی دانش‌آموزان جهت تقویت بنیه خانواده‌ها و برگزاری دورهمی خانوادگی ایجاد کند و هر دانش‌آموزی می‌تواند بلیت با تخفیف دانش‌آموزی تهیه کند. همچنین هماهنگی حضور مدارس در سینمای شهر برای مدارسی که در حوالی سالن‌های سینمایی قرار دارند، صورت می‌پذیرد. 
 
هزینه‌ «سینمامهر» از کجا تأمین می‌شود؟
وی با تاکید بر این‌که سانس‌های دانش‌آموزی باید به‌صورت گروهی و به تفکیک دخترانه وپسرانه برنامه‌ریزی شود، درمورد تأمین مالی اجرایی‌شدن طرح سینمامهر نیز این‌طورگفت:بخشی از تأمین هزینه‌ها ازمحل اعتبارات فعالیت‌های پرورشی مدارس و کانون‌ها لحاظ می‌شود وتخفیفات ویژه برای جذب دانش‌آموزان جهت ارائه فیلم سینمایی درکانون‌های فرهنگی تربیتی مورد تاکید است. 
 
ایجاد فضایی به‌منظور نمایش فیلم برای دانش‌آموزان
در ادامه هادی محمدیان، کارگردان و انیمیشن‌ساز که تاکنون انیمیشن‌های پرفروشی مانند «بچه زرنگ»، «فیلشاه» و «شاهزاده روم» به کارگردانی او اکران شده، در رابطه با ایده‌هایی مانند «سینما مهر» به جام‌جم توضیح داد: در همه‌جای دنیا نمایش فیلم مخصوص کودکان، نوجوانان و دانش‌آموزان در فضایی که برای این گروه سنی طراحی‌شده، مرسوم است.  وی تصریح کرد: هرچه سن کودک یا نوجوان پایین‌تر باشد، احتمال دارد فضای سینما برای این مخاطب به‌دلیل تاریک بودن محیط و... جذاب نباشد. به همین منظور طراحی و تعیین فضایی که کودک با آرامش بیشتری در این مکان به تماشای فیلم مناسب خود بنشیند، تحت هر عنوانی‌؛ سینما مهر یا سینما مدرسه و... دارای اهمیت است. 
 
«سینما مهر» موجب نشاط بچه‌ها می‌شود
کارگردان انیمیشن فیلشاه با بیان این‌که ممکن است یک نوجوان نسبت به کودک، بهتر فضای سالن‌های سینمایی معمول را درک کند، گفت: با وجود چنین درکی، باز هم برای این گروه‌های سنی فراهم کردن فضایی که در قالب سینما مدرسه یا سینما مهر بتوانند به تماشای فیلم بنشینند، اتفاق مهمی محسوب می‌شود و قطعا در ایجاد نشاط و شادی در بچه‌ها مؤثراست. محمدیان در ادامه اظهار کرد: من معتقدم سینمای کودک و نوجوان در رشد شخصیت این گروه سنی حساس بسیار تأثیرگذار است؛ چراکه انسان در این سن، در حال یافتن جهان‌بینی و شناخت پیرامون خود است. شاید یک کودک یا نوجوان نتواند برخی اتفاقات را تجربه کند یا کسی را نداشته باشد که به بیان موضوعات اساسی به او بپردازد. در این شرایط، سینما و فیلم ابزار مناسبی برای طرح مسائل است و می‌تواند پیام و حرف مشخصی را به کودکان و نوجوانان منتقل کند. 
 
لازم نیست فیلم حتما بیانیه صادر کند
وی افزود: البته منظورم این نیست که فیلم‌های مختص این گروه سنی باید بیانیه صادر کنند یا محتوای درسی داشته باشند بلکه بر این نکته تاکید دارم که فیلم متناسب با سن افراد، می‌تواند در انتقال آنچه صرفا از طریق تجربه قابل دستیابی است و به‌عنوان راهنمایی برای کودک و نوجوان جهت انتخاب راه درست در زندگی، مؤثر واقع شود. کارگردان انیمیشن «شاهزاده روم» ضمن اشاره به این نکته که مخاطب کودک و نوجوان سینما با شخصیت‌های قصه همذات‌پنداری می‌کند و وقتی خودش را جای شخصیت‌های فیلم می‌گذارد، درواقع در تجربیاتی که این شخصیت‌ها در طول قصه کسب می‌کنند، شریک می‌شود، خاطرنشان کرد: بر همین اساس معتقدم تماشای فیلم در مکانی مناسب و طراحی‌شده برای دانش‌آموزان، از اهمیت بسیاری برخوردار است. شاید در سینماها و پردیس‌های سینمایی که عموما برای بزرگسالان طراحی می‌شود، کودک و نوجوان احساس نکند که این فضا از آن اوست. اینجاست که داشتن سینمای دانش‌آموزی که مختص گروه سنی کودک و نوجوان باشد، به یک ضرورت تبدیل می‌شود. 
 
فیلم؛ بستر گفت‌وگو بین کودک و خانواده 
محمدیان با بیان این‌که در دنیا مرسوم است که خانواده‌ها هنگام تماشای فیلم‌های کودک و نوجوان و انیمیشن‌ها همراه فرزند خود باشند، توضیح داد: در حین تماشای فیلم احتمالا سؤالاتی برای بچه ایجاد می‌شود که یک بزرگ‌تر می‌تواند به آن پاسخ دهد. ضمن این‌که سر صحبت بین کودک و نوجوان و خانواده به بهانه فیلم باز می‌شود و امکانی به وجود می‌‌آید که یک کودک یا نوجوان در خصوص انواع موضوعات، گفت‌وگوی مؤثری با بزرگسالان داشته باشد. وی در ادامه عنوان کرد: شاید خانواده‌ها ندانند برخی از مسائل تربیتی را چطور باید مطرح کنند یا اگر خانواده این کار را بلد باشد، بچه‌ها پای چنین صحبت‌های تربیتی نمی‌نشینند. نسل جدید فیلم‌ها و فضاهای چند رسانه‌ای متفاوتی را تجربه می‌کنند و نصیحت یا صحبت کردن با این نسل دشوار است و تماشای فیلم و انیمیشن در کنار خانواده، امکان صحبت را فراهم می‌کند تا غیر مستقیم مباحث تربیتی مورد نظر والدین به فرزندان‌شان منتقل شود و سینمای دانش‌آموزی می‌تواند چنین بستری را فراهم کند. 

سینمای امیدآفرین برای کودکان و نوجوانان
معاون وزیر آموزش‌وپرورش تاکید کرد: انتخاب و تماشای فیلم مناسب و گفت‌وگو درباره آنچه دیده شده، می‌تواند در پرورش تفکر، تفکر انتقادی و یادگیری دانش‌آموزان مؤثر باشد که موجب افزایش قدرت تحلیل و شناخت رسانه‌های خوب و به عبارت دقیق‌تر ارتقای سواد رسانه‌ای در کودکان و نوجوانان می‌شود.  حجت‌الاسلام پورثانی با اشاره به اهدافی که در ارتباط سینما و مدرسه دنبال می‌شود، اظهار کرد: جهت‌دهی تماشای فیلم توسط دانش‌آموزان از وجه صرفا تفریح و سرگرمی به جنبه‌های آموزشی فیلم و سینما، استفاده از پتانسیل موجود در رسانه فیلم و سینما در جهت انتقال مفاهیم و آموزه‌ها در کلاس‌های درس، ارتقای قدرت تفکر، تخیل، یادگیری و تفکر انتقادی دانش‌آموزان با بهره‌گیری از رسانه فیلم و سینما و ارتقای سواد رسانه‌ای و ارتقای سرمایه فرهنگی کودکان و نوجوانان، تربیت دانش‌آموز و مربی سینماگر، فیلمساز و منتقد سینما، ارائه خدمات به دانش‌آموزان مناطق و استان‌های فاقد سینما با اکران همزمان در سراسر کشور از جمله اهدافی است که در طرح «سینمامهر» دنبال می‌شود. حجت‌الاسلام پورثانی با تاکید بر خاص‌بودن مخاطب کودک و نوجوان سینما اظهار کرد: نگاه به مسائل از دریچه ذهن کودک و نوجوان، بهره‌گیری از عنصر فانتزی، توجه به موضوعات و دغدغه‌های کودک و نوجوانان، بروز، ظهور و نقش‌آفرینی شخصیت کودکان و نوجوانان در فیلم، جهت‌گیری مثبت و امیدآفرین به مسائل گذشته، حال و آینده و... از عمده‌ترین خصیصه‌های این نوع سینماست.  معاون وزیر آموزش‌وپرورش با اشاره به این‌که کلیه دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی، مدیران، معاونان و مربیان پرورشی، معلمان مدارس و اولیا می‌توانند تماشاگر آثار تعیین‌شده برای نمایش در کانون‌ها باشند، گفت: معلمان در مواجهه با فیلم و سینما، می‌توانند از ظرفیت موجود در رسانه فیلم و سینما جهت انتقال مفاهیم و آموزه‌ها در کلاس‌های درس استفاده کنند. 

کانون پرورش فکری و فعالیت ‌های بی‌ربط
کارگردان فیلم«بچه‌زرنگ» درمورد نقش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌عنوان فضایی با قدمت و ظرفیت مغفول‌مانده برای نمایش فیلم عنوان کرد: کانون دوره‌های درخشانی داشته که نسل ما هم این دوره‌ها را به‌نحوی تجربه کرده است. خاطرم هست در کودکی و نوجوانی اشتراک کتاب‌های رنگ‌آمیزی کانون را داشتم که برایم ارسال می‌شد و من از روی نقاشی‌ها تمرین می‌کردم. شاید علاقه‌مندی من به نقاشی و انیمیشن از همان تجربیات کانون شکل گرفته باشد.وی ادامه داد: نوارهای قصه و کتاب‌های کانون در کودکان نسل ما بسیار تأثیرگذار بود، ولی به‌نظرم کانون روز به‌روز افول پیدا کرد؛ به‌خصوص هم اکنون که دیگر از آن دوره‌های درخشان فاصله گرفته و دیگر نمی‌توان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را دارای پایگاه مردمی جدی دانست. البته با وجود همه مسائل، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به لحاظ جایگاه اجتماعی هنوز بین عموم مردم جایگاه والایی دارد یعنی این خصلت را دارد که خانواده‌ها با هر تفکری، هنوز سراغ کانون می‌روند و این نکته امیدوارکننده‌ای است که وامدار فعالیت‌های گذشته کانون است. محمدیان تاکید کرد: خیلی از پدر و مادرهای امروزی و معلمان جدید در کودکی و نوجوانی، به کانون رفت‌وآمد داشته‌اند و حالا فرزندان خود را هم به کانون می‌برند و به این مجموعه با سابقه اعتماد دارند، ولی فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منحصر به نمایشگاه‌هایی شده که برخی بی‌ربط به مأموریت کانون است.  این کارگردان یادآوری کرد: کانون پرورش، سینماهای زیادی دارد و نسل ما از این سالن‌های سینمایی بهره برده اما به نظر این سالن‌های نمایش فیلم نیز تعطیل شده‌اند و کارایی خود را از دست داده‌اند درحالی که می‌توانند ظرفیت بالایی برای مدارس و معلمان داشته باشند؛ چرا که احتمالا در هر شهری تعدادی از این سالن‌های منفعل وجود دارد.  به گفته این انیمیشن‌ساز‌؛ در شهرهای بزرگ مانند تهران که شعبه‌های کانون متعدد است، سالن‌هایی وجود دارد که می‌توانند به نمایش فیلم برای کودکان و نوجوانان بپردازند.  وی تصریح کرد: شاید این سالن‌ها بزرگ نباشد اما برای نمایش فیلم‌های مختص کودک کفایت می‌کند. بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها به فروش سینمای کودک و نوجوان کمک خواهد کرد و برای کانون نیز ثمراتی دارد.