حجم قاچاق به آمار تجارت رسمی نزدیک شد

به نظر شما دلیل اصلی رکود سال‌های اخیر چیست؟

در ابتدای کار دولت یازدهم تورم بالا بود و پس از مدتی با شیبی تند کاهش یافت و همین مساله باعث بروز رکود در اقتصاد کشور شد، چون این شرایط تصمیم‌گیری بازیگران اقتصادی را با تأخیر مواجه می‌کند و دست نگهداشتن یعنی کاهش تقاضا و این طبیعی است که در دو سوی معادله عرضه و تقاضا باعث ایجاد اثر روی کاهش تولید می‌شود.

البته قیمت غیرواقعی دلار هم در رکود اثر دارد. اگر با در نظر گرفتن مؤلفه‌های اقتصادی قیمت ارز را در کشورمان تعیین می‌کردیم، امروز دلار قیمتی معادل 4500 تومان یا حتی بیشتر داشت. بنابراین با کاهش صادرات از این محل، تقاضای بیرونی هم از اقتصاد ایران حذف شد.

تاثیر تحریم‌ها بر رکود اقتصادی تا چه حد بوده است؟

به‌طور کلی از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم تحریم‌ها اثرش در مشکلات محیط کسب‌وکار ما روند نزولی داشته است، چون رویکرد مثبتِ کار با جامعه جهانی در دولت جدید اثر تحریم‌ها را کم کرد و گارد کشورها را نسبت به ایران باز کرد و این مجال را فراهم آورد که بتوانیم در حد کمی وارد بازارهای بین‌المللی شویم. این روند با اجرایی شدن برجام یک گشایش دیگری بود که تجربه کردیم، ولی نه به میزان انتظاری که دولت و بخش خصوصی در این زمینه داشت و دلیل اصلی آن، تأمل بیش از حد انتظار سیستم بانکی جهانی برای شروع همکاری‌ها با ایران است. در زمان شروع به‌کار آقای روحانی، اثر تحریم‌ها در مشکلات محیط کسب‌وکار و در رونق اقتصادی ما بالای 50 درصد بود و امروز به کمتر از نصف کاهش یافته یعنی کمتر از 25 درصد و اثر سایر مؤلفه‌های ایجاد و تعمیق رکود در اقتصاد ما بیشتر شده است.

برخلاف نظر شما که ارز ارزان را عامل رکود می‌دانید، بخشی از دولتی‌ها معتقدند باید از پول ملی قوی دفاع کرد، نظر شما در این زمینه چیست؟

به‌طور کلی گروهی اندک اما پرقدرت در بدنه دولت اعتقاد به پول ملی قوی دارند و برخورد تعصبی با آن دارند. درحالی که پول ملی یک واقعیت اقتصادی است و هرگونه تعصب در این زمینه می‌تواند اثرات منفی اقتصادی را برای کشور به ارمغان آورد. یک اقتصاد قوی، پول ملی قوی دارد و یک اقتصاد ضعیف پول ملی ضعیف. این درحالی است که گرچه اقتصاد توانایی داریم، ولی امروز یک ضعف قابل توجه و مفرط را در اقتصاد کشور تجربه می‌کنیم که نباید انکار کنیم و بهتر است دقیق و صحیح برای آن برنامه‌ریزی کنیم. این درحالی است که اقتصادهای بزرگ و قوی و صادرکننده‌های عمده دنیا هیچ وقت نگاه متعصبانه به ارزش پول ملی‌شان ندارند. به عنوان مثال ارزش پول چین به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده جهان در سال گذشته 12 درصد کاهش داشته و از این مثال‌ها بسیار است. اگر حجم اقتصاد کشورمان را با این اقتصادهای بزرگ بین‌المللی مقایسه کنیم، می‌بینیم چطور این کشورها در زمینه صادرات موفق عمل کرده‌اند، بدون این‌که تعصب بیجا درباره ارزش پول ملی خود داشته باشند. ولی در ایران سیاست‌ها دقیقاً متضاد این است و همین مساله باعث شده که طی همین دوران به جای این‌که به صادرات یارانه بدهیم، به نوعی واردات را تقویت کرده و زمینه ورود هرچه بیشتر محصولات خارجی به بازار ایران را فراهم کرد‌ه‌ایم و تولیدمان را از رقابت‌پذیری در بازارهای داخلی و خارجی دور کردیم.

پیشنهاد شما برای خروج از رکود چیست؟

یک عامل اصلی که می‌تواند بسرعت در اقتصاد کشورمان تأثیرگذار باشد، طبیعتا برقراری ارتباط بانکی ایران با سایر کشورهاست که جریان سرمایه‌گذاری خارجی و تأمین مالی را می‌تواند احیا کند که اثر آن از سایر موارد می‌تواند در کوتاه‌مدت بیشتر باشد. همچنین تغییر نرخ ارز پیوند مستقیمی با این عامل دارد و باید از سیاست دونرخی ارز خارج شویم، چون اصولاً اگر به نظام جهانی بانکی مرتبط شویم دیگر بحث ارز دونرخی معنی نداشته و نمی‌توانیم کار کنیم.

از سوی دیگر آنچه با مشاهده طولانی‌تر ولی با ماندگاری عمیق‌تر می‌توانیم نام ببریم، احساس ثبات در سیاست‌ها، اقتصاد و در مسائل کلان کشور است. به‌طور کلی این موضوع هم بازیگران داخلی اقتصاد و خارجی‌ها را نگران می‌کند. اکنون در کشور سیاست یک بام و دو هوا زیاد داریم، به همین دلیل نمی‌توانیم سرمایه‌های خارجی را جلب کنیم. همین پدیده شرکای اقتصادی ایران را به کشور بی‌اعتماد می‌کند و بهتر است به رفع آن جدی بپردازیم.

قاچاق تا چه حد در رکود اقتصادی کشور تاثیر داشته است؟

به‌طور کلی برای کشوری مثل ایران که کشور پهناوری است و مرزهای زیادی دارد، تعرفه‌های بالا فقط به افزایش قاچاق کمک می‌کند و باعث اقتصادی شدن قاچاق می‌شود. به عنوان مثال اکنون می‌بینیم آمارهای قاچاق کم‌کم به آمارهای رسمی تجارت خارجی ما نزدیک شده‌اند و این پدیده شوم هم دولت و هم شهروندان را از حداقل‌های خود محروم کرده‌اند.

نکته بعد این‌که قاچاق در کشورمان به رویه تبدیل شده و الان در ایران قاچاق دیگر ناهنجاری نیست، عادت شده است و می‌بینیم حجم تجارت قاچاق نزدیک به 25 میلیارد دلار شده و حذف آن کار بسیار سختی است.

عماد عزتی

اقتصاد