مفتشی که از شش انگشتش هنر می‌بارید

در این ملاقات کوتاه رضا خان در حال خوردن کباب با سیخی در دست از مزایای کباب می‌گوید و کمال‌الملک در می‌یابد باید به تبعیدی خودخواسته تن دهد تا مجبور نباشد برای این شاه بی‌هنر کار کند و همین هم می‌شود. نقش رضا خان در این سکانس به عهده استاد داوود رشیدی است که با تسلطی به‌یادماندنی رضا خانی متفاوت و شوخ و شنگ را به تصویر می‌کشد که هیچ از هنر نمی‌فهمد و به کمال‌الملک توهین می‌کند. در این سکانس جمشید مشایخی و داوود رشیدی گوشه‌ای از هنر بازیگری نسل طلایی تئاتر ایران را به نمایش می‌گذارند. نسلی عاشق نمایش و بازیگری که عمر خود را در این راه گذاشتند.

بیوگرافی

استاد داوود رشیدی متولد سال 1312 در خیابان ری تهران است.وی اصالتی مازندرانی دارد که پدربزرگش علامه حائری از مشروطه‌خواهان این دیار بوده است. او به دلیل شغل دیپلماتیک پدر در ترکیه و فرانسه دوران تحصیلات متوسطه را در این کشورها می‌گذراند و برای ورود به دانشگاه به سوئیس می‌رود. علوم سیاسی رشته تحصیلی دانشگاهی وی در ژنو است و البته در رشته کارگردانی و بازیگری تئاتر هم از کنسرواتوار ژنو فارغ‌التحصیل می‌شود. این علاقه به بازیگری از کودکی با او بوده به گونه‌ای که در 7 سالگی و به واسطه دختر عمه‌اش طوسی حائری به عبدالحسین خان نوشین برای بازی در یک تئاتر معرفی می‌شود.

رشیدی پس از بازگشت به ایران گروه تئاتر امروز را تاسیس می‌کند .

داوود رشیدی در سال‌های پس از انقلاب حضور پر رنگی در سینما و تلویزیون داشت و در فیلم‌ها و سریال‌های ماندگاری ایفای نقش می‌کرد. فیلم‌هایی همچون شیلات، خانه عنکبوت و بی‌بی چلچله که در همه این آثار نقش داوود رشیدی بسیار ماندگار است. از همان سال‌های دهه 60 او یکی از 5 ضلع بازیگران مهم سینما و تلویزیون ایران بود. عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی و محمد‌علی کشاورز دیگر اضلاع این پنج ضلعی تکرار نشدنی هستند که حالا یکی از بزرگان بی‌بدیل خود را از دست داده است.

نقش ماندگار

بی‌شک ماندگارترین نقش داوود رشیدی در دوران بازیگریش نقش مفتش شش انگشتی در سریال «هزار دستان» ساخته علی حاتمی است.این سریال که تولیدش از سال 1358 تا 1366 به طول ‌انجامید توانست هر 5 غول بازیگری را در نقش‌های مختلف گرد هم بیاورد که در این میان نقش مفتش سهم داوود رشیدی است. هزار دستان به مقطعی پر آشوب از تاریخ ایران و دوره پهلوی می‌پردازد و هرکدام از این استادان کاراکتری را به تصویر می‌کشند که تا به امروز در ذهن‌ها مانده است. مفتش در سکانس‌هایی طولانی رضا خوشنویس پیر و فرتوت را بازجویی و شکنجه می‌کند و البته خود در نهایت به دلیل کشتن شعبون بی‌مخ با پای خود به قتلگاه می‌رود و توسط یکی از نوچه‌های شعبون و در حالی که آماده مراسم عروسی خود است به قتل می‌رسد. سکانس ماندگار این قسمت زمانی است که مفتش برای نجات خود به خان مظفر که خود هزار دستان اصلی است تلفن می‌کند و وقتی پاسخی نمی‌شنود در می‌یابد که وقت مرگش فرا رسیده و در مقابل اصرار‌های رضا خوشنویس برای نجات جانش مقاومت می‌کند.

زنده‌یاد داوود رشیدی در هزار دستان به شکلی استادانه نقش ماموری از دل سیستم فاسد آن دوران را بازی می‌کند که عمری در پی انجام دستورات محوله بوده و حالا خود قربانی همان تشکیلات مافیایی شده و کشته می‌شود. در این مجموعه صدای بی‌نظیر ایرج ناظریان، دوبلور فقید بسیاری از فیلم‌های مهم سینمای ایران و جهان به خوبی بر روی چهره مفتش شش انگشتی می‌نشیند و این نقش را ماندگار می‌کند. مرحوم علی حاتمی در هزار دستان با استفاده از ظرفیت بازیگری آن زمان سینما و تئاتر مجموعه‌ای تاریخی خلق می‌کند که به جرات تمام این کاراکترها از ماندگارترین نقش‌های هر کدام از این بازیگران بزرگ هستند.

سریال‌های تلویزیونی

داوود رشیدی از بنیانگذاران این گونه نمایشی در تلویزیون از سال‌های دهه 40 است که تا اواخر دهه 80 هم ادامه پیدا کرده و حاصل آن بیش از 4 دهه آثاری است که تا امروز در ذهن مخاطبان ایرانی باقی مانده است.

او در بسیاری از سریال‌های تاریخی تلویزیون در این سال‌ها ایفای نقش کرده است. «گرگ‌ها» به کارگردانی داوود میرباقری در بین سال‌های 1365 تا 1366 و عطر گل یاس به کارگردانی مرحوم بهمن زرین پور از آثار شاخص دهه 60 این بازیگر تواناست.عطر گل یاس و نقش او در این مجموعه تا سال‌ها در ذهن مخاطبان مانده است.برادری که نزدیک به سه دهه با برادر کوچکترش قهر می‌کند و در سال‌های میانسالی پی به اشتباهش برده و سعی در جبران دارد اما همسرش مانع اوست. بازی‌ داوود رشیدی و اکبر زنجان پور که هر دو از مکتب تئاتر آمده‌اند، در این کار فوق‌العاده است. رشیدی در سریال‌های تنهاترین سردار، امام علی (ع)، ولایت عشق، مختار نامه، کلاه پهلوی و معصومیت از دست رفته که همگی از مجموعه‌های تاریخی هستند حضوری درخشان داشته است. در سریال کوچک جنگلی و در سکانسی ماندگار دکتر حشمت با بازی مهدی هاشمی برای پاره‌ای از مذاکرات به تهران و نزد مستوفی‌الممالک، نخست‌وزیر وقت می‌رود. در این سکانس دکتر حشمت سعی دارد حقانیت قیام جنگل و بی‌خطر بودن آن برای دولت مرکزی را شرح دهد و مستوفی با بازی داوود رشیدی به او با کنایه می‌فهماند که او و دولتش هم انگار کاره‌ای نیستند.بازی این قسمت می‌تواند نشانه‌ای از بازیگری هنرمندی باشد که پایه‌گذار تئاتر نوین ایران بود و بیش از نیم قرن به صحنه و نمایش وفادار ماند.

کریم احمدی