اسپانیا و تغییر الگوی کشت

یکی از نمونه‌های موفق این سیاست در کشور اسپانیا دیده می‌شود. مسئولان صنعت کشاورزی این کشور برای مقابله با این تغییرات به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌اند که کشاورزان به جای کشت محصولاتی که نیازمند آبیاری بیشتری هستند با جایگزینی محصولات تازه به جای حضور در بازارهای داخلی در بازارهای بین‌المللی و ایجاد ارزش افزوده بالاتر فعالیت داشته باشند. سیاست یادشده در جنوب اسپانیا و منطقه مالاگا عاملی شده تا کشاورزان به جای کشت سنتی محصولاتی چون گوجه فرنگی، خیار یا برخی دیگر از تولیدات جالیزی امروز نه‌تنها محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر را روانه بازار کنند، بلکه به جای یک یا دوبار برداشت سالانه، اکنون پنج بار امکان برداشت محصول جدید خود به نام استویا را در فهرست تولیدات خود قرار داده باشند.

استویا که جایگزین شکر و مناسب برای بیماران دیابتی شناخته شده، گیاهی است که با کاشت بذر آن می‌توان محصولی نوین برای استفاده در صنایع تبدیلی پایین دستی تدارک دید، به صورتی که این گیاه اگرچه برای تازه‌خوری در منطقه اقتصادی اروپا شناخته نشده اما در زمینه تولید محصولات جانبی بسیار شناخته شده و بسیاری از تولیدکنندگان محصولات مناسب بیماران دیابتی به دنبال آن هستند. به همین دلیل درآمد حاصل از آن می‌تواند بسیار بالاتر از محصولات معمول کشتزارها شناخته شود.

استویا که گیاهی مربوط به پاراگوئه است، اکنون به دلیل استقبال گسترده شرکت‌های تولید بخصوص محصولات غذایی مربوط به بیماران دیابتی در کشورهایی چون برزیل، تایوان، کره‌جنوبی، مالزی و چین مورد توجه بسیاری از کشاورزان قرار گرفته است. نکته قابل توجه برای کشت این محصول، عمر پنج ساله آن است که می‌تواند عاملی در ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای کشاورزان باشد. دانه این گیاه که براساس تحقیقات، نزدیک به 300 برابر دیگر گیاه قندی مثل چغندر و نیشکر می‌تواند قند تولید کند، در مجموع جایگزین بسیار مناسبی برای کشت این نوع محصولات است، اگرچه خود گیاه نیز تقریبا 150 برابر گیاهان یاد شده توان تولید قند خواهد داشت.

خوزه لوئیس روسا، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه گرانادا، بنیانگذار شرکت استوی گران می‌گوید: بسیاری از کشاورزان در کشورهایی با آب و هوای مشابه اسپانیا به دلیل کشت ساده و بازده بالاتر استویا اکنون به جای کشت سنتی محصولات جالیزی مثل خیار، فلفل، بادمجان و سیب زمینی در این زمینه وارد شده‌اند چون با توجه به تغییرات آب و هوایی در منطقه مالاگا هزینه کشت محصولات قدیمی برایشان بصرفه نبوده و بنابراین دنبال تولید محصولات جدید بوده‌اند. روسا با اشاره به دوره برداشت این گیاه می‌افزاید: براساس طبیعت این گیاه که تولید کنندگانش می‌توانند سه فصل از سال را برداشت داشته باشند، گردش مالی مناسبی برای تولیدکنندگان ایجاد می‌شود که همین امر عامل دیگری در جاذبه تولیدی گیاه استویا در منطقه مالاگا بوده و مسئولان نیز برای حمایت از آنها بستر مناسبی برای صادرات و همچنین تولید مهیا کرده‌اند.

زنجیره‌ای از شرکت‌ها فعال می‌شوند

این گیاه‌شناس درباره گردش کاری تولید این محصولات نهایی از این گیاه معتقد است، گیاه تازه در فرهنگ کشورهای بسیاری قابل استفاده نیست و جایگاهی ندارد. به همین دلیل بیشتر عصاره این گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما عصاره اولیه این گیاه که مایعی تیره‌رنگ است واقعا قابل استفاده نیست. بنابراین لازم است با استفاده از فناوری فیلتراسیون نانو، آن را به مایعی زلال و شفاف تبدیل کنیم و در نهایت با پودر کردن آن به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که پودر در بخش‌های مختلف تولیدی مورد استفاده قرار گیرد. وی در ادامه می‌افزاید: همین روند تولید می‌تواند زنجیره‌ای از تولید‌کنندگان را به خود وابسته و اشتغالزایی مناسب و ارزش افزوده قابل ملاحظه‌ای نیز ایجاد کند چون برای رسیدن به پودر خالص محصول نهایی گیاه یا همان پودر استویا بخش‌هایی فعالیت خواهند کرد که لازم و ملزوم یکدیگر هستند و در نهایت تولیدکنندگان مواد غذایی وارد عمل می‌شوند.

استویا هنوز ناشناخته است

پروفسور خوزه میگل موله، استاد دانشکده مهندسی کشاورزی دانشگاه والنسیا معتقد است، این گیاه هنوز برای همه شرکت‌های صنایع غذایی شناخته نشده و در آینده با ایجاد بازارهای تازه برای استویا بدون تردید سطح زیر کشت این گیاه بسیار افزایش خواهد داشت. موله می‌افزاید: بسیاری از تحقیقات در این زمینه هنوز ابتدایی هستند و بدون تردید در آینده‌ای نزدیک یعنی کمتر از یک دهه استویا می‌تواند با برتری‌هایی که نسبت به گیاهان سنتی برای تولید شکر دارد، جایگاه ویژه و استراتژیکی برای خود دست وپا کند که عمده‌ترین کاربرد آن در بخش دارویی برای بیماران دیابتی خواهد بود چون قند حاصل از این گیاه، زیانی برای سلامت این بیماران ندارد. این استاد دانشگاه می‌گوید: ایالت باواریای آلمان، بزرگ ترین خریدار محصولات استویاست و با استفاده از امتیازات شیرینی این گیاه محصولاتی غذایی با کاربردهای متفاوتی را روانه بازار می‌کند تاجایی که اکنون نه فقط قرص‌های قند تنها تولید آنها نیست، بلکه انواع کیک، کلوچه، شیرینی، نوشیدنی و مربا در فهرست تولیدات شرکت‌های مختلف غذایی باواریا با استفاده از استویا اضافه شده است.

استویا در ایران

اگرچه کشت این محصول هنوز در ایران همه گیر نشده اما براساس تحقیقاتی که انجام شده از آنجا که استویا نسبت به سرما حساس است، مناطق جنوبی کشورمان برای کشت این محصول بسیار مناسب هستند و می‌توانیم نسبت به ترویج کشت آنها اقدام کنیم.

عماد عزتی

اقتصاد