ساکن خوشنام خیابان بیکر

یکی از دیدنی‌ترین و متفاوت‌ترین اقتباس‌های تصویری از داستان‌های شرلوک هلمز مجموعه‌ای است که در دهه 1980 و 1990 میلادی در انگلستان توسط تلویزیون گرانادا تولید شد و جرمی برت در نقش شرلوک هلمز در آن بازی کرد. این مجموعه که هم‌اکنون از شبکه نمایش در حال بازپخش است با مجموعه ماجراهای شرلوک هلمز در سال 1984 آغاز شد. این سریال هر شب ساعت 19 و 30 دقیقه بامداد از شبکه نمایش روی آنتن می‌رود.

یک اقتباس بی‌نظیر

مایکل کاکس، تهیه‌کننده باسابقه تلویزیونی جرمی برت و دیوید بورک را برای بازی در نقش‌های اصلی با وسواس تمام انتخاب کرد. جرمی برت زمانی که پیشنهاد بازی را پذیرفت، گفت: «این نقش بی‌شک شرایط حرفه‌ای من را تغییر خواهد داد و آن را بهتر یا بدتر خواهد کرد.» او تمام سعی خود را کرد تا بهترین تصویر از هلمز را به تصویر بکشد که این‌گونه نیز شد. برت قبل از بازی در این نقش با دقت داستان‌های سر آرتور کانن دویل، خالق و نویسنده داستان‌های شرلوک هلمز را خواند و سعی کرد دقیقا او را آن طور که نویسنده در داستان‌هایش تشریح کرده به تصویر بکشد. این دقت او حتی در به تصویر کشیدن آداب معاشرت و نحوه غذاخوردن هلمز نیز دیده می‌شود. در زمان فیلمبرداری زمانی که همه مشغول استراحت بودند برت گوشه‌ای می‌نشست و فیلمنامه را با دقت می‌خواند. آخر هفته‌ها و تعطیلات نیز کارش خواندن داستان‌های شرلوک هلمز بود. تمام جزئیات داستان‌ تا حد امکان به نوشته‌های نویسنده اصلی، سر آرتور کانن دویل مطابقت داشت و از این لحاظ این سریال یکی از وفادارترین اقتباس‌های شرلوک هلمز به حساب می‌آید. تنها تغییر عمده در شخصیت هلمز ترک اعتیاد او در قسمتی از مجموعه به نام ردپای شیطان است که با تائید دختر سر آرتور کانن دویل انجام گرفت. علت این کار نیز حجم بالای طرفداران نوجوان سریال عنوان شد.

جرمی برت در مورد ویژگی‌های دیگر ایفای این نقش می‌گوید: «برخی بازیگران از این که مدت طولانی در نقش هلمز بازی کنند می‌ترسند چون معتقدند هلمز روح و روان آنها را تسخیر می‌کند و دیگر جایی برای شخصیت و عادت‌هایشان نمی‌گذارد. اما برای من هلمز نیمه پنهان ماه بود. خودش شخصی عبوس و منزوی است، اما من اجتماعی و بسیار معاشرتی‌ام و این کار خطیری بود. دقت برت در جزئیات داستان به حدی بود که کوچک‌ترین تفاوت نقشش را با داستان اصلی به فیلمنامه‌نویسان یادآوری می‌کرد.» برت در یکی دیگر از مصاحبه‌هایش نیز گفت: «من دیگر ترسی از بازی در نقش هلمز ندارم. در حقیقت از بازی در این نقش لذت می‌برم. او حامی قانون است و جاذبه و نبوغی دارد که در تمام صد سال گذشته مردم را به خود جلب کرده است. وقتی داستان‌های او را می‌خوانید تردیدی برای ادامه دادن داستان ندارید. من به تمام دست‌اندرکاران این سریال تبریک می‌گویم.»

بازی تا پای مرگ

از 60 داستانی که سر ارتور کانن دویل در مورد شرلوک هلمز ـ ساکن شماره 221 خیابان بیکر ـ نوشت، 43 داستان در این اقتباس تلویزیونی در قالب مجموعه‌ ماجراهای شرلوک هلمز، بازگشت شرلوک هلمز، پرونده‌های شرلوک هلمز و خاطرات شرلوک هلمز به تصویر کشیده شده است. جرمی برت در چند سال آخر عمرش در حالی‌که بشدت بیمار بود در چند قسمت از سریال با عنوان خاطرات هلمز بازی کرد و این در حالی بود که نشانه‌های بیماری کاملا در چهره‌اش نمود داشت و یکبار نیز سر صحنه فیلمبرداری از حال رفت. البته این روند حتی صدای منتقدان را درآورد، منتقدانی که در قسمت‌های اولیه به تمجید از کار جرمی برت و بازی فوق‌العاده‌اش در بازی در نقش هولمز پرداختند، به یکباره معترض او شدند. فشار این انتقادات نیز موجب شد تا برت یک سال پایانی عمرش حتی با وجود اصرار مسئولان گرانادا بازی در سریال را ادامه ندهد. امید به بهبود شرایط جسمی جرمی برت برای ادامه کار زیاد دوام نیاورد و مرگ برت در سال 1995 پرونده این سریال را برای همیشه بست. جرمی برت سابقه درخشانی در تئاتر رویال شکسپیر و برادوی دارد و بازی در فیلم بانوی زیبای من نیز یکی از به‌یاد‌ماندنی‌ترین نقش‌های او در سینماست.

یک هلمز با 2 واتسون

در این سریال به اجبار دو بازیگر نقش دکتر واتسون را بازی کردند؛ دو بازیگر با ویژگی‌های فردی و سنی متفاوت. دیوید بورک انتخاب اولیه برای بازی در نقش دکتر واتسون بود؛ چهره‌ای جوان تر داشت و کمتر رگه‌ای از نبوغ و استعداد کشف جرم در او دیده می‌شد. پس از مدتی به دیوید بورک و همسرش پیشنهاد بازی در رویال شکسپیر شد و آنها به خاطر فرزند سه ساله‌شان تصمیم گرفتند این پیشنهاد را با هم قبول کنند. به همین دلیل پرونده بازی او در سریال شرلوک هلمز با ایفای نقش در 13 قسمت اول با نام ماجراهای شرلوک هلمز بسته شد. ادوارد هاردیک در سال 1986 انتخاب بعدی برای بازی در نقش دکتر واتسون بود. وی در تمام قسمت‌های باقیمانده بازی کرد. با وجود این که ادوارد هاردیک در طول دوران هنری‌اش نقش‌های زیادی را بازی کرده بود، اما ایفای نقش دکتر واتسون بیش از همه در ذهن مخاطبان باقی مانده است. دکتر واتسونی که او نقشش را بازی کرد خونسرد و محتاط بود، ضمن این که کمتر عادت‌های عجیب و غریب هلمز را تحمل می‌کرد. در مقایسه با دکتر واتسون اول او باهوش‌تر بود و در برخی موارد مهارت‌های کارآگاهی و کشف جرم را از خود نشان می‌داد. ادوارد هاردویک که بازی در فیلم‌های معروفی چون سرزمین‌های سایه 1993، ریچارد سوم 1995 و الیور توئیست را در کارنامه خود داشت در سال 2011 درگذشت.

سریال شرلوک هلمز تلویزیون گرانادا همچنان پرطرفدار است. باید سال‌ها بگذرد تا مردم تصویری را که از این کارآگاه نابغه با بازی جرمی برت در ذهن دارند از یاد ببرند همان گونه که 50 سال گذشت تا مردم تصویر خلاقانه‌ای که باسیل راتبون در دهه 1930 از شرلوک هلمز ارائه داده بود را به فراموشی بسپارند.

در حاشیه

ـ چارلز گری، بازیگر نقش مایکرافت هلمز در سال 1976 در فیلم «راه‌حل 7 درصدی» همین نقش را بازی کرده بود. وی از بازیگران سرشناس انگلیسی است که در دو فیلم جیمز باند بازی کرده. او سال 2000 درگذشت.

ـ روزالین ویلیامز که نقش خانم هادسون را در این سریال بازی کرده است، در سال 2009 در 90 سالگی درگذشت.

ـ جودلاو، بازیگر معروف سینما که در سری فیلم‌های سینمایی هولمز در سال‌های 2009، 2001 و 2014 در کنار رابرت داونی جونیور نقش دکتر واتسون را بازی کرده در سریال شرلوک هلمز در داستان ماجراهای امارت قدیمی شاسکومب بازی کرد.

ـ در سال 1988 جرمی برت و ادوارد هاردویک در وست‌اند نمایشنامه راز شرلوک هلمز را که جرمی پل از فیلمنامه نویسان معروف متن آن نوشته بود به مدت یک سال روی صحنه بردند.

ـ در سال 2014 در نظرسنجی‌ای که در مورد بهترین بازیگر نقش شرلوک هلمز انجام شد جرمی برت عنوان برتر را به دست آورد و بازیگران سرشناسی چون باسیل راتبون، رابرت داونی جونیور، بندیک کامبرباچ و راپرت ایورت را پشت‌سر گذاشت.

ـ برای تولید این سریال دکورهای خیابان بیکر در منچستر ساخته شد. پس از اتمام سریال این دکور‌ها به جاذبه توریستی تبدیل شدند.

لادن بهبودی