عطر رمضان در شهر بهارنارنج

این روزها سحرهای رمضان در حرم‌های مطهر برادران حضرت رضا علیه‌السلام در شیراز وعده گاه دلباختگان و عاشقان چه از مجاوران و چه از زائرانی است که روزه‌شان را با توسل و اقامه نماز صبح در حرم شروع می‌کنند. کمتر شیرازی‌ای پیدا می‌شود که حداقل در یک روزش برای اقامه نماز مغرب در یکی از این حرم‌ها و مهمانی بر خوان افطاری ساده این آستان‌ها برنامه‌ریزی نکرده باشد.

فارغ از سفره‌‌های افطاری ساده که نه‌تنها در حرم‌های مطهر بلکه در خیلی از مساجد شهر همه شهروندان را دعوت می‌کند، سفره افطاری و سحری شیرازی‌ها اغلب انواع پلوها و خورش‌هایی است که کلم پلوی شیرازی، کوفته هلو، کشمش پلو و قنبر پلو غذاهای ویژه آن است. البته فرق سفره افطار با سفره سحر در شیراز صرف انواع آش‌ها ازجمله آش سبزی شیرازی، فرینی و شیربرنج و شبچره‌ها و تنقلات ویژه رمضانی است. در شیراز هم زولبیاو بامیه یا به لهجه شیرازی‌ها «زلیبی بامیه»، رنگینک و تر حلوا، شیرینی ویژه رمضان محسوب می‌شود. توصیه برخی از قدیمی‌های شیرازی برای مقاومت بیشتر در برابر تشنگی هم خوردن آبغوره با سالاد شیرازی و شربت آبلیمو در سحرهاست. براساس سنت شیرازی‌ها نوشیدن گرم عرقیات کاسنی، نسترن، بهار نارنج و بیدمشک با خرما باید مقدمه افطار باشد.

البته شیرازی‌ها اغلب افطار را به صورت خانوادگی می‌گذرانند و به قول شیرازی‌ها افطار بی‌دورهمی صفایی ندارد. در فصل گرما سفره‌های افطار در بوستان‌ها و بیرون از خانه گسترده می‌شود و اغلب همین دورهمی‌ها و دید و بازدیدهای ماه رمضان فرصتی برای رفع اختلاف‌هاست. هر چند قبل از شروع ماه رمضان بزرگ‌تر‌ها با برپایی مراسم کلوخ اندازون، مقدمات کار را فراهم کرده‌اند. مراسمی که آخرین جمعه ماه شعبان برپا می‌شود و اگر فصل گرما باشد مردم دسته دسته به گردشگاه‌های اطراف شهر مثل باغ‌های سرسبز قصردشت و مکان‌های دیدنی شیراز می‌روند و آن روز را به خوبی و خوشی به شام می‌رسانند و بزرگ‌ترها برای آشتی دادن افرادی از خانواده که دچار کدورت شده‌اند پادرمیانی می‌کنند. رسم خانواده‌هایی که دختری را به شوهر داده باشند هم در اولین ماه مبارک رمضان بعد از عروسی این است که پدر و مادر دختر موظف هستند یک افطاری کامل به نام افطاری روز والون تهیه کنند و همراه با یک هدیه یا به قول شیرازی‌ها «یه گلی» به خانه داماد بفرستند.

شیرازی‌ها به آخرین جمعه ماه مبارک رمضان جمعه الوداعی می‌گویند. مراسم روز جمعه الوداعی در طول تاریخ در مسجد جمعه شیراز برگزار می‌شده است، اما در سال‌های اخیر تنها در یک مسجد شیراز برپا می‌شود و بسیاری از مردم بخصوص زنان این شهر هرکدام به نیت خاصی از پیش از ظهر و اوایل روز به مسجد می‌روند و دسته‌ای برای درست کردن چل بسم‌الله، جماعتی برای گرفتن دعای کیسه و یک عده برای نوشتن دعای سیاه‌سرفه روی پوست کدو و هر کس به امید و نیتی به این مسجد می‌رود.

در آخر مراسم دو رکعت نماز «تهیه» می‌خوانند و ثواب آن را به روان بانی مسجد می‌فرستند. مردم با انجام این عمل اعتقاد دارند تا جمعه آخر ماه رمضان سال بعد حاجتشان برآورده می‌شود.

روز آخر ماه رمضان را شیرازی‌ها روز عرفه می‌خوانند و برای خیرات اموات حلوای مخصوصی تهیه و میان مردم توزیع می‌کنند.

صبح عید فطر همه مردم شیراز به مساجد می‌روند و نماز مخصوص این روز را می‌خوانند و افراد خیر صبحانه که معمولا نان، پنیر و سبزی است در بین مردم تقسیم می‌کنند و معمولا شیرازی‌ها پس از پوشیدن لباس نو، عید فطر را مهمان بزرگ‌تر‌های فامیل هستند.

احمدعلی احمدپور - جام‌جم فارس