افول لابی سعودی

واشنگتن و ریاض به لطف وابستگی آمریکا به نفت عربستان، همواره روابط اقتصادی نزدیکی با یکدیگر داشته‌اند. اما این روابط بتازگی به سردی گراییده است.

در گفت‌وگو با پروفسور حسین عسکری به بررسی قدرت لابی عربستان در آمریکا و تأثیرگذاری آن بر سیاست خارجی ایالات متحده در خاورمیانه پرداخته‌ایم که در ادامه می‌آید.

حسین عسکری، مشاور وزیر دارایی عربستان بوده و از او به‌عنوان معمار اقتصاد عربستان نیز یاد می‌کنند. وی سابقه ارائه مشاوره به ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان را نیز دارد.

عسکری استاد تجارت بین‌الملل و امور بین‌المللی دانشگاه جورج واشنگتن آمریکاست. وی رئیس مؤسسه تحقیقات و مدیریت جهانی و رئیس پیشین دپارتمان تجارت بین‌الملل دانشگاه جورج واشنگتن بوده است. زمینه تخصصی و بحث‌های او در دانشگاه جورج واشنگتن بر اقتصاد، توسعه سیاسی و انسانی در خاورمیانه، اختلافات و جنگ‌ها در خاورمیانه، اقتصاد سیاسی نفت و اقتصاد اسلامی متمرکز است.

حسین عسکری ۲۰ کتاب، شش رساله، بیش از صد مقاله‌ و... درباره‌ تحولات اقتصادی در خاورمیانه، اقتصاد اسلامی، تجارت و اقتصاد بین‌الملل، اقتصاد کشاورزی، اقتصاد نفت و تحریم‌های اقتصادی منتشر کرده است.

تلاش عربستان سعودی برای لابی کردن در ایالات متحده آمریکا به چه زمانی بازمی‌گردد و قدرت این لابی در آمریکا تا چه حد است؟

تلاش سعودی برای لابیگری در آمریکا به سال‌ها پیش باز می‌گردد. به نظر من این تلاش‌ها به اواخر دهه 60 میلادی بر‌می‌گردد. پس از جنگ 1967 و بخصوص پس از جنگ 1973، اعراب به این نتیجه رسیدند که برای خنثی کردن لابی اسرائیل در آمریکا باید با این کشور (آمریکا) لابی کنند. مثل روز روشن است که آمریکایی‌ها هر تلاشی برای حمایت از اسرائیل می‌کنند و این به قدرت لابی اسرائیلی‌ها در آمریکا بر‌می‌گردد. پس سعودی‌ها هم لابی خود را با آمریکا تشکیل دادند.

سعودی‌ها تجربه زیادی در این مساله نداشتند. آنها این کار را با یک حقوقدان آمریکایی که ارتباط خوبی هم (با بدنه) قدرت داشت، شروع کردند تا تلاش‌های سعودی در این راستا را ساماندهی کند. وی بر همین اساس لابی‌های خود را با برخی از لابیگرهای حرفه‌ای و نهادهای لابی‌کننده در آمریکا آغاز کرد.

آنها همچنین با تلاش‌های غیرمستقیم در راستای لابیگری، توانستند کمیسیون‌های فعالیت اقتصادی مشترک بین سعودی و آمریکا را به جهت ارتباط دوجانبه میان بزرگان تجاری این کشور و عربستان در سطوح بالا آغاز کنند. سعودی‌ها به تاسیس شورای روابط آمریکا ـ عرب که دفتر آن در واشنگتن بوده و در حال فعالیت در قالب شورای همکاری خلیج‌فارس است نیز کمک شایانی کردند.

آنها همچنین به دانشگاه‌ها و نهادهای خیریه آمریکا کمک‌های چندمیلیون دلاری کردند. عربستان از ظرفیت سیاستمداران سابق آمریکایی استفاده کرده و با امضای قراردادهای مالی سنگین، آنها را در سمت مشاور به کار گرفت.

آیا قدرت لابیگری عربستان قابل مقایسه با لابی اسرائیل در آمریکا هست؟

لابی عربستان به دنبال انجام لابی‌هایی در سطوح بالا در آمریکاست. فهرست این تلاش‌ها بسیار طولانی است. اما هنوز برای رقابت با لابی‌های اسرائیل در آمریکا در مورد مساله اهمیت اسرائیل راهی طولانی در پیش دارند. قدرت لابی یهودی‌ها فراتر از اینهاست. لابی یهودی پول بسیار بیشتری خرج کرده و از همه مهم‌تر این که بیشتر یهودی‌های آمریکا، خود را به حمایت از اسرائیل متعهد دانسته و در این راستا تلاش فراوانی می‌کنند؛ در حالی که اعراب آمریکا چنین حس و وابستگی را نسبت به عربستان سعودی در خود احساس نمی‌کنند.

به همین دلایلی که توضیح دادم، می‌خواهم بگویم ممکن است لابی سعودی‌ها در بسیاری از موارد موفق و موثر عمل کند، اما نه در جاهایی که منافع آمریکا و اسرائیل با هم گره خورده است.

سعودی‌ها در چه زمینه‌هایی توانایی لابی کردن با آمریکا را دارند؟

لابی سعودی‌ها می‌تواند در مورد مسائل تجاری خوب عمل کند. آنها می‌توانند در شکل‌گیری سیاست‌های آمریکا نسبت به عربستان، عدم‌شکل‌گیری انتقاد‌های عمومی نسبت به آل‌سعود، تصویب فعالیت‌های تجاری و فروش تسلیحات و متقاعد کردن آمریکایی‌ها به این که این کار امنیت اسرائیل را تهدید نمی‌کند، به اشتراک گذاشتن اطلاعات محرمانه (امنیتی)، حمایت از آل‌سعود در برابر تهدیدات امنیتی ملی و منطقه‌ای، حمایت از منافع سعودی‌ها در مجامع بین‌المللی و حمایت از عربستان در درگیری با تمام کشورها در منطقه به جز اسرائیل خوب عمل کنند.

لابی سعودی تا چه میزان در شکل‌دهی به سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه موثر است؟

لابی سعودی در زمانی که پای روابط آمریکا و اسرائیل و منافع ملی آمریکا به میان می‌آید، بی تاثیر است. بر این اساس، من معتقدم زمانی که پای منافع گروه‌های پر قدرت آمریکایی مانند حادثه دیدگان حملات 11سپتامبر در میان باشد، لابی سعودی‌ها به طور کلی قدرت خود را از دست می‌دهد. هیچ رئیس‌جمهور یا سیاستمداری در آمریکا، توانایی حمایت از منافع عربستان در برابر گروهی (در داخل آمریکا) که به وسیله فعالیت‌های عربستان آسیب دیده‌اند، ندارد.

اما اگر با دیدی وسیع‌تر به این قضیه نگاه کنید، طی سال‌های گذشته چهره عربستان در آمریکا به دلیل نقض حقوق بشر، قوانین دیکتاتوری، ولخرجی‌های خاندان آل‌سعود و فساد جنسی آنها و از مهم تر این که دونفر از هواپیماربایان حادثه 11 سپتامبر ملیتی سعودی داشتند، بسیار خراب شده است.

همه این عوامل به کاهش محبوبیت مردمی عربستان سعودی و آل‌سعود در آمریکا منجر شده است. نتیجه این شده که لابی سعودی‌ها در آمریکا اکنون در موضع ضعف و دفاعی قرار گرفته است. لابی سعودی‌ها، سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه را شکل نمی‌دهد. آنها می‌توانند تا حد بسیار کمی از سیاست‌های سعودی دفاع کنند، آن هم در جایی که خطر ریسک آن کم باشد. اجازه بدهید این مساله را با آوردن مثالی از گذشته و دو مساله مربوط به آینده نزدیک روشن کنم.

عربستان سعودی هرآنچه می‌توانست (و البته با حمایت اسرائیل) برای شکل نگرفتن توافق میان ایران و 5+1 انجام داد، اما شکست خورد.

آنها تلاش بسیار زیادی برای تصویب قانون کنگره در مورد آزادسازی آن اسناد محرمانه 28 صفحه‌ای مربوط به نقش عربستان در حادثه 11سپتامبر که موجب تخریب چهره این کشور می‌شد، انجام دادند.

من معتقدم آن اسناد منتشر خواهد شد. آنها برای خلاص شدن از مجازات در دادگاه‌های آمریکا و جلوگیری از تلاش‌های خانواده‌های قربانیان حادثه 11 سپتامبر در تعقیب قانونی عربستان که برخی حدس می‌زنند محکومیت پرداخت بیش از یک تریلیون دلار را برای این کشور در پی خواهد داشت، لابی کردند. رئیس جمهور اوباما تهدید کرده که چنین مصوبه‌ای را وتو خواهد کرد. اما من معتقدم چنین وتویی براحتی توسط هر دو مجلس (کنگره و نمایندگان) رد خواهد شد. من باز هم معتقدم که لابی سعودی‌ها در این موارد بی فایده خواهد بود.

لابی سعودی‌ها با کنگره آمریکا و دولت این کشور در زمینه جلوگیری از تصویب قانونی، علیه نقض حقوق بشر در این کشور تا چه حد موثر خواهد بود؟

من معتقدم همه چیز در آمریکا همیشه در حال تغییر است (برای هر رئیس‌جمهور یا کنگره‌ای). هر چه پیش می‌رویم، دولت آمریکا نسبت به حمایت از آن دسته از رژیم‌هایی که حقوق بشر را نقض می‌کنند بی‌میل‌تر خواهد شد.