حتی یک برنامه تلویزیونی نمی‌توان یافت که در یکی از این چارچوب‌ها قرار نگیرد. هر برنامه‌ای یا ترکیبی است، یا خبری، مستند، مسابقه یا در زیرمجموعه آثار نمایشی قرار می‌گیرد و برنامه‌سازان تلویزیون در تمام این سال‌ها با همین چند قالب یا در نهایت ترکیب یک یا دو قالب است که برنامه ساخته‌اند، اما چه می‌شود که برخی از برنامه‌ها جذاب‌تر و پرمخاطب‌ترند و در آنها خلاقیت‌هایی می‌توان دید؟
کد خبر: ۹۰۴۵۵۶

یک مسیر همیشگی

طراحی هر برنامه‌ای در تلویزیون به این ترتیب است که براساس موضوعات مورد علاقه یا نیاز مخاطبان، یکی از قالب‌های عنوان شده انتخاب می‌شود و در راستای اهدافی که برنامه‌ساز یا شبکه دنبال می‌کند، ساختار مورد نظر تراش می‌خورد و صیقل پیدا می‌کند تا در نهایت طرح یک برنامه شکل‌ بگیرد. طبیعی است هر قدر برنامه بهتر پردازش شود و صیقل بخورد، ظرافت‌ها و جذابیت‌های بیشتری خواهد داشت.

علی زاهدی، تهیه‌کننده خوش ذوق تلویزیون که طراحی برنامه‌هایی مانند ویتامین 3، جزر و مد، ماه عسل، کوله پشتی، و مردم چی می‌گن را در کارنامه دارد، درباره شیوه طراحی برنامه‌های تلویزیونی می‌گوید: روال طبیعی این است که هر شبکه‌ای ماموریت ویژه‌ای دارد و بر اساس همین ماموریت، گروه‌هایی در آن شبکه در حوزه‌های مختلفی چون ورزش، جامعه، فیلم و سریال، فرهنگ و معارف فعالیت می‌کنند. هر گروه شورای طرح و برنامه دارد و در این شورا برنامه‌هایی بر مبنای سیاست‌های شبکه طراحی می‌کند.

دنیای کوچک برنامه‌سازی

سریال‌های تلویزیونی به واسطه ماهیت نمایشی و قصه‌گو همیشه پرمخاطب‌ترین برنامه‌ها بوده‌اند، اما در عوض بیشترین نوآوری و خلاقیت در قالب برنامه‌های ترکیبی ارائه شده است.

علی زاهدی معتقد است دیگر برنامه‌سازی مانند گذشته نیست و کار دشوار شده است. به اعتقاد او مخاطب شاهد نوآوری‌های بسیاری بوده و هر برنامه‌ای براحتی نظرش را جلب نمی‌کند. وی در این باره می‌گوید: شاید وقت آن رسیده که نسل جدیدی از برنامه‌سازان تلویزیونی وارد میدان شوند؛ نسلی جوان و تازه نفس با ایده‌های تازه و خلاقانه که در کنار نسل گذشته و با همراهی یکدیگر بتوانند برنامه‌هایی ارائه کنند که همزمان از نوآوری و پختگی برخوردار باشد.

به اعتقاد این تهیه‌کننده، نه‌تنها برنامه‌سازی دشوار شده، بلکه این روزها حتی مدیریت رسانه هم پیچیده و سخت است. رسانه به‌طور کلی براحتی سال‌های قبل مخاطب جذب نمی‌کند، چون سلیقه مخاطبان به مرور زمان اگر ارتقا پیدا نکرده باشد، حتما عوض شده و همین کار اهالی رسانه را دشوار می‌کند.

برنامه‌سازی با فرمول رانندگی

با گسترش ارتباطات و دسترسی مخاطبان به اطلاعات بسیار در همه زمینه‌ها، مخاطب بسادگی می‌تواند میزان نوآوری یا الگوبرداری برنامه‌های تلویزیونی از نمونه‌های خارجی را بفهمد و حالا این سوال شکل می‌گیرد که شاید بسیاری از برنامه‌های نوآورانه و خلاقانه تلویزیون در گذشته ملهم از برنامه‌های خارجی بوده است و تمام این سال‌ها آنچه دیده‌ایم حاصل نوآوری و خلاقیت برنامه‌سازان نبوده است!

علی زاهدی در این باره برنامه‌سازی را با رانندگی مقایسه می‌کند و می‌گوید: ابزار راندن اتومبیل‌هایی که مردم عادی از آن استفاده می‌کنند در همه جای دنیا یکی است. همه این ماشین‌ها فرمان دارند، پدال کلاچ، ترمز و گاز و همین طور سایر امکاناتی که در همه ماشین‌ها تعبیه شده است. فرمول رانندگی هم یکی است. شما در ایران با پدال و کلاچ به همان شکلی کار می‌کنید که در سایر کشورها انجام می‌شود، اما فرهنگ رانندگی در کشورهای دنیا با هم متفاوت است!

به اعتقاد این تهیه‌کننده تلویزیون، آنچه به یک برنامه طراوت، تازگی و هویت می‌دهد، شیوه مواجهه و استفاده برنامه‌ساز از ابزارها و فرمول‌های برنامه‌سازی است. به اعتقاد او از همین جهت برنامه‌ای مانند «دورهمی» یک برنامه نوآورانه است، چون در قالبی که تازه نیست محتوایی تازه ارائه می‌کند که کاملا بومی و ایرانی است.

در انبوه متوسط‌ها

آمار دقیقی از تعداد برنامه‌های نوآورانه در هر سال وجود ندارد و نمی‌توان گفت چه درصدی از برنامه‌های تلویزیون از این دسته محسوب می‌شوند، اما به اعتقاد زاهدی این تعداد خیلی زیاد نیست. وی تاکید می‌کند قرار گرفتن این برنامه‌ها میان انبوه برنامه‌های متوسط سبب می‌شود در نهایت میانگین نوآوری در تلویزیون کاهش یابد.

برنامه‌ساز خلاق، برنامه‌ خلاق

برنامه‌های خوب تلویزیون بندرت حاصل یک اتفاق هستند یا به عبارتی، همیشه آدم‌های خلاق و نوآور برنامه‌های خلاقانه ارائه کرده‌اند. اکبر عالمی، مدرس دانشگاه صدا و سیما و از پیشکسوتان برنامه‌سازی در تلویزیون، سه نفر را هسته اصلی هر برنامه‌ای از هر نوعی می‌داند؛ تهیه‌کننده، کارگردان و نویسنده. از نگاه او تهیه‌کننده در قیاس با دو نفر دیگر در صدر است، چون یک تهیه‌کننده توانمند و آگاه حتما کارگردانی توانمند و کاردان انتخاب می‌کند و به سراغ بهترین و خلاق‌ترین نویسنده‌ها می‌رود.

به اعتقاد این پیشکسوت برنامه‌سازی، مدیران شبکه‌های تلویزیونی می‌توانند فهرستی از بهترین و موفق‌ترین تهیه‌کنندگان گردآوری و از آنها دعوت کنند وارد میدان شوند و برنامه‌ بسازند. البته عالمی در این باره یک شرط قائل است و آن هم اعتماد به تهیه‌کنندگان توانمند و تفویض اختیارات به این افراد است.

عالمی می‌گوید: تهیه‌کننده یا حتی عوامل تولید اگر مورد اعتماد قرار بگیرند، اختیاراتی داشته باشند و ببینند به آنها شخصیت داده‌اند، حتما احساس مسئولیت خواهند کرد و بهترین برنامه‌ها را برای مردم خواهند ساخت.

تکنیک به علاوه عشق

نوآوری چه نتیجه تسلط بر تکنیک‌ها و شیوه‌ها باشد یا امری ذاتی، اما از نگاه اکبر عالمی، بیشتر از هر چیز از عشق و علاقه بر می‌آید. به اعتقاد این مدرس سینما، هر برنامه تلویزیونی به عنوان یک اثر هنری زمانی نوآورانه خواهد بود که سازندگانش با عشق و علاقه کار کرده باشند. او در این زمینه پا را فراتر گذاشته و تاکید می‌کند: کسانی که مسئولیت طراحی و تولید یک برنامه را به‌عهده دارند باید عاشق باشند وگرنه بی‌‌دلیل به تلویزیون راهشان داده‌اند. تلویزیون اصلی‌ترین رسانه کشور و بسیار حساس است و مردم داوری آشکار و پنهان دارند. بنابراین جای هر کسی در این رسانه نیست.

وی برنامه‌سازان فرمانبردار و مطیع بی‌چون و چرا را دشمنان رسانه توصیف می‌کند و معتقد است تهیه‌کننده به عنوان سایه‌ای از عالی‌ترین مقام هر شبکه‌ای باید صاحب ایده، فکر و نظر باشد.

عالمی، تلویزیون را رسانه‌ای یکسویه تعریف می‌کند و درباره اهمیت متفکر و صاحب ایده بودن تهیه‌کنندگان تلویزیون می‌گوید: پیام در این رسانه به صورت یکسویه منتقل می‌شود و مخاطب اگر جذب این پیام نشود نمی‌تواند اظهار نظر کند، بنابراین بسیار ساده کانال را عوض می‌کند یا به سراغ کار دیگری می‌رود. یک برنامه‌ساز باید بتواند پیامی ارائه کند که مخاطب او را به عنوان متکلم وحده بشنود و بپذیرد.

برنامه‌های ترکیبی خاطره‌انگیز

بیشترین سهم از برنامه‌های نوآورانه و خلاقانه به برنامه‌های ترکیبی اختصاص دارد که البته این برنامه‌ها گستره وسیعی از موضوعات را شامل می‌شوند؛ موضوعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ورزشی یا حتی مخاطبان متنوعی مانند نوجوانان یا خانواده‌ها!

ازجمله برنامه‌های ترکیبی که بر اساس فرمول‌های همیشگی برنامه‌سازی ساخته شده اما نوآوری و تازگی قابل توجهی در ذاتشان محسوس است، می‌توان به ماه عسل، مثلث شیشه‌ای، صندلی داغ، کوله‌پشتی، نیم رخ، ویتامین 3، دو قدم مانده به صبح، رادیو هفت، نود، جیوگی، شوک و خندوانه اشاره کرد.

در میان تهیه‌کنندگان تلویزیونی علی زاهدی، مهدی بهادران و هاشم رضایت از جمله افرادی هستند که تعداد زیادی برنامه برای تلویزیون ساخته‌اند و بیشتر این برنامه‌ها با استقبال مواجه شده‌اند.

قصه‌گوهای خوش‌ذوق

در سریال‌های تلویزیونی بسختی می‌توان شاهد نوآوری ساختاری به شکل بسیار محسوس بود، اما در این زمینه‌ هم کارگردان‌ها و نویسنده‌های خوش‌ذوقی داشته‌ایم که کارهای تازه‌ای ارائه کرده‌اند.

مسعود رسام و بیژن بی‌رنگ برای اولین بار در سریال خانه سبز توانستند یک کمدی فانتزی آموزنده را به تماشاگران تلویزیون ارائه کنند. ساعت خوش یک اتفاق تازه در برنامه‌های طنز تلویزیون و پله اول بسیاری از طنزپردازان تلویزیون بود و مهران مدیری به عنوان یک طنزپرداز، چه در سریال‌ها و چه در برنامه‌های ترکیبی گاهی ساختارهای نوین را تجربه کرده است. از دیگر کارگردانانی که برای نوآوری اهمیت قائل است می‌توان به سیروس مقدم اشاره کرد که به امتحان کردن تکنیک‌های بصری توجه دارد؛ هر چند با این شیوه در سریال «بچه‌های نسبتا بد» چندان موفق نبود.

از اصلی‌ترین خالقان سریال‌های تلویزیونی می‌توان به نویسندگان اشاره کرد که میان آنها دو نفر بیش از دیگران برای نوآوری کوشیده‌اند؛ سعید نعمت‌الله که شخصیت‌ها و دیالوگ‌هایش بشدت نمایشی است و حامد عنقا که معمولا در فیلمنامه‌هایش زمان شکسته می‌شود و رفت‌و برگشت‌های زیادی بین گذشته، حال و آینده را در حین روایت رویدادها شاهدیم.

مجری، مسابقه و خبر تازه

از جمله نوآوران تلویزیون می‌توان به مجریان و گزارشگرانی اشاره کرد که مسیر تازه و متفاوتی در پیش گرفتند و مورد توجه هم واقع شدند؛ کسانی مانند اقبال واحدی با برنامه سفرنامه صبا، عادل فردوسی‌پور با گزارش‌های ویژه، داریوش فرضیایی به عنوان اولین عموی شاد تلویزیونی، محمد اصغری با گزارش‌های هوانشناسی متفاوت و حتی مسعود روشن پژوه با مسابقه محله! در این سال‌ها حتی در بخش‌های خبری هم شاهد نوآوری‌هایی بوده‌ایم که از مهم‌ترین آنها می‌توان به خبر 20 و 30 یا گفت‌وگوی ویژه خبری اشاره کرد که اولی به دلیل لحن متفاوت مجریان و دومی به واسطه محتوا و مهمانانش از جمله نوآوری‌های تلویزیون محسوب می‌شود.

مسابقات تلویزیونی هم از آن دست برنامه‌هایی هستند که در این سال‌ها نمونه‌های تازه‌ای از آنها به نمایش درآمده است مثل مسابقه هفته که در آن روزگار به هر حال اتفاق تازه‌ای محسوب می‌شد یا راز سیب که برای درام و اکشن در کنار رقابت سهم زیادی قائل بود.

آذر مهاجر‌

رادیو و تلویزیون

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها