زنجیره مهربانی هنوز پا برجاست

1. سنت خیریه به سبک مدرن

مساعدت و کمک به نیازمندان، بیماران، ایتام و در راه ماندگان ارزشی انسانی است که در همه ادوار تاریخ و جوامع وجود داشته است و حالا امروز در قالب سازمان‌های خیریه شکل نویی به خود گرفته است. جوامع تفاوت پیدا کرده، نیازها متفاوت و در نتیجه قالب‌های خیریه نیز گسترده‌‌تر شده است؛ اما هدف همان است. اعتلای ارزش‌های انسانی، کمک به پیکره یکپارچه انسانی و تسهیم داشته‌ها با هدف شکل‌گیری روابط برد ـ برد اجتماعی.

2. دنیای متفاوت بازارچه‌ها

زمستان گذشته، دیوار مهربانی گل کاشت. خودش یک شهر مهربانی بود: «داری بذار، نداری بردار». دیوار تغذیه مهربانی مرد ساندویچ‌فروش نیز در نوع خودش بی‌نظیر بود.

در همین نیمه اسفند ماه خیریه‌هایی از جنس متفاوت شکل گرفت. کمپین جمع‌آوی اسباب‌بازی یک نوع متفاوت بود که فقط اسباب‌بازی برای کودکان جمع‌آوری می‌کرد. «خاک» هم در نوع خودش جذاب بود: «خیریه‌ اسفندگان کتاب». نویسندگان یک روز در نشر ثالث گردهم آمدند و از مردم دعوت کردند برای خرید کتاب به این انتشارات بیایند تا عواید فروش کتاب صرف امور خیریه شود.

3. نیازهای جدید

دنیای متفاوت بازارچه‌ها در پاسخ به نیازهای متفاوت متولد شده است. علیرضا، دانشجوی مهندسی است و برای خیریه امام علی کار می‌کند. بازدیدکنندگان را به دعوت از غرفه‌شان فرا می‌خواند و محصولات‌شان را که فرآورده‌های بومی جنوب کشور هستند، معرفی می‌کند. می‌گوید: خیریه امام علی در سراسر کشور پراکندگی دارد؛ ضمن این که در همین تهران کنار گوش خودمان در ده فرحزاد، کودکان در سخت‌ترین شرایط ممکن زندگی می‌کنند و تردید نداشته باشید خرید از این بازارچه‌ها تسهیم مهربانی است با کودکانی که سفره شب عیدشان و مهم‌تر از آن آموزش و درس خواندن‌شان در گروی این پول‌هاست.

مرتضی بهمنش از مسئولان خیریه امام علی(ع) است. در بازارچه او را نمی‌یابم، اما بسادگی با همکاری همکارانش در تماس تلفنی او را می‌یابم. از فعالیت‌های‌شان و انگیزه‌ها می‌پرسم. پاسخ می‌دهد: در خیریه امام علی همه فعالیت‌ها داوطلبانه است. در برخی انجمن‌ها ترکیبی از فعالیت‌های داوطلبانه و افراد حقوق‌بگیر مشاهده می‌شوند، اما در خیریه ما همه کارها داوطلبانه است. حدود 3000 عضو فعال داریم و با اعضای نیمه فعال‌مان تعداد اعضای‌مان به حدود 12هزار نفر می‌رسد.

4. کار خیر ابزار پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی

خانم ظهیریه از اعضای فعال و مدیران بنیاد همدلان کودک است. وی فعالیت‌های خیریه را ابزاری برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌داند و در همین زمینه می‌گوید: کودک به حمایت و آموزش نیاز دارد. در غیر این صورت در دنیای امروز به اندازه کافی عواملی محیطی وجود دارد که بتواند بیجه‌های نوعی تولید کند.

وی در استقبال مردم از فعالیت‌های داوطلبانه می‌گوید: مردم استقبال خوبی دارند، هنرمندان هم همین‌طور. سبک‌های جدیدی از کارهای خیریه شکل گرفته که البته جذاب نیز هستند؛ به عنوان مثال سال گذشته، تهیه‌کنندگان فیلم «ناهید» یک سئانس از فیلم را به بنیاد ما اهدا کردند و ما تنها اجاره بهای سالن سینما را پرداختیم و عواید فروش فیلم به کودکان اختصاص یافت. بهمنش نیز از یک زاویه دیگر این دیدگاه را تائید می‌کند و می‌گوید: اقشار آسیب‌پذیر اجتماعی زیادی هستند که با حمایت‌های خیریه‌ها مسیر زندگی‌شان متفاوت می‌شود. او با تاکید بر لزوم حمایت از زنان و دختران می‌گوید: فراهم آوردن یک فرصت آموزشی یا اشتغال برای یک نفر می‌تواند به معنای رهایی او از انواع مخاطرات اجتماعی باشد و این امر بویژه در ارتباط با دختران و زنان اهمیت بیشتری دارد. چون ما موارد فراوانی داشته‌ایم که پس از دریافت کمک‌های ما گفته‌اند حتی از شدت فقر در آستانه تن‌فروشی قرار داشته‌اند.

5. لزوم پیوند کسب و کارها با فعالیت‌های خیریه

دولت‌های مدرن امروز از الگوی مسئولیت‌اجتماعی شرکت‌ها به عنوان ابزاری برای مقابله با فقر و کارهای خیریه بهره گرفته‌اند. تاسیس بنیادهای معظم در کنار شرکت‌های بزرگی همچون مایکروسافت، یک الگو در همین زمینه است. سایر شرکت‌ها نیز با اهداف چندگانه هم‌اکنون به بازیگران فعال در عرصه امور داوطلبانه تبدیل شده‌اند. نخست این که براساس قوانین مالیاتی، در بیشتر کشورهای توسعه یافته مشارکت در امور خیریه این شرکت‌ها را مشمول معافیت‌های مالیاتی می‌کند. یعنی دولت‌ها بخشی از مسئولیت‌های خودشان را در حوزه فقرزدایی به شرکت‌ها منتقل کرده‌اند. علاوه بر این، شرکت‌های بزرگ بخوبی دریافته‌اند مردم در دنیای امروز به برندهایی که مسئولیت اجتماعی بیشتری تقبل می‌کنند اقبال بهتری نشان می‌دهند.

کشور ما در شرایطی قرار دارد که نیاز به همکاری بیشتر در این زمینه مشاهده می‌شود و البته تا کنون مردم نیز در همین ارتباط ثابت کرده‌اند مسئولیت دارند، اما در هر صورت آنچه هم‌اکنون در توان مردم مشاهده می‌شود، یک حرکت غیرسیستماتیک است.

6. آینده کودکان خیریه به دست خیرین امروز

احمد، کودکی حدودا هفت ساله از چابهار است. چند ماه پیش در یکی از بازارچه‌های خیریه با او ملاقات کردم. آن‌قدر فهیم است که وقتی از مذهبش می‌پرسم، فقط پاسخ می‌دهد ایرانی‌ام.

حمیرا دختری حدودا 20 ساله است. در سفری که سال گذشته در ایام نوروز به جزیره هرمز داشتم با او آشنا شدم. امروز برای ما پایتخت‌نشینان سخن گفتن از زندگی روی حصیر اتفاقی دور از ذهن است. اما او روی حصیر زندگی می‌کند، هر چند دلش شاد است. غذایش از دریا تامین می‌شود میگوهایی که با هر جذر و مد بر ساحل نیلگون خلیج فارس باقی می‌مانند یا این که برادر بزرگ‌ترش هر از گاهی دل به دریا می‌زند و ماهی می‌گیرد. او تمام سال را منتظر اسفند و فروردین است؛ وقتی مسافران به جنوب سفر می‌کنند. بتازگی خیریه‌ها در این منطقه کلاس‌های آموزشی برگزار می‌کنند و ساخت انواع صنایع‌دستی را با صدف‌های دریا آموزش می‌دهند، هر چند این سنتی است که دختران جنوب، خوب آن را می‌شناسند و حالا حمیرا ماه‌ها انواع صنایع‌دستی را می‌سازد به امید این‌که بساط فروش محصولاتش در نیمه دوم سال و ایام نوروز کامل باشد.

7. مسیر کمک بی‌انتهاست

مسیر کمک بی‌انتهاست. ما نیز می‌توانیم بخشی از این زنجیره امداد و کمک باشیم. راه دوری نمی‌رود که بخشی از خریدهای‌مان عایداتش صرف امور خیر شود. این دو ماه پیش رو، ماه‌های بخشایش است. ببخشیم تا بر ما ببخشایند. ببخشیم تا در جامعه‌ای سالم‌‌تر زندگی کنیم و ببخشیم برای این که به اقیانوس بی‌نهایت انسانیت بپیوندیم و روزهای ماه شعبان، روزهایی که به استقبال ماه مهمانی خدا می‌رویم فرصتی دوباره است برای این که در بازارچه‌هایی که در شهرمان برپا می‌شود مشارکت کنیم. چرا ما بخشی از سازمان‌های مردم نهاد نباشیم؟ چرا ما درخت خیر نکاریم و انبان مان را پر نسازیم از نیکی.

مریم چهاربالش

جام‌جم