جدایی دود از سینما

کات؛ این می‌تواند لحظاتی از یک واقعیت باشد. کمااینکه بود و خبر دستگیری 7 بازیگر شناخته شده خیلی زود رسانه‌ای، جنجالی و حاشیه‌ساز شد و خیلی‌ها این روزها درباره نام این افراد گمانه‌زنی می‌کنند. حالا اگر بخواهیم همین صحنه‌ها را در فیلمی سینمایی بازسازی کنیم تا چه حد مجاز به نمایش واقعیت هستیم؟ باتوجه به هشدارها و انتقادهایی که در چند ماه گذشته در این زمینه انجام شد حالا معاون شورای ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی می‌گوید به صورت جدی با صحنه‌هایی که در فیلم‌ها سیگار کشیدن را نشان دهند برخورد خواهد شد.

به گزارش جام‌جم، در سال‌های اخیر میزان نشان دادن مقادیر زیادی از سیگار کشیدن، مصرف دخانیات و شرب خمر در بسیاری از فیلم‌های سینمایی و تولیدات شبکه نمایش خانگی، تا اندازه‌ای افزایش یافته که قبح این مساله از میان رفته است و به نظر می‌آید در این زمینه ادای دین‌هایی به دوران فیلمفارسی و سینمای پیش از انقلاب صورت می‌گیرد. با این حال و از سوی دیگر برای نشان دادن نشانه‌های ظاهری بدی و برای الصاق وجوه منفی به شخصیت‌های ضدقهرمان، نیاز به عناصری نظیر سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر وجود دارد.

تعدیل سیگارکشیدن

رئیس شورای ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در گفت‌وگویی که با ایسنا انجام داده، درباره محدود کردن صحنه‌های کشیدن سیگار در فیلم‌ها توضیح داده است: سازمان سینمایی از سال گذشته درباره سیگار حساسیت بیشتری در فیلم‌ها نشان داده است. بعد از جشنواره فجر سال گذشته هم در اکران فیلم‌ها تلاش کردیم تا حد امکان نسبت به تعدیل کشیدن سیگار اقدام کنیم و حساسیت بیشتری در مورد آثار نمایش خانگی هم نشان دادیم.

حبیب ایل‌بیگی افزود: البته این تاکیدات پیش از ساختن فیلم باید انجام شود، اما وقتی اثری ساخته شد، تنها کاری که می‌توانیم انجام بدهیم تعدیل کردن صحنه‌های سیگار کشیدن است. بر همین اساس پیش از شروع تولید هر فیلم به نوعی از تهیه‌کنندگان تضمین می‌گیریم تا کمترین میزان کشیدن سیگار در فیلم‌ها نشان داده شود.

پیش از این هم معاون اجتماعی وزیر بهداشت طی سخنانی نگرانی‌هایی را در خصوص ترویج دخانیات و مصرف مواد از سوی فیلم‌های سینمایی ابراز کرده بود.

آینه عبرت

با این وضعیت این پرسش مطرح می‌شود که سخت‌گیری و ممیزی دراین خصوص تا چه حد لازم است و تا چه میزان می‌توان به ضرورت فیلمنامه و قصه، صحنه‌هایی با غلظت کم از رفتارهای ناپسند را در فیلم‌ها به تصویر کشید؟

آرش معیریان، کارگردان تلویزیون و سینما دیدگاه خوبی در این زمینه دارد. او در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: سینما و تلویزیون و اصولا هنرهای نمایشی از یک دیدگاه آینه تمام‌نمای جامعه‌ای هستند که قرار است یا آدم‌ها و شهروندانش در آن نقد شوند یا آثار تولیدی به نوعی آینه عبرت تماشاگران باشند. وقتی چیزی به نام هنر نمایشی قرار است معضل، مشکل و مساله‌ای را نمایان کند و یا قصه‌ای را به تصویر بکشد، باید از تنوع شخصیت‌ها بهره‌مند باشد و کاراکترها از ویژگی‌های نسبی خوبی و بدی، درستی و نادرستی و پاکی و ناپاکی برخوردار باشند. طبیعی است که برای شکل گیری درام ما ناچاریم به مصادیق درستی و نادرستی متوسل شویم. هر میزان ممیزی که باعث شود مصادیق ناهنجاری مخدوش شود، قاعدتا به ماهیت قصه لطمه خواهد زد و به نظرم این حد سختگیری درست و مجاز نیست.

وجوه مختلف ممیزی

کارگردان سریال «جلال‌الدین» و فیلم‌های کما و شارلاتان ادامه می‌دهد: گاهی هم آثاری را می‌بینیم که هنجارگریزی نبستن کمربند، هنجارگریزی کشیدن سیگار و یا تکرار بیش از حد شخصیت‌ها در گرایش به مواد مخدر جزو رویکرد شخصیتی قهرمان قرار می‌گیرد و شخصیت‌های اصلی قصه آن را انجام می‌دهند. این شائبه در ذهن تماشاگر شکل می‌گیرد قهرمان قصه که برخوردار از خصلت‌های خوب است، انگار یک سری رفتارهای ناخوشایند هم دارد؛ اعمالی که می‌تواند برای مردم الگوساز شود. این موارد قطعا نکوهیده است و حتما باید مورد سرزنش مراکز نظارتی قرار گیرد. این مساله سویه دیگری هم دارد؛ به نظرم به جای این‌که به شکل کامپیوتری از ممیزی لفظ شراب در کتاب‌ها استفاده کنیم و هر جا این کلمه را دیدیم به جایش سه نقطه بگذاریم و آن را حذف کنیم، باید ببینیم این واژه در کدام بستر محتوایی مورداستفاده قرار گرفته است. بنابراین الزاما کشیدن سیگار در همه فیلم‌ها مذمت شده و ناخوشایند نیست، بسته به این است که از سوی کدام شخصیت و با کدام عقبه و در چه موقعیتی کشیده می‌شود. باید در ممیزی ابتدا چنین وضعیت‌هایی بررسی شود و اگر جواب قانع‌کننده‌ای برای آن وجود نداشت، اعمال شود. خوشبختانه تا اینجا تلویزیون نظارت‌های خوبی داشته است و نمونه درستی از ممیزی را اعمال کرده است، امیدوارم از این به بعد هم این روند ادامه داشته باشد و از طرفی شاهد ممیزی‌های سختگیرانه و بی‌دلیل نباشیم.

علی رستگار