سازمان همکاری اسلامی معلق در میان همگرایی یا تفرقه

تشکیل سازمان همکاری‌های اسلامی به‌منظور همبستگی بین کشورهای اسلامی و بویژه حمایت از فلسطین اشغالی و قدس شریف، مراحل گوناگونی را از سر گذراند و با وجود آن‌که جمهوری اسلامی ایران ازجمله پایه گذاران این سازمان محسوب می‌شود، به‌دلیل دخالت‌ها و نفوذ برخی کشورها از نقش‌آفرینی برخوردار بوده است. این سازمان در مدت کوتاهی که مسائل قدس و فلسطین حاد بود، توانست نهضت‌هایی را تشکیل دهد و به همکاری‌های بین کشورها در حمایت از مردم فلسطین کمک کند، اما در بقیه دوره‌ها در حالتی از انفعال به سر برده و اکنون موضوع فلسطین کمتر در صدر فعالیت‌ها واهتمام این سازمان قرار دارد.

البته برخی کشورهای عضو سازمان در برخی مقاطع مانند موضوع جنگ بوسنی و هرزگوین، توانستند نقش موثری در این زمینه ایفا کنند، اما پس از آرام شدن درگیری‌ها در یوگسلاوی سابق و تقسیم آن، سازمان او.آی.‌سی چندان پیگیر مسائل این منطقه نشد. در توسعه همکاری‌های اقتصادی، ترکیه ریاست کمیته دائم اقتصادی و تجاری سازمان همکاری اسلامی را به‌عهده دارد که این فعالیت نیز در شرایط سیاسی مختلف در سال‌های گوناگون دچار افت وخیز شده است. در بخش سیاسی، بعد از این‌که دبیرکلی سازمان به فردی با ملیت سعودی داده شد، عملا سازمان، به‌طور کامل در اختیار عربستان قرار گرفت و این کشور با برخورداری از امتیاز میزبانی دبیرخانه در جده عملا تمامی جریانات را به نفع سیاست‌های خود جهت داد و حتی اقدام به خارج کردن کشورهای عضو مانند سوریه یا ندادن روادید به کشورهای عضو کرد و عملا عامل حضور کمرنگ آنان در معادلات منطقه‌ای شد.

اکنون در آستانه سیزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی در استانبول ترکیه، این سازمان در برابر آزمون بزرگی قرار گرفته که آیا به‌سوی تقویت همبستگی بین کشورهای اسلامی حرکت خواهد کرد یا این‌که تفرقه در جهان اسلام یا بی‌اثر شدن نقش خود را پی خواهد گرفت. هرچند اجلاس استانبول می‌تواند در جهت همگرایی اسلامی، گام‌های مهمی بردارد، اما چنانچه شاهد ادامه اعمال سیاست‌های یکجانبه عربستان در سازمان همکاری‌های اسلامی باشیم، باید اعتراف کرد که این سازمان روندی به‌سوی نابودی را در پیش گرفته است.

دکتر صباح زنگنه

نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری اسلامی