کتاب در دسترس بچه‌ها قرار نمی‌گیرد

زنی که نه تنها به عنوان همسر مهدی محقق، بلکه خود سهم عظیمی در اعتلای فرهنگ ایران دارد و بیش از نیم قرن است که در این زمینه بخصوص حوزه ادبیات کودک و نوجوان می‌کوشد. گفت‌وگوی کوتاه ما را با او بخوانید.

بتازگی جلد دیگری از فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان منتشر شده است. درباره این فرهنگ صحبت کنید.

جلد شانزدهم فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان در پنجاهمین سالگرد تاسیس شورای کتاب کودک منتشر و در روز 17 اسفند در مراسمی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رونمایی شد. فرهنگ تا مدخل «سودان» یعنی حرف‌های «سین» و «و» ادامه دارد. جلدهای 17 و همین طور 18 و 19 فرهنگ هم در دست است و امید داریم با امکانات جدید بتوانیم حداقل سالی یک جلد از آن را منتشر کنیم.

استقبال از این فرهنگ چگونه بوده است؟

این فرهنگ‌نامه به دلیل حجیم بودن و همین‌طور به دلیل گرانی، باید از طریق مدارس و کتابخانه‌ها در اختیار کودکان و نوجوانان قرار بگیرد. درست است که مخاطب اصلی این فرهنگ بچه‌های ده تا 16 ساله هستند، اما ما این فرهنگ را کتاب خانواده می‌دانیم. هیچ کس نیست که این کتاب را تورق کند و از آن خوشش نیاید. فقط در طالقان یک خیرخواه 20 دوره کتاب را خرید و به مدارس آن شهر اهدا کرد.

طی چند روز گذشته، نمایشگاه کتاب بولونیا هم برگزار شد که یکی از مهم‌ترین نمایشگاه‌های کتاب دنیا در عرصه کودک و نوجوان است. از حضور شورای کتاب کودک در این رویداد صحبت کنید.

از اتفاقات خیلی خوبی که در این نمایشگاه رخ داد این بود که طرح «با من بخوان» برنده جایزه آساهی شد. جایزه آساهی یکی از رویدادهای فرهنگی است که در نمایشگاه کتاب بولونیا برگزار می‌شود. در این جایزه مهم ترین طرح‌های ترویجی جهان مطرح می‌شود که در آن طرح «با من بخوان» موفق شد در کنار طرحی از کشور لائوس حائز رتبه‌های برتر شود. این طرح را موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان مطرح کرد و ما از بین طرح‌های زیادی که از کشور به دستمان رسید، آن را در آساهی ارائه کردیم.

درباره این طرح کمی توضیح دهید.

این طرحی است که چند صد هزار خانواده ایرانی را درگیر خود می‌کند. البته جزئیاتش را باید از همکاران موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان سوال کنید ولی تا جایی که می‌دانم در این طرح کیسه‌های خاصی طراحی شده که کتاب در آن قرار می‌گیرد و به استان‌های مختلف کشور می‌رود و مادران برای فرزندانشان کتاب می‌خوانند و از آن طرف بچه‌ها برای مادران کتاب می‌خوانند. مروجان کتابخوانی هم در این طرح حاضر هستند و کارگاه‌هایی برگزار می‌شود. فکر می‌کنم این طرح 8000 کودک را در بر می‌گیرد. این طرح در استان‌هایی مثل خراسان، یزد و سیستان تجربه می‌شود. چند نهاد از جمله جامعه یاوری هم که سازمانی مردم نهاد و مدرسه‌ساز است، از این طرح حمایت می‌کنند.

چه کتاب‌هایی در این طرح عرضه می‌شود؟

کتاب‌ها درسی نیست، کتاب‌ها همه در حوزه ادبیات است و این شعار را مطرح می‌کند که کودکان حق دارند از خواندن لذت ببرند.

با توجه به این طرح‌ها و برنامه‌هایی که به آن اشاره کردید، چرا این همه می‌گویند کودکان از کتاب دور شده‌اند یا سرانه مطالعه بچه‌ها پایین آمده است؟

این مساله به طور کلی در جهان مطرح است که وسایل و امکانات دنیای امروز را چطور می‌توان با کتاب کنار هم قرار داد. آنچه ما در شورا فکر می‌کنیم و تجربه همکارانم می‌گوید، این است که کتاب در دسترس بچه‌ها قرار نمی‌گیرد. این‌که می‌گویند بچه‌ها کتاب نمی‌خوانند بحث‌های کلی است. همه معتقدیم باید شبکه کتابخانه‌های عمومی فعال شود و خانواده‌ها از بدو تولد کتاب‌های خوب برای بچه‌ها بگیرند و آموزش و پرورش هم شأن کتاب را در مدارس و کتابخانه‌های مدارس در نظر بگیرد. فکر می‌کنیم جامعه ما کتابخوان است و کتاب را دوست دارد، اما به دلیل کم‌کاری نهادهای پخش‌کننده کتاب و کتابخانه‌ها، کتاب در دسترس خانواده‌ها قرار نمی‌گیرد.