مهاجرت‌های بی‌بازگشت

چندی است در صفحات حوادث خبرهایی از مهاجرت‌های بی‌بازگشت چاپ می‌شود که افزایش آن طی روزهای اخیر باعث شد این هفته به بررسی علل این مهاجرت‌ها بپردازیم. در ابتدا چند نمونه از اخبار تلخ رسانه‌ها و پیامدهای بدی را که این مهاجرت‌ها داشته مرور می‌کنیم.

مهاجرت غیرقانونی به استرالیا قربانی گرفت

در خبرگزاری‌ها آمده بود که یک دختر ایرانی که به انتخاب خانواده‌اش مجبور به مهاجرت ناآگاهانه به استرالیا شده بود، پس از بازداشت در مسیر ورود غیرقانونی به این کشور، به بازداشتگاه نائورو منتقل شد، اما در آنجا مورد هتک‌حرمت واقع شد. شبکه خبری ای.بی.سی استرالیا با تائید این موضوع اعلام کرد خانواده این دختر 23 ساله ایرانی از دولت فدرال استرالیا نیز انتقاد دارند که به وی اجازه درمان در استرالیا داده نمی‌شود. وی که چندی پیش بازداشتگاه نائورو را برای دیدار دوستانش در این جزیره ترک کرده بود در مسیر بازگشت به بازداشتگاه مورد هتک حرمت قرار می‌گیرد.

این دختر ایرانی پس از هتک حرمت در نائورو ـ جزیره‌ای 21 کیلومترمربعی در اقیانوس آرام ـ دچار افسردگی شده و دو بار تلاش کرده دست به خودکشی بزند. پیش از این نیز چند مهاجر ایرانی در بازداشتگاه مانوس مورد ضرب و شتم قرار گرفته و جان خود را از دست داده بودند.

براساس آماری که جولی بیشاپ، وزیر امور خارجه استرالیا در مالزی در اختیار ایرنا قرار داد، هنوز حدود 300 ایرانی در اردوگاه نائورو بسر می‌برند و درخواست برخی از آنها برای پناهندگی رد شده است.

یخ‌زدگی و مرگ جوان ایرانی در مرز ترکیه

اما باید دانست که همه مصائب به ضربه‌های روحی یا خالی شدن جیب ختم نمی‌شود گاهی ممکن است جان فرد از دست رفته و فرد به جای مهاجرت به کشور دیگر به دنیای دیگر برود. چند روز قبل رسانه‌ها از کشف جسد پسر 28 ساله‌ای که قصد داشت همراه چهار دوستش به صورت قاچاقی از طریق ترکیه به اروپا مهاجرت کند، در نزدیکی مرز اروپایی ترکیه خبر دادند.

برادر مقتول در این باره به پلیس گفته بود اواسط آذر امسال «امیر» به پدر و مادرمان گفت که قصد دارد سفر چند روزه‌ای با دوستانش داشته باشد، پدر و مادرم نیز با تصور این که وی قصد سفر به شمال را دارد، مقصد سفر را از او نپرسیدند تا این که دو روز بعد من با تلفن همراه امیر تماس گرفتم، اما دوستش جواب من را داد و گفت که امیر در حال حاضر نمی‌تواند تلفن را جواب دهد و خودش تماس می‌گیرد.

برادر امیر ادامه داد: بعد از چندین تماس دیگر با امیر، مردی که به زبان ترکی استانبولی حرف می‌زد گوشی را برداشت و ما از طریق یکی از آشنایان که به زبان آنها مسلط بود، فهمیدیم این مرد پلیس است و اعلام می‌کند که صاحب خط فوت کرده است، بعد از اعلام این خبر من به ترکیه سفر کردم و متوجه شدم متأسفانه خبر مرگ صحت دارد، زمانی‌ که جویای علت مرگ امیر شدم از طریق پلیس ترکیه فهمیدم امیر با چهار دوست دیگرش همراه بوده و جسد وی در نزدیکی مرز ترکیه با اروپا پیدا شده است، چهار دوست امیر نیز با انتشار مطلبی در یکی از شبکه‌های اجتماعی از سفر خود به اروپا خبر داده‌‌اند و در حال حاضر نیز خبری از آنها نیست.

برادر امیر گفت از طریق مرز ارومیه موفق به بازگرداندن جسد برادرم به ایران شدیم و بعد از طی تشریفات جسد وی در بهشت زهرا دفن شد، پلیس ترکیه اعلام کرد که مرگ امیر به علت یخ‌زدگی بوده است، اما اکنون جای این سوال وجود دارد که امیر گذرنامه داشته و می‌توانسته قانونی از مرز عبور کند، چگونه رو به عبور غیرقانونی از مرز آورده همچنین امیر هنگام کشف جسد لباسی بر تن نداشته و 30 میلیون تومان پولی که همراه داشته نیز پیدا نشد.

حال با مرور تنها بخشی از آنچه در ماه‌های اخیر رخ داده سوال اینجاست که چرا هنوز هم عده‌ای دست به مهاجرت غیرقانونی یا غیربرنامه‌ریزی شده می‌زنند؟! شاید یک روان‌شناس بتواند این گونه رفتارها را تحلیل کند.

چرا مهاجرت؟!

در همین رابطه امیر هوشنگ مهریار، روان‌شناس به تپش می‌گوید: مهاجرت یکی از رفتار‌های بسیار دیرین در انسان‌هاست. اغلب افرادی که به دنبال فضا، امکانات و موقعیت‌های بیشتر و بهتری هستند تغییر مکان می‌دهند.

وی با تاکید به این که در شرایط فعلی این موضوع به صورت گسترده وجود دارد، ادامه داد: مهاجرت دو علت عمده دارد؛ ازجمله عوامل برای فرد مهاجر، عامل جذب و دفع است که عامل جذب باید از سوی مقصد در ذهن فرد به وجود آید و عامل دفع از سوی مبدا برای او ایجاد شود تا اقدام به مهاجرت صورت گیرد.

مهریار افزود: به نظر من مهاجرت موضوع مطلقا بدی نیست، زیرا در خیلی از جوامع در صورت نبود این امر انسان‌ها از بین می‌رفتند. یکی از خصلت‌های انسان‌ها تشخیص خوب و بد و خیر و شر از یکدیگر است. با تشخیص منافعشان و کسب اطلاعات درخصوص شرایط زندگی در دیگر سرزمین‌ها مهاجرت می‌کنند. در تاریخ، دامنه‌های تمدن توسط مهاجرت گسترش پیدا کرده است. سرزمین‌هایی مثل آمریکای شمالی و استرالیا در صورت نبود مهاجرت خالی از سکنه می‌شد. مهاجران از منابع و امکانات استفاده می‌کنند و در شرایطی نیز ممکن است تمدنی تازه در مکانی که برای مهاجرت رفته‌اند، ایجاد کنند. این تمدن تازه روی جوامع دیگر نیز تاثیر خواهد داشت. مهاجرت در دو سطح ملی و بین‌المللی صورت می‌گیرد، که در سطح ملی فرد از شهری به شهر دیگر می‌رود و در سطح بین‌الملل از کشوری به کشور دیگر سفر می‌کند.

این روان‌شناس با اشاره به استرس‌ها و مشکلات فرد مهاجر گفت: استرس‌ها بستگی به امکانات فرد مهاجر دارد و هر چه سرمایه‌های مادی و معنوی بیشتری را با خود به همراه داشته باشد، از میزان استرس و تنش‌ها کم خواهد شد.

وی گفت: این استرس‌ها از مبداست و در مقصد نیز فرد مشکلاتی را به همراه دارد. مشکلاتی چون زبان گفتاری، مکان زندگی و آشنایی با آداب و رسوم تازه برای فرد وجود دارد. میزان مشکلات و استرس‌ها رابطه مستقیم با سن و قدرت فرد دارد. هر اندازه فرد ضعیف‌تر و کم‌سن و سال‌تر باشد، با مشکلات بیشتری مواجه است و هم توان کمتری برای مقابله با مشکلات را دارد.

تصوراتی که فرد را دچار اختلال می‌کند

عضو هیات علمی موسسه عالی آموزش و پرورش در ادامه با اشاره به تصورات افراد از امکانات جدید برای مهاجرت گفت: به صورت قطعی تصورات موجود در ذهن فرد مهاجر در سرزمین تازه ایجاد نخواهد شد در حالی که انسان‌ها همیشه با امید و تصورات خود دست به انتخاب می‌زنند.

وی ادامه داد: افراد پیش از انتخاب به دنبال آگاهی و اطلاعات از موقعیت تازه می‌روند که ممکن است این آگاهی کامل نباشد یا اطلاعات کذب و نادرستی را در اختیار او گذاشته باشند. با افکار آرمانی این گونه فکر می‌کنند که در بدو ورود کار، خانه و موقعیت‌های خوب را کسب می‌کنند و در بسیاری از موارد خلاف تصوراتشان را شاهد هستند. آگاهی کافی و کسب اطلاعات از منابع مورد تائید به همراه منابع و سرمایه مادی و معنوی است که شرایط را برای مهاجرت هموار می‌کند.

مهریار در پایان گفت: در کشور‌های در حال توسعه مهاجرت جنبه فردی دارد و افراد با آگاهی و کسب اطلاعات شخصی به دنبال مهاجرت می‌روند. در این شرایط بیشتر دولت‌ها با مهاجرت اتباع خود موافق نیستند. این مخالفت و انتخاب شخصی سختی‌ها و مشکلاتی را در راه مهاجرت ایجاد می‌کند. کشورهایی نیز هستند که خودشان مهاجرپذیرند و از سویی رضایت دارند که اتباعشان مهاجرت کنند. این کشورها امکانات مهاجرت را فراهم می‌کنند و آموزش‌ها و اطلاعات کافی و شرایط زندگی را در اختیار آنها می‌گذارند، اما در پایان باید گفت آنچه مهم است تحقیق و برنامه‌ریزی و عملکردی با چشم باز است در غیر این صورت مهاجرت اوضاع افراد را بهتر که نمی‌کند هیچ، ممکن است خطرات جانی روانی و مادی فراوان و گاه غیرقابل بازگشتی را برای افراد به همراه داشته باشد.

دزدی وکلای آمریکایی از ایرانیان مهاجر!

اما این تنها خبر تلخ مهاجر ایرانی نبود، هستند کسانی هم که می‌خواهند از راه قانونی از کشور خارج شوند و به دلیل انجام کارهایی حساب نشده دچار مشکل می‌شوند.

در خبرها درباره این افراد آمده بود که عده‌ای از ایرانی‌ها که قصد مهاجرت به آمریکا را داشتند در دام وکلای آمریکایی گرفتار شدند. این افراد با وعده‌های واهی، بر سر آنها کلاه گذاشته و پولشان را به جیب زدند وآنها را در غربت رها کردند.

البته گفته شده که در آمریکا علاوه ‌بر وکلا افراد دیگری وجود دارند که با وعده‌های واهی بر سر مهاجران کلاه می‌گذارند و با گرفتن مبلغ هنگفتی آنها را امیدوار به گرفتن اقامت ایالات متحده می‌کنند، اما به محض دریافت پول آنها را در غربت رها می‌کنند.

مائده شیرپور