داروهایی که بدخوابی می‌آورد

داروهای ضدافسردگی با بالا بردن احتمال ایجاد سندروم پای بیقرار و اختلال حرکت دوره‌ای اندام‌های تحتانی ممکن است اختلال خواب ایجاد کنند. سندرم پاهای بیقرار و اختلال حرکت دوره‌ای اندام‌های تحتانی دو نمونه از بیماری‌های مولد اختلال خواب هستند. این دو اختلال با هم یا به صورت جداگانه بروز می‌کنند و خود را با نیاز غیرارادی به حرکت دادن پاها در حالت بیداری یا خواب نشان می‌دهند. این وضعیت نیز ممکن است مانع از خواب شده یا کیفیت خواب را پایین بیاورد. در حالت کلی احتمال می‌رود داروهای ضدافسردگی با احتمال 30 درصد باعث بروز چنین اختلالاتی شوند. البته نمی‌توان به طور دقیق مشخص کرد که این داروها با چه مکانیسمی باعث افزایش احتمال سندرم پاهای بیقرار و اختلال حرکت دوره‌ای اندام‌های تحتانی می‌شوند. همچنین داروهای ضدافسردگی باعث بروز بیخوابی یا خواب‌آلودگی در طول روز می‌شوند. اگر با مصرف این داروها دچار اختلالات خواب یا خواب‌آلودگی و بیخوابی شده‌اید بدون این‌که خودسرانه مصرف دارو را قطع کنید مشکل را با پزشک در میان بگذارید.

داروهای خواب‌آور

شاید متناقض به نظر برسد. اما استفاده از داروهای خواب‌آور هم ممکن است عاملی برای بروز بیخوابی باشد. این داروها نوعی وابستگی دارویی ایجاد کرده و ممکن است حتی مشکل بیخوابی را در شرایط خاصی تشدید کند. بعد از گذشت مدتی از مصرف این داروها مشاهده شده است که بیداری‌های مکرر شبانه دوباره بروز می‌کند و فرد مصرف‌کننده مجبور به افزایش دوز دارو می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد که این داروها خود عاملی برای ایجاد اختلال خواب باشند. توصیه می‌شود اکیدا از مصرف خودسرانه داروهای خواب‌آور خودداری شود. هیچگاه داروی خواب‌آور خود را در اختیار افراد دیگر قرار ندهید و هیچ دارویی را بدون نظر پزشک قطع نکنید. اگر دچار مشکلی در این زمینه شده‌اید حتما پزشکتان را در جریان قرار دهید.

داروهایی ضدپارکینسون و ضدفشار خون

کابوس در گروه اختلالات «خواب‌پریشی» طبقه‌بندی شود و اگر هر شب تکرار شود باعث ایجاد مشکلات جدی در کیفیت خواب خواهد شد. برخی داروها روی مغز تاثیر گذاشته و باعث بروز کابوس می‌شوند که می‌توان از این دسته به داروهای کاهش‌دهنده علائم پارکینسون(آنتی کولینرژیک‌ها) اشاره کرد. داروهای ضدفشار خون مثل «کلونیدین» و بتابلوکر‌ها هم باعث بروز کابوس و اختلالات خواب می‌شوند. این داروها می‌توانند به طور غیر‌مستقیم از طریق تاثیر روی تعداد ضربان قلب باعث بروز اختلال در خواب شده و به کابوس شبانه منجر شود، اما در برخی موارد به طور مستقیم روی مکانیسم خواب هم تاثیر می‌گذارد. همچنین توصیه می‌شود از قطع خودسرانه مصرف دارو بپرهیزید و در صورت بروز مشکل با پزشک‌تان مشورت کنید.

داروهای آرامبخش

سندرم آپنه انسدادی خواب یک اختلال تنفسی است که در حین خواب ایجاد می‌شود. این مشکل خود را به شکل خروپف و قطع تنفس در طول شب و خواب‌آلودگی در طول روز نشان می‌دهد. داروهای ضداضطراب و نورولپتیک ممکن است باعث ایجاد و تشدید مشکل آپنه خواب شوند. به عنوان مثال داروهای گروه بنزودیازپین مثل دیازپام جزو ترکیباتی است که باعث شل شدن عضلات شده و باعث بروز یا تشدید آپنه خواب می‌شود. توصیه می‌کنیم از مصرف خودسرانه این دسته از داروها بپرهیزید و در صورت مواجه شدن با مشکل خروپف شبانه یا همان آپنه خواب با پزشک مشورت کنید. توجه داشته باشید که نباید دارو را خودسرانه قطع یا تعویض کنید.

کورتون‌ها

کورتیکواستروئیدها یا همان کورتون‌ها جزو داروهای ضدالتهاب هستند که باعث تحریک مکانیسم بیدار شدن از خواب می‌شوند. به این ترتیب که باعث زود بیدار شدن می‌شوند. معمولا توصیه می‌شود این داروها صبح مصرف شود تا از بروز بیخوابی جلوگیری شود. با این حال بروز بیخوابی و بدخوابی ناشی از مصرف داروهای کورتون در افراد مختلف با هم متفاوت است. توجه داشته باشید که تمامی داروهای حاوی کورتون باعث بروز بیخوابی نمی‌شوند و تنها فرم خوراکی یا تزریقی آن ممکن است به ایجاد این عارضه منجر شوند. مثلا یک پماد حاوی کورتون هرگز چنین عارضه‌ای را ایجاد نمی‌کند. در صورتی که با مصرف داروهای حاوی کورتون دچار بیخوابی شده‌اید مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید و بدون نظر وی دارویتان را قطع نکنید.

داروهایی که باعث خواب‌آلودگی می‌شوند

ترکیبات به کار رفته در بسیاری از داروها باعث بروز خواب‌آلودگی در طول روز می‌شود. مشکل «خواب‌آلودگی روزانه» یک اختلال خواب جدی است و در افرادی که کارشان در طول روز نیاز به هشیاری بالا دارد یا در رانندگان وسایل نقلیه ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند. دیمن هیدرینات، دیفن هیدرامین و پرومتازین جزو داروهای ایجادکننده خواب‌آلودگی هستند. در بین داروهای رایج ایجادکننده خواب‌آلودگی می‌توان به قرص‌های خواب‌‌آور، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، داروهای شل‌کننده عضلات و داروهای ضدمیگرن اشاره کرد. البته شدت و میزان خواب‌آلودگی ناشی از مصرف این داروها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بدون شک در توضیحات و برچسب این داروها نکات لازم قید می‌شود و لازم است که قبل از انجام کارهایی که به هشیاری کامل نیاز دارند از مصرف آنها اکیدا خودداری شود. اگر با مصرف این داروها دچار خواب‌آلودگی می‌شوید و زندگی روزمره‌تان مختل می‌شود حتما با پزشک معالج مشورت کنید. توجه داشته باشید که مصرف خودسرانه این داروها و همچنین قطع مصرف ناگهانی آنها به نفع سلامتی‌تان نخواهد بود.

مکمل‌های غذایی

مشکل اختلال خواب صرفا خاص داروهایی که به آنها اشاره شد، نیست. مکمل‌های غذایی هم ترکیباتی دارند که روی دستگاه عصبی تاثیر می‌گذارد. این مساله بیشتر در نوشیدنی‌ها و کپسول‌های لاغری دیده می‌شود. برخی از این مکمل‌ها، حاوی ترکیباتی از قبیل کافئین و چای هستند که باعث ایجاد بیخوابی می‌شوند. برای مقابله با مشکل بیخوابی، توصیه می‌شود که قبل از مصرف برچسب توضیحات این مکمل‌ها را با دقت مطالعه کنید. اگر مکمل مورد مصرف ترکیبات محرک دارد، بهتر است آنها را صبح و بعد از بیدار شدن از خواب مصرف کنید.

مریم بهاری ساروی/ پزشک داروساز