فرش تبریز به جایگاه خود برمی‌گردد

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، شناسایی این هنر و صنعت در بازارهای جهانی و بالا رفتن اعتماد مشتریان جهانی به آن، از مزایای ثبت فرش تبریزدر شورای جهانی صنایع دستی است. اسماعیل جبارزاده، استاندار آذربایجان شرقی از این استان و شهر تبریز به‌عنوان مهد هنر فرش یاد می‌کند و می‌گوید: شهر تبریز با داشتن هنرمندان و استادان فرش، این قابلیت را دارد تا به‌عنوان مرکز آموزش هنر فرش، به پذیرش هنرجویان از کل دنیا اقدام کند.

مشهوری، مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان نیز درخصوص مزایای انتخاب تبریز در شورای جهانی صنایع دستی به‌عنوان شهر فرش می‌گوید: هرچند این یک طرح یکساله بوده و خاص سال 2015 است و باید تا یکی دو ماه آینده به جمع‌بندی نهایی برسند، اما به دنبال انتخاب تبریز و تبدیل آن به شهر جهانی فرش و پایتخت فرش، این امکان فراهم خواهد شد تا با تبلیغات رایگان بتوانیم دیدگاه جهان و جهانیان را بیش از پیش به تبریز و فرش آن معطوف کنیم . با ثبت آن، متقاضیان با خیالی آسوده سراغ فرش تبریز خواهند آمد و به نوعی ثبت آن در شورای جهانی صنایع دستی مهر تائیدی است بر کیفیت عالی و مطلوب این فرش.

همچنین خواهیم توانست در کنار فرش، دیگر صنایع دستی خود را به جهانیان معرفی و عرضه کنیم.

خدشه به جایگاه فرش تبریز

به گفته اغلب کارشناسان و مسئولان فعال در حوزه فرش، منطقه آذربایجان و در مرکزیت آن تبریز از قدیم‌الایام به دلیل داشتن توانمندی‌های خاص و منحصر به‌فرد در تولید و صدور فرش دستباف شهرت جهانی داشته، و حدود 35 درصد فرش دستباف کشور در این منطقه تولید و به خارج صادر می‌شود؛ اما برخی دیگر از کارشناسان در این باره نظر دیگری دارند. آنها معتقدند: این آمار مربوط به سال‌های گذشته بوده و متاسفانه امروزه فرش تبریز بتدریج و به دلایل مختلف در حال از دست دادن جایگاه خود در بازارهای جهانی است.

از نگاه آنان عوامل مختلفی چون توجه نکردن به سلیقه بازار و مشتری، نبود حمایت کافی از بافندگان و تولیدکنندگان فرش دستباف و کاهش انگیزه آنها در تولید فرش دستباف با کیفیت مطلوب و مشتری پسند دخیل است .

اما اسماعیل چمنی، رئیس اتحادیه قالیبافان استان با رد کاهش تقاضای فرش دستباف تبریز در بازارهای جهانی می‌گوید: هنوز هم یک‌سوم تولید و صدور فرش کشور سهم تبریز است ؛ اما در سال‌های اخیر و در جریان آموزش‌های لازم بخشی از تولیدات فرش تبریز آن هم با ویژگی‌های نوع بافت، رنگ و طرح تبریزدر دیگر استان‌ها بافته شده است و باتوجه به این‌که همه صادرات از گمرکات این شهر صورت نمی‌گیرد، برخی فکر می‌کنند تولید و صدور فرش دستباف تبریز کاهش یافته است.

وی می‌افزاید: با ثبت فرش تبریز در شورای جهانی صنایع دستی این هنر و صنعت بیش از این در مجامع بین‌المللی شناخته می‌شود که در نوع خود یک برندسازی و حرکت ملی است.

تلاش برای معرفی هنرهای دیگر

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز به نقل از غدا هیجاوی، نماینده اتحادیه جهانی صنایع دستی و رئیس آسیا و اقیانوسیه که اخیرا از کارگاه‌های قالیبافی فرش دستباف ابریشم و بازار تبریز بازدیدی داشت، می‌گوید: دلیل نامزدی تبریز به عنوان پایتخت جهانی فرش، وجود سبک خاص در بافت و طرح و رنگ فرش‌های تبریز و زنده و پویا بودن این صنعت بی‌نظیر دستی در این شهر و حفظ روش‌های سنتی بافت و تولید آن است. وی می‌افزاید: هیجاوی از فرش‌های دستباف نفیس تبریز به‌عنوان تابلوی نقاشی یاد کرده و معتقد بود در نگاه اول نمی‌توان تمایزی بین این فرش‌ها و تابلوی نقاشی قائل شد و این نوع فرش باید در سطح جهانی معرفی شود و همه باید در حفظ این هنر کم‌نظیر فعالیت کنند.

فرزین حق پرست، مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان با ابراز رضایت از انتخاب تبریز به عنوان شهر خلاق فرش ادامه می‌دهد: در صورت انتخاب تبریز به‌عنوان شهر جهانی فرش در سال 2015 فرصت بسیار مناسبی برای دیگر صنایع دستی استان فراهم می‌شود تا در کنار فرش در معرض دید جهانیان قرار گیرند.

افزایش متقاضیان

رضا خلیلی‌ سرپرست سازمان گردشگری شهرداری تبریز نیز می‌گوید: همه ساله شهرهایی که صنعت خلاقی دارند برای ثبت در شورای جهانی صنایع دستی انتخاب می‌شوند. برای سال 2015 نیز شهر اصفهان مطرح شده بود اما با رایزنی و تلاش مسئولان، تبریز هم به‌عنوان شهر خلاق فرش نامزد شد که اگر این انتخاب تصویب شود، این شهر به‌عنوان پایتخت جهانی فرش در سطح بین‌المللی معرفی می‌شود.وی با اشاره به برند فرش تبریز می‌افزاید: هرچند فرش دستباف تبریز در بین متقاضیان از جایگاه خاصی برخوردار بود، اما متاسفانه برای حفظ آن تلاش زیادی صورت نگرفته و باید سعی کنیم با ثبت آن در شورای جهانی صنایع دستی جایگاه از دست رفته آن را برگردانیم. هرساله هیات رئیسه شورای جهانی صنایع دستی، شش شهر را به‌عنوان شهر جهانی صنایع دستی با شاخصه‌های منحصر به فرد صنایع دستی انتخاب می‌کند که از کشورمان تبریز و اصفهان نامزد شده‌اند.

ویژگی‌های فرش تبریز

علی وندشعاری، رئیس دانشکده فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز نیز پیشینه تاریخی و تجارت و صدور فرش تبریز را دو عامل اساسی در نامزدی فرش تبریز در شورای جهانی صنایع دستی می‌داند و می‌گوید: هم‌اکنون نمونه‌های کم‌نظیری از فرش‌های تبریز بخصوص از زمان صفویه به بعد در بیشتر موزه‌های کشورهای خارج به وفور دیده می‌شود.وندشعاری می‌افزاید: تبریز چند معیار اساسی برای تولید و صدور فرش دارد که بقیه نقاط کشور فاقد آن هستند. یکی از این معیارها منابع انسانی است که شامل طراح، بافنده، رنگرز است و برخلاف بقیه نقاط ایران از انعطاف و توانمندی بیشتری برخوردارند. وی تصریح می‌کند: در تبریز بافندگانی هستند که می‌توانند اثر خود را هم به صورت متقارن و هم نامتقارن ببافند و این خود یک مزیت مهم در حوزه قالیبافی است. فرش تبریز همچنین از تنوع فراوانی در رنگ‌ها برخوردار است، طوری که میانگین تعداد رنگ در فرش‌های تبریز از 12ـ10 رنگ تا حدود 150 رنگ متغیر است.

جام‌جم تبریز

سعیده دلال‌علیپور