بیا تا سر به شیدایی برآریم

گرچه حساب این نمایش و دیگر نمایش های ترکیبی و میدانی را باید از دیگر آثار صحنه ای جدا کرد و نمی توان همه را با یک معیار سنجید، اما نمی‌توان نسبت به برخی از عناصر این موفقیت بی تفاوت بود و از آن نسخه هایی برای سایر نمایش‌های تئاتر حرفه ای نپیچید. حتما به لحاظ فنی و ساختاری نقدهایی به نمایشی چون «فصل شیدایی» و آثاری از این دست وارد است و می توان با نگاهی کارشناسانه، آن را واکاوی و بررسی کرد، ولی باید به چرایی موفقیت چنین اثری هم پاسخ داد.

رایگان بودن تماشا، قطعا یکی از مهم‌ترین فاکتورهای استقبال بسیار بالای مخاطبان است و بیشتر مردم همواره اقبال خوبی به هرچیز مجانی نشان می دهند. حالا اگر این چیز رایگان یک محصول جذاب فرهنگی باشد هم وضع به همین منوال خواهد بود. البته این به سیاست و توانایی مالی صاحبان این نمایش برمی گردد که نمایش گرانی که بهای بلیت آن برای هر نفر 50 هزار تومان برآورده شده بود را به‌طور رایگان ارائه می‌کنند. چنین استقبالی از یک نمایش موید این نکته مهم است که مردم فی نفسه علاقه‌مند به دیدن تئاتر هستند، اما بهای بلیت گران نمایش‌ها باعث می شود آنها این هنر ارزشمند را از سبد کالای فرهنگی خود حذف کنند.

مورد مهم دیگر به گنجایش فضای اجرای این نمایش مربوط می شود. کدام سالن نمایشی و مخصوص تئاتر در ایران داریم که ظرفیت دست‌کم 5000 تماشاگر را داشته باشد؟ به دلیل نبود چنین مکانی، سازندگان این نمایش‌ها ناچارند با انتخاب فضاهایی باز و تغییر پرهزینه آنها، محل تازه ای برای اجرا ایجاد کنند. برخی از شهرهای بزرگ جهان، سالن های بزرگ و مخصوص چند‌هزار نفره برای اجرای تئاتر و اپرا دارند و جای تاسف است که تهران، پایتخت یکی از مهم‌ترین کشورهای ریشه دار فرهنگی دنیا، سالن هایی استاندارد برای مهم‌ترین و بزرگ ترین اجراها ندارد. چه بسیار نمایش‌هایی که ظرفیت فراوانی برای جذب حداکثری تماشاگران داشتند، اما به دلیل نبود سالنی مناسب نتوانستند آن‌طور که باید جذب تماشاگر کنند. سال گذشته بود که شهردار تهران خبر از افتتاح بزرگ‌ترین سالن تئاتر کشور در سال 94 داد، اما هنوز این وعده عملی نشده است. ضمن این‌که حتی گشایش یک سالن بزرگ دراین خصوص هم پاسخگوی نیاز هنرمندان برای اجرای تئاترهای عظیم نخواهد بود.

یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل استقبال از «فصل شیدایی»، بهره‌برداری نمایشی مناسب از اعتقادات و باورهای مردم است که این نشان می دهد هر نمایشی با هر حجمی، اگر به دغدغه ها و علایق جامعه توجه ای جذاب نشان دهد، حتما با اقبال عمومی مواجه می شود. تئاتر اگرچه به هنری نخبه گرا و خاص پسند، شهره است، اما ظرفیت فراوانی برای ارتباط با توده مردم دارد. آثاری چون «فصل شیدایی» راه نشان می‌دهند و فقط هم در این زمینه منظورم نمایش‌های مذهبی نیستند، بلکه هر نمایشی که بتواند گوشه‌ای از مسائل و دلمشغولی‌های مردم را به درستی روی صحنه نشان دهد، از آزمون ارتباط با مخاطب سربلند بیرون می‌آید به قول سعدی: بیا تا سر به شیدایی برآریم

علی رستگار

گروه فرهنگ و هنر