شتاب قطار دیپلماسی هسته‌ای؛ آمانو در تهران

پس از رفت‌وآمدهای پیش از 30 ژوئن، حالا با تمدید هفت روزه مذاکرات، گفته می‌شود وزرای خارجه آماده‌اند تا حداکثر روز یکشنبه، توافق را نهایی کنند و پس از بازگشت به پایتخت‌ها و اخذ تائیدات نهایی، تا سه‌شنبه زمینه لازم برای اعلام توافق جامع را فراهم آورند.

به همین دلیل امروز وزرای خارجه فرانسه و چین هم به گفت‌وگوهای وین می‌پیوندند؛ هرچند برخی خبرها حکایت از خروج وزیر خارجه روسیه از وین دارد.

سفر ناگهانی یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران برای دیدار با رئیس‌جمهور و دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، گمانه‌ها درباره قریب‌الوقوع‌بودن توافق جامع را بیشتر کرده؛ هرچند سید‌عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد کشورمان گفته «امکان رسیدن به توافق هنوز قطعی نیست». معاون وزیر امور خارجه گفته «بعضی مسائل اختلافی هنوز وجود دارد که در مورد آنها توافق حاصل نشده و بعضی از متون هست که هنوز نوشته نشده، در حقیقت داریم شبانه‌روزی روی آنها کار می‌کنیم. همه هیات‌ها و ایران دارند با جدیت روی این متون کار می‌کنند، همه جدی هستند، فضای مثبتی بر این مذاکرات حاکم است، روحیه رفتن به جلو در همه هیات‌ها وجود دارد، ولی این معنایش این نیست که هیات‌ها از جمله خود ما حاضر هستیم به هر قیمتی توافق کنیم.

با این حال این احتمال وجود دارد که سفر آمانو بتواند بخشی از اختلافات موجود را کاهش دهد. بر همین اساس گفته شده است‌، روابط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جمهوری اسلامی ایران در قالب سند «چارچوب همکاری» و چگونگی سرعت بخشیدن به حل همه مسائل مهم مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، از جمله روشن شدن ابعاد نظامی احتمالی از محورهای مذاکره آمانو با مقام‌های کشورمان است.

هشدار روحانی درباره احتمال نقض توافق

فاصله‌های موجود میان ایران و 1+5 اما باعث شده تهدیدها درباره شکست مذاکرات پررنگ‌تر شود. از یک‌سو حسن روحانی سه‌شنبه شب در جمع اصحاب رسانه گفت که «اگر روزی توافق را زیر پا بگذارند، ما نیز بلافاصله شدیدتر از آنچه در مخیله آنهاست، به مسیر قبلی بازمی‌گردیم.» و از دیگر سو باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا مدعی شد، در صورتی که شرایط مذاکرات هسته‌ای با ایران رضایت‌بخش نباشد، برای «کنار کشیدن» از این مذاکرات تردید نخواهد کرد. این اظهارات اوباما احتمالا واکنشی به فشارهای اخیر تندروها در آمریکاست که از روند گفت‌وگوهای هسته‌ای راضی نبوده و بر همین اساس دیروز میچ مک کانل، رهبر اکثریت جمهوریخواه مجلس سنای آمریکا در یادداشتی با انتقاد از تمدید گفت‌وگوهای هسته‌ای نوشته است‌، «اکنون زمان توقف مذاکرات با ایران است». این در شرایطی است که آل ایر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مدعی شده «می‌توانیم کنگره را راضی کنیم.»

البته اظهارات مقامات آمریکایی از سوی دیپلمات‌های کشورمان بی‌پاسخ نمانده و مجید تخت‌روانچی در مصاحبه با بولتن دانشمندان هسته‌ای آمریکا، به تشریح مواضع ایران در مذاکرات پرداخته و گفته، «تهران عدم‌توافق را به یک توافق بد ترجیح می‌دهد». او در این گفت‌وگو به بخشی از اختلافات موجود میان تهران و 1+5 در مذاکرات اشاره و خاطر‌نشان کرده است: «از ابتدای مذاکرات، تاکید داشتیم هرآنچه ما باید انجام دهیم، باید همراستا و متناسب با آن چیزی باشد که طرف دیگر انجام می‌دهد. منظورم این نیست که هرچه ما در زمینه هسته‌ای انجام دادیم، طرف دیگر هم همان را انجام دهد، اما نمی‌توان انتظار هم داشت که ما کارمان را انجام دهیم، تعهدمان را اجرا کنیم و بعد منتظر بمانیم تا طرف دیگر هم این کار را انجام دهد. بنابراین لازم است تناسبی در این زمینه وجود داشته باشد. ما هم به شرکایمان در 1+5 گفته‌ایم ایران حاضر است برخی گام‌ها را در مساله هسته‌ای (کار روی فردو، نطنز یا اراک یا هرچه مورد توافق قرار گیرد) در مرحله اول انجام دهد، مشروط بر این که اطمینان دریافت کنیم طرف دیگر هم تعهدش را انجام می‌دهد. فعلا داریم در مورد تمام اینها بحث می‌کنیم، اما مساله همزمانی این است که ایران سهم خود را انجام داده و همزمان آنها هم سهم خود را.»

عقب‌نشینی غربی در وقت‌ اضافه مذاکرات

تلاش برای حل اختلافات، آن‌طور که تخت‌روانچی گفته، همان هدفی است که باعث شده امروز نشست وزرای خارجه هفت کشور حاضر در مذاکرات و فدریکا موگرینی، مسئول هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شود.

در آستانه این نشست که می‌تواند نقش مهمی در رسیدن دو طرف به توافق نهایی داشته باشد، اتحادیه اروپا یک شخص ایرانی و هشت شرکت را از فهرست تحریم‌های ایران حذف کرده است.

«محمود جنتیان» معاون رئیس سازمان انرژی اتمی و شرکت‌های «برایت نورد جی‌ام‌بی‌اچ»، «سی‌اف شارپ»، «کاسی ایست جی‌ام‌بی‌اچ»، «گریت وست جی‌ام‌بی‌اچ»، «هپی سود جی‌ام‌بی‌اچ»، «ان‌اچ‌ال بیسیک»، «ان‌اچ‌ال نوردلند جی‌ام‌بی‌اچ» و «پراسپر بیسیک جی‌ام‌بی‌اچ» هشت شخصیت حقیقی و حقوقی خارج شده از فهرست تحریم‌ها هستند.

همزمان «ایلنا رز لتینن» رئیس زیرکمیته خاورمیانه و شمال آفریقای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در بیانیه‌ای تائید کرده که «آمریکا از بازرسی اماکن نظامی ایران منصرف شده است.»

شاید همین تحولات در آخرین هفته گفت‌وگوها باشد که باعث شده محمد نهاوندیان، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور کشورمان تاکید کند: «نسبت به آینده مذاکرات‌ هسته‌ای و حصول توافق خوشبین هستیم» و حمیدرضا آصفی، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه کشورمان هم در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری سیما پیش‌بینی کند که «مذاکرات در آخرین لحظات به نتیجه می‌رسد.»

پایان کار نگارش متن توافق

نشست وزرای خارجه ایران و 1+5 پس از رایزنی‌های فشرده روز گذشته وزیر امور خارجه کشورمان، امروز در حالی برگزار می‌شود که یک منبع نزدیک به هیات مذاکره‌کننده ایران از پایان کار نگارش متن توافق احتمالی در سطح کارشناسی خبر داده است. این منبع در مصاحبه با خبرگزاری صداوسیما گفته است: متن توافق احتمالی با پرانتزها و اختلافات موجود قرار است در سطح معاونان بررسی شود تا پس از آن برای تصمیم‌گیری در اختیار وزیران امور خارجه کشورهای 1+5 با ایران قرار گیرد.

به این ترتیب در شرایطی که مذاکرات به آخرین روزهای خود نزدیک شده و وزیر امور خارجه کشورمان و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در هتل کوبورگ وین پی‌درپی با مقامات 1+5 دیدار می‌کنند، باید منتظر ماند و دید که آیا اراده سیاسی لازم برای دستیابی به توافق هسته‌ای در کشورهای 1+5 وجود دارد یا نه.

محمدجواد ظریف دیشب در آخرین اظهارنظر خود گفته «ضرب الاجلی جدید برای مذاکرات تعیین نشده و به پیشرفت در مذاکرات ادامه می دهیم»، گرچه باید دید این روند پیشرفت تا کجا ادامه خواهد یافت.

آمانو و سابقه منفی گذشته

یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز درحالی به دعوت ایران، در تهران با مقامات کشورمان درباره آنچه شفاف‌سازی موضوع پی‌ام‌‌دی خوانده شده، گفت‌وگو می‌کند که عملکرد سیاسی آمانو در رأس یک نهاد تخصصی، خود یکی از عوامل پیچیده شدن گفت‌وگوهای هسته‌ای محسوب می‌شود.

آمانو که از چهره‌های نومحافظه‌کار آسیایی است، طی سال‌های گذشته گزارش‌های آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران را به‌گونه‌ای تنظیم کرد که بتواند زمینه لازم را برای فشار بین‌المللی علیه کشورمان فراهم کند. این عملکرد در کنار سابقه منفی جاسوسی از مراکز هسته‌ای کشورمان تحت عنوان نظارت، باعث شد تهران اعتماد خود را نسبت به آژانس از دست داده و اکنون در جریان مذاکرات، با دیده منفی به تعهداتی که پای این نهاد بین‌المللی را به کشورمان باز می‌کند، بنگرد. یار پنهانی واشنگتن در راهبرد فشار هسته‌ای به تهران، اکنون بخوبی می‌داند که به‌دلیل سابقه منفی در شبهه‌پراکنی علیه برنامه هسته‌ای کشورمان، نمی‌تواند نقش یک میانجی را در گفت‌وگوهای وین ایفا کند و شاید سفرش به تهران، بیش از آن‌که نشانه‌ای از دعوت آژانس به شفاف‌سازی مطالعات ادعایی باشد، تلاشی تلقی شود برای پاسخگویی به اتهاماتی که تهران بر مدیریت سیاسی او بر آژانس وارد دانسته و آمانو حالا باید کوشش کند با موضعگیری متفاوت، این گذشته را جبران کند.