فوتبال با طعم لاتین

قطعا یکی از مهم‌ترین رویدادهای فوتبال امسال مسابقات کوپا آمریکاست که شیلی آن را میزبانی می‌کند و تعداد قابل توجهی از تیم‌های بزرگ دنیا وارد این مسابقات می‌شوند تا جدال سنتی فوتبال را در یکی از مستعدترین و فوتبال‌خیزترین نقاط جهان شاهد باشیم.

شب هنگام در شیلی

اگرچه تاریخ آمریکای لاتین سرشار از داستان‌های مایوس‌کننده است، اما فوتبال از راه‌های بسیاری توانست بزرگ‌ترین دستاوردهای این منطقه را حفظ کند. در سال 2007، زمانی که برزیل به‌عنوان میزبان جام جهانی 2014 انتخاب شد، رئیس‌جمهور سابق این کشور در سخنرانی خود گفت برای ما فوتبال فراتر از یک ورزش است، فوتبال برای ما یک تعصب ملی است. البته او اشتباه می‌کرد چراکه فوتبال در تمام آمریکای لاتین حتی فراتر از یک تعصب است. در آمریکای لاتین با فوتبال هویت ملی‌شان را معماری می‌کنند. اگرچه اروپاییان خیلی زود هویت خود را پیدا کردند، اما در آمریکای لاتین تا قرن بیستم کشورهای این منطقه نتوانستند افسانه خود را که باعث تحکیم همسایگی‌شان می‌شد، یکی کنند. برای برخی از آنها این کار به یک عقده روحی تبدیل شده بود تا این‌که در اوایل قرن نوزدهم این هویت توسط فوتبال ملی شروع کرد به شکل گرفتن. در یک جمله کوتاه می‌توان گفت روح این قاره خیلی زود در فوتبال بازتاب یافت.

فوتبال، دشمن صلح

اوایل قرن بیستم میلادی، پای توریست‌ها و نویسنده‌ها و آنهایی که دنبال کشف مکان‌های جدید دنیا بودند، به این قاره باز شد. یکی از آنها روزیتا فوربس بود که بخشی از سفرنامه حضور یکساله‌اش در آمریکای جنوبی را به رابطه سیاست، جنگ و فوتبال اختصاص داد. او در کتابش نوشت بسیاری از مردمی که در خیابان‌ها حضور داشتند، نظامی یا شورشی بودند این برای آمریکای جنوبی جدید نبود، چراکه بسیاری از کشورهای این منطقه برای به دست آوردن دموکراسی خود بخش زیادی از قرن گذشته را در جنگ میان مرزها و بیرون مرزهایشان سپری کردند. به‌عنوان مثال، بولیوی در جنگ پاسفیک به یک ویرانه تبدیل شد و هنگام اعلام آتش‌بس، این کشور دیگر نتوانست حتی به یک ساحل دسترسی داشته باشد. اوایل قرن بیستم با جنگ‌های خونینی آغاز شد که در آن هدف، ریشه‌‌کن کردن کشورهایی بود که بتازگی در حال تولد و شکل‌گیری بودند و به همین علت این جنگ‌ها به بخشی از تاریخ اسطوره‌ای کشورهای جدید تبدیل شد. آرژانتین در این جنگ‌ها اولین کشور متجاوز بود. «وی اس نایپاول» درباره تجاوز این کشور می‌نویسد: ایده خون و انقلاب در یک توالی بی‌پایان فقط برای یک شروع تازه، کشف نقاط جدید و از بین بردن یک کشور دشمن صورت گرفت. برای فوربس این جنگ‌ها معنای دیگری داشت و به گفته او این خشونت‌ها در فوتبال هم بروز پیدا می‌کرد. فوتبال همیشه یک خطر بزرگ برای صلح آمریکای جنوبی است، چراکه این ورزش با تعصب و کوته‌فکری مخلوط شده که این حس را تنها در مقطعی از تاریخ می‌توانیم جستجو کنیم که کلیساها مردم را به خاطر عقایدشان مورد تفتیش قرار می‌دادند. فوربس معتقد است: کشمکش دیپلماتیک میان آرژانتین و اروگوئه پس از بازی فوتبال این دو کشور در مونته ویدئو در سال 1932 شدت بیشتری گرفت. برای آرژانتین، اتفاقاتی که طی سال‌های قبل پیش از این بازی یعنی قهرمانی اروگوئه در المپیک‌های 1924 پاریس و 1928 آمستردام و میزبانی جام جهانی 1930 که این کشور را به قدرت اول فوتبال این منطقه تبدیل کرده بود، اهمیت زیادی داشت. با این حال قدرت گرفتن اروگوئه نیز دورانی چندان طولانی نداشت چراکه با سر کار آمدن رژیم دیکتاتوری در دهه‌های 60 و 70 میلادی در این کشور، فوتبال نزول چشمگیری داشت. نیمه اول قرن بیستم به کشورهای حوزه ریورپلاته اختصاص داشت و برزیل در دوران پس از جنگ حاکمیت فوتبال را در دست گرفت و به مرور برای یک برزیلی، فوتبال به یکی از جنبه‌های زندگی روزانه تبدیل شد. شاید به همین دلیل، در فینال جام جهانی 1950 بیش از 200 هزار برزیلی در ورزشگاه ماراکانا گردهم آمدند تا قهرمانی اول تیمشان را تماشا کنند، اما این بازی با شکست 2 ـ 1 سله‌سائو مقابل اروگوئه همراه بود. برای برزیلی‌ها این فقط یک نتیجه فوتبال نبود، چراکه تا چند دهه حس خفتی که از آن نشأت گرفته و در دنیا نمایان شده بود، همراهشان بود. به‌دنبال این شکست، سه بازیکن سیاهپوست برزیل کشته شدند تا بار دیگر قدرت نژادپرستی و میراث تلخ بردگی خودش را نشان دهد، اگرچه 8 سال بعد یک سیاهپوست دیگر به نام پله قهرمانی را برای برزیل به دست آورد.

جنگ‌های سیاسی کوپا آمریکا

رقابت میان کشورهای لاتین از همان اولین دوره رقابت‌های کوپا آمریکا نیز آغاز شد. زمانی که اروگوئه در فینال مسابقات سال 1916 شیلی را تحقیر کرد، مقامات شیلی در دو زمینه شکایتی را از کشور رقیب تنظیم کردند. ابتدا برده‌های آفریقایی و دیگری اروگوئه‌ای‌های سیاهپوست. 4 سال پس از این بازی زمانی که بازی دوستانه‌ای میان برزیل و اروگوئه در بوئنوس‌آیرس برگزار شد، یکی از روزنامه‌های برزیلی توسط دولت این کشور اجازه یافت مطلبی باعنوان میمون‌ها در بوئنوس‌آیرس را به چاپ برساند تا اوج نژادپرستی را در این مطلب شاهد باشیم. نزاع سیاسی و دیپلماتیک میان کشورهای این منطقه و نژادپرستی دو مساله مهمی بود که همواره فوتبال آمریکای لاتین و مسابقات کوپا آمریکا را تحت تاثیر قرار داده بود. به این موارد باید اختلاف سیاسی آرژانتین با کشورهای همسایه یعنی برزیل، اروگوئه و ونزوئلا را هم اضافه کرد. به همین دلیل، فوتبال در آمریکای لاتین فراتر از فوتبال و باقی جوانب زندگی با فوتبال است.

کوپا آمریکا؛ ورژن 2015

پیش از آن‌که فکر کنیم چه تیمی در مسابقات امسال شانس قهرمانی بالایی دارد، بهتر است به تیم‌های محبوب و مدعی اشاره کنیم:

شیلی: همیشه تیمی که میزبانی مسابقات را به عهده دارد، با توجه به امتیاز میزبانی و جوی که در ورزشگاه‌ها به نفع این تیم وجود داشته، شانس بالایی برای قهرمانی دارد. علاوه بر این، بسیاری می‌گویند بازیکنانی که اکنون برای شیلی بازی می‌کنند، نسل طلایی فوتبال این کشور هستند، بنابراین می‌توانند رویای قهرمانی در سر داشته باشند.

آرژانتین: فکر می‌کنم این تیم نیازی به توضیح نداشته باشد. آرژانتینی‌ها برای کسب قهرمانی جام جهانی 2014 تنها دقایقی کم آوردند، اما هر کاری انجام خواهند داد تا دیگر این قهرمانی را از دست ندهند.

کلمبیا: در جام جهانی بسیار امیدبخش ظاهر شد و جایگاهش در رده‌بندی فیفا ارتقا پیدا کرد. آنها توانایی دارند، هر تیمی را که در مسیرشان قرار می‌گیرد، شکست دهند و به قهرمانی در این مسابقات چشم دوخته‌اند.

برزیل: آنها در این یک سال تلاش کرده‌اند بزرگی از دست رفته‌شان را بازیابند و به مسیر بازگردند. این اتفاق با کسب این قهرمانی می‌تواند تکمیل شود. برزیلی‌ها از میزبانی جام جهانی و شکست‌های خانگی‌شان رنج زیادی بردند و اکنون وقت آن است که همه چیز را تغییر دهند.

اروگوئه: محرومیت لوئیز سوارز از بازی در تیم ملی همچنان پابرجاست و این باعث می‌شود اسب‌های سیاه را در میان تیم‌های محبوب قهرمانی قرار ندهیم، اما نباید فراموش کنیم که این کشور همچنان پرافتخارترین تیم مسابقات است.

چه تیمی قهرمان می‌شود

پس از دسته‌بندی تیم‌ها، حالا می‌توانیم همه آنها را در یک ردیف قرار دهیم و به این سوال فکر کنیم که کدام‌یک از آنها شانس بیشتری برای قهرمانی دارند؟ پس از اتفاقات جام جهانی، اکنون برزیل مانند رخ دیوانه در پی نجات خود است و موقعیت عجیبی دارد. آنها می‌خواهند نشان دهند بعد از جام‌جهانی آماده‌اند و باید این آمادگی را در مسابقات نشان دهند. از سوی دیگر شیلی امتیاز میزبانی مسابقات را در دست دارد و بازیکنانی در این تیم بازی می‌کنند که می‌توانند در هر لحظه جریان و نتیجه بازی را تغییر دهند. باوجود این حقایق، واقعیتی که باید گفته شود این است، تیمی که بیشترین شانس را برای قهرمانی دارد، آرژانتین است. آنها تیم خوبی هستند و شاید این آخرین شانس ترکیب کنونی تیم برای رسیدن به یک جام است، اما چرا آرژانتین؟ جواب یک کلمه و آن هم مسی است. البته می‌توان به این جواب کوتاه چند کلمه دیگر مانند دی‌ماریا، آگوئرو، ماسکرانو و ته‌وز را هم اضافه کرد. نیمار و فالکائو را هم در این جام می‌بینیم اما آنها برای مهار مسی و آگوئرو خیلی دست تنها هستند. آگوئرو از فالکائو در این فصل گل‌های بیشتری به ثمر رسانده و مسی با نیمار به سه‌گانه اروپا رسیده است. دی‌ماریا یکی از بال‌های فوتبال دنیاست و ماسکرانو در دفاع کارهای زیادی برای انجام دادن دارد. همه این دلایل باعث می‌شود آرژانتین را بالاتر از سایر تیم‌ها قرار دهیم؛ دلایلی که قابل انکار نیست.

رقبای سنتی؛ برزیل یا آرژانتین ؟

بارسلونا همین دو هفته اخیر در حالی به سه‌گانه قهرمانی اروپا رسید که بخش عمده‌ای از تحرک و پویایی خط حمله این تیم از ترکیب مسی و نیمار در کنار هم شکل گرفته بود. آنها بیست و سومین قهرمانی لالیگا و چهارمین قهرمانی اروپا را در شرایطی جشن گرفتند که این دو ستاره آرژانتینی و برزیلی را از سال 2013 در کنار هم قرار داده‌اند، اما اکنون زمان آن فرارسیده که در مسابقات کوپا آمریکا 2015 این دو رودرروی هم قرار بگیرند؛ رقابت‌هایی که کارش را از سال 1916 آغاز کرده و در این مدت همواره رویارویی دو رقیب سنتی یعنی برزیل و آرژانتین با تمام بزرگانشان حساسیت‌های خاص خودش را داشته است. در منطقه کونکاکاف، فوتبال سله‌سائو (برزیل) به 5 قهرمانی جام جهانی مفتخر است و فوتبال آلبی سلسته (آرژانتین) 14 قهرمانی کوپا آمریکا را در مقابل 8 قهرمانی رقیبش به رخ می‌کشد. حالا هم که پله، نیمار را بازیکنی بهتر از مسی می‌داند، می‌توانیم مطمئن باشیم این رویارویی و رقابت همچنان پابرجاست و شاید با توجه به هم تیمی بودن این دو بازیکن عمیق‌تر هم شده است. در 7 بازی اخیر دو تیم برزیل 4 بار برده، در حالی که آرژانتین تنها یک‌بار موفق به پیروزی شده است. برای هر یک از این دو تیم این دوره از مسابقات اهمیت خاص خودش را دارد و به همین دلیل می‌توانیم بگوییم این دوره، یکی از مهم‌ترین رقابت‌های ادوار اخیر خواهد بود. آرژانتینی‌ها تلاش دارند، با کسب یک قهرمانی دیگر، به‌عنوان پرافتخارترین تیم قاره شناخته شوند. آنها با 14 قهرمانی به دنبال اروگوئه با 15 جام هستند. از سوی دیگر، پس از ناکامی در فینال جام جهانی مقابل آلمان، اکنون قهرمانی در این مسابقات برای مسی و یارانش اهمیت زیادی دارد و نکته آخر در مورد شاگردان جراردو مارتینو این است که آنها از سال 1993 که با شکست مکزیک در فینال قهرمان شدند، هیچ وقت چنین سرنوشتی را برای خود در کوپا آمریکا رقم نزده‌اند. در سوی مقابل برای برزیل قید و شرط بیشتری وجود دارد. آنها سال قبل با شکست 7 ـ 1 در خانه مقابل آلمان، در برابر هوادارانشان خجالت‌زده شدند. آنها با 8 قهرمانی کوپا آمریکا در رده سوم پرافتخارترین تیم‌ها قرار دارند، اگرچه در 6 دوره قبلی 4 بار به قهرمانی رسیده‌اند. اکنون زمان درخشش نیمار فرا رسیده است. نام او برای این مسابقات، بالاتر از نام تیاگو سیلوا به عنوان کاپیتان تیم معرفی شده که مسئولیت وی را بیشتر می‌کند. برزیل در فینال سال‌های 2004 و 2007 موفق شد آرژانتین را شکست دهد. در حالی که مسی تنها در تیم سال 2007 عضویت داشت. ضمن آن‌که در آخرین دوره برگزاری رقابت‌ها در شیلی در سال 1991، آرژانتین موفق شد برزیل را در فینال شکست دهد. اکنون دو تیم بار دیگر به شیلی بازگشته‌اند.

عرفان خماند / جام‌جم