تحکیم خانواده؛ اولویت‌ تولیدات رسانه‌ای

در این شرایط بهتر است‌بگوییم این رسانه‌ها هستند که به والدین و فرزندان آموزش‌ می‌دهند و این موضوع درباره فرزندان خانواده بیشتر صدق می‌کند. آنها بیشتر از آن‌که از والدین بیاموزند آموخته‌های خود را از فضای مجازی جمع‌آوری می‌کنند و این را می‌توان زنگ خطری برای کم‌رنگ شدن نقش والدین در تربیت فرزندان دانست. حال که در عصر رسانه و ارتباطات زندگی می‌کنیم آیا می‌شود از همین رسانه‌ها برای تحکیم و تبیین جایگاه والدین در خانواده استفاده کرد؟ برای پیدا کردن پاسخ این سوال با حجت‌الاسلام و المسلمین محمد مهدی ماندگاری به گفت‌وگو نشستیم که در این زمینه تحقیقات زیادی انجام داده و برخی از آنها را در برنامه‌‌های مختلف تلویزیزن از جمله سمت خدا به مخاطبان ارائه کرده است.

به نظر شما آیا رسانه‌ها تاثیری در تبیین جایگاه والدین دار‌د؟

در این باره باید سه محور خانواده، رسانه و نقش رسانه در خانواده مورد بررسی قرار بگیرد. خانواده اولین آموزشگاه و پرورشگاه افراد است چون فرزندان در آنجا تربیت می‌شوند و در واقع خانواده به نوعی هویت‌ساز افراد در جامعه نیز محسوب می‌شود. بدون شک رسانه‌های مختلف بخصوص رسانه‌های دیداری و شنیداری جایگاه‌های متفاوتی همچون جایگاه تعلیم و تربیت در خانواده دارد. رسانه‌ها با قدرتی که دارند، می‌توانند باعث ایجاد تقویت و گسترش باورهای دینی شوند و هم آن را تخریب کنند و یک باور و مسیر غلط و افکار انحرافی را در جامعه نهادینه کنند به گونه‌ای که هیچ نهاد و جریانی نتواند با آن مبارزه کند. صدا و سیما گوش و چشم را تسخیر می‌کند و در واقع هوش را در اختیار دارد و به همین جهت است که امام خمینی(ره) از آن به عنوان دانشگاه عمومی یاد کرد و البته من احساس می‌کنم هنوز رسانه دانشگاه عمومی را باور نکرده است و صرفا خودش را مسئول اوقات فراغت مردم می‌داند. در حالی‌که رسانه باید تلاش کند تا ادب و احترام، خدمت و اطاعت از والدین در جامعه نهادینه شود.

چه نوع تولیداتی برای نهادینه کردن جایگاه والدین در خانواده بیشتر موثر است؟

رسانه‌ها می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های مختلف برنامه‌سازی در قالب برنامه‌های گفت‌و‌گو محور، مستند، آثار نمایشی و ترکیبی در ژانرهای جذاب برنامه‌هایی را تولید کنند که نقش پدر و مادر را برای مخاطبانش تبیین کند. رسانه باید با ارائه الگوهای صحیح رفتاری، اخلاقی، اجتماعی و پرورشی هویت‌های حقیقی را جایگزین هویت‌های مجازی کند و این کار نیاز به شناخت و نیازهای روز جامعه دارد. البته ساختارهای نمایشی از اهمیت بالایی برخوردار است. همان‌طور که می‌دانید سریال‌های خانوادگی بخش قابل توجهی از جدول‌ پخش برنامه‌های تلویزیونی را به خود اختصاص می‌دهد و این گونه تولیدات همیشه با استقبال مخاطبان مواجه است. باید در تولید این‌گونه مجموعه‌ها توجه و فیلمنامه‌ها با رعایت احترام به والدین نوشته شود.

با توجه به کارکردهای آموزشی و تربیتی، رسانه چگونه می‌تواند یاریگر والدین باشد؟

در همه تولیدات رسانه‌ای بخصوص تولیدات صدا و سیما باید نقش‌های آموزشی و تربیتی در نظر گرفته شود که اگر نکته‌ای در یک فیلم، سریال، مستند یا برنامه گفته می‌شود نتیجه مثبتی را در پی داشته باشد. با نشان دادن تصویر یا دیالوگی جایگاه خانواده بخصوص جایگاه والدین در خانواده‌ها کمرنگ و تضعیف نشود. متاسفانه در برخی‌سریال‌ها این موضوع جدی گرفته نمی‌شود. به طور مثال، تمسخر اعضای خانواده و بی‌احترامی آنان نسبت به هم در برخی مجموعه‌های طنز‌ سبب به هم ریختن چارچوب روابط احترام‌آمیز و مؤدبانه اعضای خانواده‌ها می‌شود. یا توطئه اعضای خانواده برای یکدیگر بویژه توطئه فرزندان علیه والدین در برخی مجموعه‌های داستانی، محیط صمیمی خانواده‌ها را بر هم زده و ممکن است مناسبات بین نسلی والدین ـ فرزندان را دچار مشکل سازد. مهم‌ترین نقش تلویزیون در این خصوص ارائه الگوهای صحیح از طریق برنامه‌های اثر گذار است و از این طریق می‌تواند به والدین در تربیت فرزندان کمک کند.

برخی اوقات والدین به دلیل نداشتن زمان یا اطلاعات کافی فرزندانشان را از طریق برنامه‌های تلویزیون سرگرم می‌کنند. به نظرتان این روش چه آسیب‌هایی را برای فرزندان و والدین در پی دارد؟

دیدن هر برنامه‌ای برای فرزندان مناسب نیست. وقتی فرزندان تا دیر وقت در کنار پدر و مادر بیدار هستند و حتی برنامه‌هایی را که مخصوص آنها نیست تماشا می‌کنند قطعا تاثیرات منفی را در پی خواهد داشت. همان‌طور که رسانه نقش بسزایی در تبیین جایگاه والدین دارد خانواده‌ها هم باید برنامه‌های مناسب فرزندانشان را انتخاب کنند و اجازه تماشای هر برنامه‌ای را به آنها ندهند. به طور مثال کودکان باید صرفا برنامه‌هایی را که با سن و سال آنها همخوانی دارد تماشا کنند و این موضوع نیاز به مدیریت والدین دارد. به نظر می‌رسد خانواده‌ها باید از تلویزیون و رسانه‌های دیگر به عنوان ابزاری صرفاً برای گذران وقت، سرگرم‌کردن کودکان و جایگزینی برای فعالیت‌ها و کارکردهای خانوادگی استفاده نکنند. در کنار استفاده از رسانه‌ها باید زمان کافی برای گفت‌وگوی اعضای خانواده، سرگرمی‌های گروهی، ورزش، تفریحات خانوادگی و... فراهم باشد تا چارچوب اصلی خانواده حفظ شود.

فرشید شکیبا ‌/‌ جام‌جم