نگاهی به تاریخچه کاپیتانی در تیم ملی ایران

مردان قابل اعتماد

در تاریخ فوتبال ملی ایران برای کاپیتان‌های معروف و تاریخ‌ساز لقب‌های بسیار داشته‌ایم؛ از اکبر حیدری که به توفان معروف بود و ارتشبد خاتم که فرمانده نیروی هوایی شد و مسعود برومند که لقب کاپیتان کاپیتان‌ها را اول بار به او دادند و علی پروین که به کاپیتان خاکی‌ها معروف بود و بعد‌ها علی دایی که شهریار بود و عابدزاده که به او عقاب می‌گفتند؛

کد خبر: ۷۸۵۰۰۰

اما نکونام در زمانی کاپیتان تیم ملی بود که به تیم ملی فوتبال ما لقب شاهزادگان پارسی را داده بودند و بی‌تردید در این میان نکونام بزرگ و سردسته این شاهزادگان بود، این هم علت و شأن نزول استفاده از این تیتر تا برویم و دوری در تاریخ بزنیم و کاپیتان‌های تیم ملی فوتبال را مرور کنیم و قول دهیم مطالبی را عنوان کنیم که برای خواننده خوب این سطور تازگی داشته باشد و از کلیشه‌ها و مطالب تکراری تاریخ دور بمانیم.

اولین تیم منتخبی که از ایران به خارج از ایران رفت، تیم منتخب تهران بود که آبان 1305 یعنی 89 سال قبل به بادکوبه یعنی همین شهر باکوی امروزی رفت. کاپیتان این تیم مردی به اسم حسینعلی ‌خان سردار بود که قدیمی‌ها به او خان خانان سرداری هم می‌گفتند، تفاوت اسم خان سردار در گویش قدیمی‌ها و امروزی‌ها به این دلیل بود که در سال‌های اولیه قرن، مردم ملزم به داشتن اسم فامیلی شدند و القاب کلا برافتاد. مثلا مصدق‌السلطنه شد دکتر محمد مصدق و مستوفی‌الممالک شد احمد مستوفی، ظاهرا لقب حسینعلی ‌خان سردار هم خان خانان بوده است، نکته جالب و فوتبالی بحث این که به روایت سایت فدراسیون فوتبال سوئیس در سال 1921 در بازی بین دو تیم ملی سوئیس و فرانسه، این جناب خان سردار گلر تیم ملی فوتبال کشور سوئیس بوده است، جالب‌تر این که در سال 1308 وقتی تیم منتخب تهران در بدترین بازی خود از ابتدای تشکیلش در زمین دولت به تیم منتخب بادکوبه که بعد از سه سال به تهران آمده بود تا دعوت پس بدهد، 10 بر صفر باخت، حسینعلی‌ خان سردار معروف به علت بازی عالی خود 200 تومان پاداش گرفت. می‌گویند اگر در این بازی او نبود، تیم ملی ایران یا به روایت قدیمی‌ها دسته ایرانی 20 گل می‌خورد.

فقط خان سردار نبود که در تیم ملی کشور‌های خارجی بازی کرد، بلکه در سال‌های واپسین دهه 40 امیر مسعود برومند که سر راه آمریکا مدتی را در کشور لبنان گذراند برای تیم ملی فوتبال لبنان بازی کرد! برومند از پررنگ‌ترین مردان تاریخ فوتبال ما بوده است، وقاری شگرف داشت و مورد احترام همه بود بنا بر این وقتی سال 1341 در بازی شاهین و دیهیم با جوان بیست ساله‌ای به اسم پرویز ابوطالب کتک‌کاری کرد همه تعجب کردند.

برومند که کاپیتان تیم ملی در سال‌های 1329 تا 1337 بود، اولین گلزن رسمی تاریخ فوتبال ملی کشورمان بود، او پسردایی همایون بهزادی هم بود (یادمان نرفته قول داده بودیم مطالبی را بگوییم که یا نشنیده‌اید یا کمتر شنیده‌اید)

در فاصله حضور اکبر حیدری یعنی اکبر توفان که می‌گفتند سرعتش از باد بیشتر و نزدیک توفان بود، کاپیتان تیم ملی ایران محمد خاتم بود. خاتم، فوتبال را در سال 1328 که 30 ساله بود کنار گذاشت و به سمت نظام رفت و بعد‌ها فرمانده نیروی هوایی ارتش شد؛ او در سال 1354 در سانحه مشکوک سقوط با کایت یا هواپیمای بدون موتور بر فراز سد دز و بعد از برخورد به بدنه کوه کشته شد.

بین کاپیتان‌های اول هر مقطع زمانی با کسانی که سابقه بستن بازوبند کاپیتانی تیم ملی را داشته‌اند فاصله بسیار است، مثلا در جام ملت‌های 1996 آسیا کاپیتان ایران محمد خاکپور بود در حالی که روی نیمکت عابدزاده بر او ارجحیت داشت، همین محمد خاکپور در بازی ایران و آمریکا در جام جهانی 1998 فرانسه بعد از عابدزاده، نادر محمدخانی و جواد زرینچه کاپیتان چهارم تیم ملی بود یا مهرداد میناوند که در خرداد 79 در جام ملک حسین کاپیتان تیم ملی بود، در شرایطی صاحب بازوبند می‌شد که در تیم ملی مردانی چون افشین پیروانی، علی دایی، کریم باقری، حمید استیلی، خداداد عزیزی و... از او در تیم ملی فوتبال قدیمی‌تر بودند.

برویم سراغ کاپیتان‌های اول تیم ملی در مقاطع مختلف. بر خلاف باشگاه‌هایی مثل پرسپولیس و استقلال که در پنج سال اخیر 50 بار کاپیتان اول خود را عوض کردند، تیم ملی ما به صورتی کاملا روشن و مشخص کاپیتان اول قابل معرفی داشته است، ما این ادوار را با هم مرور می‌کنیم و سپس یادآور می‌شویم که نفراتی دیگر هم کاپیتان تیم ملی در همین مقاطع بوده‌اند.

1 ـ حسینعلی خان سردار؛ در دهه اول قرن و دهه 1310، حسین صدقیانی در غیاب خان خانان، کاپیتان تیم ملی بود.

2 ـ اکبر حیدری؛ در سال‌های 1320 تا 1324.

3 ـ محمد خاتم؛ 1324 تا 1328

4 ـ امیر مسعود برومند؛ 1329 تا 1337

5 ـ عارف قلی‌زاده؛ 1337 تا 1341

6 ـ پرویز دهداری؛ 1341 تا 1343

7 ـ محمد رنجبر؛ 1343 تا 1345

8 ـ حسن حبیبی؛ 1346 تا 1349

9 ـ عرب؛ 1349 تا 1351

*در این مقطع همایون بهزادی هم کاپیتان تیم ملی بود.

10 ـ قلیچ خانی؛ 1351 تا 1355

*علی پروین در غیاب قلیچ خانی کاپیتان بود البته قبل از پروین کاپیتان‌های دوم وسوم تیم ملی جعفر کاشانی و علی جباری بودند.

11 ـ علی پروین؛ 1355 تا 1358

*نصرالله عبداللهی در زمان علی پروین کاپیتانی تیم ملی را تجربه کرد.

12 ـ ناصر حجازی؛ 1358 تا 1359

*ایرج دانایی‌فر هم در این سال‌ها کاپیتان بود.

13 ـ محمود حقیقیان؛ 1360 تا 1361

14 ـ مهدی دینورزاده؛ 1362 تا 1363

15 ـ محمد پنجعلی؛ 1363 تا 1370

*در فاصله سال‌های 65 تا 68 که پنجعلی به علت استعفا از تیم ملی دور بود، افرادی مثل نادر میر احمدیان و سیامک رحیم‌پور کاپیتان بودند تا این که قایقران کاپیتان اصلی تیم ملی شد و در غیاب او در مقطعی فرشاد پیوس کاپیتان تیم ملی بود. ضمنا در سال‌های 63 تا 65، حمید درخشان و حاجیلو هم کاپیتانی را تجربه کردند.

16 ـ سیروس قایقران؛ 1370 تا 1371

17 ـ حمید درخشان؛ 1371 تا 1372

*کاپیتان دوم تیم ملی در این مقطع ابطحی بود.

18 ـ فرشاد پیوس؛ 1373 تا 1374

19 ـ عابدزاده؛ 1374 تا 1377

*خاکپور، کاپیتان دوم تیم ملی در بخشی از این مقطع بود، ضمن این که استیلی هم در این مدت کاپیتانی را تجربه کرد.

20 ـ نادر محمدخانی؛ 1377 تا 1378

21 ـ جواد زرینچه؛ 1378

22 ـ علی دایی؛ 1379 تا 1385

*در این مدت افرادی مانند پیروانی، گل محمدی و... کاپیتانی را تجربه کردند، مهرداد میناوند هم در این زمان این تجربه را به دست آورد.

23 ـ مهدی مهدوی‌کیا؛ 1385 تا 1388

در این دوران علی کریمی هم کاپیتانی را تجربه کرد.