سفر به دهکده جهانی با مرورگر ایرانی

این روز‌ها کمتر کسی پیدا می‌شود به اینترنت دسترسی نداشته باشد. راه ورود به این دهکده‌جهانی استفاده از مرورگرهای اینترنت است.

مرورگرهایی مانند کروم، فایرفاکس و اینترنت‌اکسپلورر محبوبیت بیشتری نزد کاربران دارد، اما بسیاری از توسعه‌دهندگان کشورهای مختلف دنیا برای حفظ امنیت و سهولت بیشتر کاربران هموطن خود، مرورگرهای بومی را توسعه می‌دهند. مزیت این مرورگر‌ها نسبت به مرورگرهای خارجی، حفظ امنیت و حریم ‌خصوصی کاربران است، زیرا هنگام تبادل اطلاعات و به‌روزرسانی، اطلاعات از کشور خارج نشده و از طریق زیرساخت‌هایی که تهیه و تدوین شده، انجام می‌شود. به‌نظر می‌رسد سه مرورگر در ایران با نام‌های تیزبال، ناپ و ساینا بومی‌سازی شده است.

رقیبی که زود شکست خورد

تیزبال را می‌توان پروژه‌ای قدیمی و شکست‌خورده دانست که سال 2009 توسعه‌دهندگان ایرانی آن را برنامه‌نویسی کردند و از آن به بعد به دلیل استقبال کم از آن، دیگر به‌روزرسانی نشد. این مرورگر زمانی وارد رایانه ایرانی‌ها شد که فایرفاکس جایگاه امروزی خود را نداشت و توانست یک رقابت جدی را با فایرفاکس آغاز کند، طوری‌که بسیاری از کار‌شناسان پیش‌بینی می‌کردند، تیزبال بتواند اولین مرورگر ایرانی‌ها شود. این مرورگر ابتدا با استقبال بسیار خوب کاربران ایرانی مواجه شد، اما بسرعت کاربران خود را از دست داد.

تیزبال ادعا کرده بود بزودی و در به‌روزرسانی‌های بعدی امکانات بیشتری منتشر خواهد کرد، اما هیچ‌گاه این اتفاق نیفتاد و کاربران از این مرورگر دلسرد شدند. بعد‌ها مشخص شد پایه این مرورگر اینترنت‌اکسپلورر بوده و در واقع از موتور اینترنت‌اکسپلورر بهره می‌برده است. عده‌ای از کاربران تیزبال در انجمن‌های وب فارسی براین نکته تاکید داشتند که تیزبال امنیت کافی نداشته و بهتر است کاربران از آن استفاده نکنند. در ‌‌نهایت همین صحبت‌ها باعث شد تیزبال با همان سرعتی که محبوب شد، افول کند و فقط یک نام از این مرورگر باقی ماند و دیگر به‌روزرسانی نشد.

مرورگری که از آن بی‌خبریم

دومین مرورگر ایرانی بومی‌شده‌ای که در جستجوهایمان به آن برخوردیم، ناپ نام دارد که به نظر می‌رسد یک پروژه دانشگاهی باشد. این مرورگر براساس طرحی است که در آن سیستم‌عامل، مرورگر، دیتابیس و نرم‌افزارهای اداری در فازهای مختلف بومی‌سازی خواهد شد. مجریان پروژه ناپ، طرح مرورگر ایرانی را یک طرح 19 مرحله‌ای دانسته‌اند و بر این نکته تاکید کرده‌اند در مرحله اول که به پایان رسیده، فقط مرورگرهای دیگر بازار و نیازمندی‌های داخل را بررسی کرده‌اند. در مرحله دوم این پروژه، ساخت مرورگر با توجه به شناخت نیازهای داخل آغاز شده و با پایان این مرحله 10 درصد از کل پروژه ناپ اجرا خواهد شد. یکی از نکاتی که در مرحله دوم این مرورگر مورد توجه قرار گرفته، بحث آنتی‌فیشینگ است. فیشینگ به عملی گفته می‌شود که در آن اطلاعات ضروری کاربر مانند نام‌کاربری، رمز‌ها و اطلاعات بانکی او به سرقت می‌رود. در این مرورگر سعی شده تا حد ممکن از وقوع سرقت اطلاعات شما جلوگیری و با ورود به صفحه‌های این چنینی به کاربر هشدار داده شود. براساس گفته‌ها، هسته این مرورگر از یک موتور قوی، سریع و متن‌باز بهره برده و سعی شده نسبت به رقبا منحصر‌به‌فرد باشد. بااین‌حال هنوز کاربران عادی به این مرورگر دسترسی ندارند و به‌نظر‌می‌رسد این پروژه همچنان ادامه داشته و کاربران ایرانی برای دسترسی به این مرورگر باید صبر کنند.

تنها ایرانی فعال

به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری بیشتری روی سومین مرورگر فارسی که پیدا کردیم، انجام شده و کاربران اکنون می‌توانند براحتی آن را از طریق سایت این مرورگر دانلود کنند. ساینا که برای سه پلتفرم ویندوز، لینوکس و اندروید طراحی شده، به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار گرفته است. در سایت این مرورگر به بحث‌های فنی یعنی هسته و موتور این مرورگر ایرانی اشاره‌ای نشده، اما به‌نظر ‌می‌رسد ساینا از هسته مرورگر فایرفاکس استفاده کرده است.

تلاش کلیک برای دسترسی به توسعه‌‎دهندگان این مرورگر ایرانی با موفقیت همراه نبود و متاسفانه آدرس صندوق‌پستی که در سایت این مرورگر قرار گرفته نیز از دسترس خارج شده است؛ بنابراین نتوانستیم با مسئولان پروژه برای ارائه اطلاعات بیشتر تماس برقرار کنیم، اما با مراجعه به سایت‌هایی که به‌صورت آنلاین موتور مرورگر شما را تشخیص می‌دهند، موتور و هسته مرورگر ساینا Mozila شناخته شد. به نظر می‌رسد اکنون ساینا که به‌سفارش سازمان فناوری‌اطلاعات ایران و با پیاده‌سازی مرکز مدیریت ملی توسعه اینترنت تهیه شده، تنها مرورگر بومی ایرانی باشد که پشتیبانی و به‌روزرسانی می‌شود. هرچند صندوق پست‌الکترونیکی این مرورگر که در سایت آن قرار گرفته خارج از دسترس است، اما کاربران می‌توانند به سایت این مرورگر مراجعه کنند.

با نگاه اول به ساینا شما یاد رابط کاربری فایرفاکس خواهید افتاد. تمام بخش‌ها و منوهای این مرورگر فارسی است و نوار ثبت آدرس سایت مورد درخواست شما در بالا سمت راست آن قرار دارد. ساینا فقط برای فارسی زبانان عرضه نشده و شما می‌توانید براحتی و در پایین آن از زبان عربی یا انگلیسی نیز استفاده کنید.

در سمت راست این مرورگر یک نوار شیشه‌ای رنگ وجود دارد که تب‌های باز در آن نمایش داده می‌شود. درواقع این مرورگر به‌جای استفاده از نوار بالایی صفحه برای نمایش صفحه‌های باز، از سمت راست استفاده کرده که این کار باعث شده فضای بیشتری از بخش قابل نمایش سایت در حال استفاده باشد. در دفعات بعد و با باز کردن این مرورگر شما 9 صفحه آخری را که به آن مراجعه کرده‌اید، مشاهده خواهید کرد. یکی از ویژگی‌های جالب این مرورگر نمایش تعداد تصاویر سایتی است که به آن مراجعه کرده‌اید. در کنار این بخش سرعت فعلی اینترنت شما، حجم صفحه در حال مرور و زمان بارگذاری صفحه را مشاهده خواهید کرد. یکی دیگر از امکانات این مرورگر تعریف فهرست سیاه است. با کمک این ویژگی والدین می‌توانند دسترسی فرزندان خود را به سایت‌های موردنظرشان محدود کرده یا این‌که با تعریف یک فهرست سفید فقط دسترسی آنها را به‌سایت‌های خاصی فراهم کنند.

امکان نصب افزونه نیز برای این مرورگر میسر شده است. یکی از دلایل محبوبیت مرورگرهایی مانند کروم و فایرفاکس قابلیت نصب پوسته و افزونه روی آنهاست که در ساینا نیز این امکان وجود دارد. کاربران می‌توانند افزونه‌های بسیار محبوبی مانند گریس‌مانکی را روی این مرورگر نیز نصب کنند.

به نظر می‌رسد ساینا برای محبوب شدن راهی طولانی در پیش دارد. تغییر رابط کاربری و جذاب‌تر شدن آن می‌تواند کمک بزرگی به این مرورگر ایرانی کند. این روز‌ها بیشتر طراحان رابط کاربری در دنیا از رابط کاربری تخت یا فلت استفاده می‌کنند. رنگ‌های استفاده شده و سبک طراحی این مرورگر ما را یاد نرم‌افزارهای دهه90 میلادی می‌اندازد و به نظر‌می‌رسد این مرورگر به به‌روزرسانی رابط‌کاربری خود نیاز دارد. آیکون ساینا نیز با یک نگاه لوگوی فایرفاکس را تداعی می‌کند. شاید تغییراتی در شکل و طرح این لوگو بتواند هویت خاص‌تری به این مرورگر ببخشد. اگر دوست دارید این مرورگر را آزمایش کنید می‌توانید به سایت این مرورگر به نشانی http://saina.matma.ir مراجعه کنید.

میلاد احرامپوش / (ضمیمه کلیک روزنامه جام جم)