پهلوانی و جوانمردی در زورخانه و هنر کشتی

بنیانگذاران اولیه تفکرات علمی و عملی پهلوانی، در ادوار مختلف صورت‌های گوناگون تمرینی را با الهام از معابد و اماکن مقدسه شکل دادند تا همواره معنویت رکن اصلی برای سالکان این طریق باشد.

در شکل‌گیری زورخانه بویژه در ایجاد محل و گود آن و نحوه معمـــاری از خورآبه و دیرهای مهری الهام گرفته شده است. در دوران باستان خاک کشتی در آن ریخته می‌شد و فردی با موسیقی رزمی که اکثرا با طبل نواخته می‌شد نوعی ریتم را خلق کرده و ورزشکاران با همان ریتم به اجرای اعمال تمرینی می‌پرداختند و شدت و ضعف حرکت نیز به وسیله طبال کنترل می‌شد.

بعد از اسلام زورخانه و آداب و رسوم وابسته به آن به علل مختلف مدتی در کنج انزوا قرار گرفت تا با مساعد شدن اوضاع از پرده برون آید. می‌توان چنین عنوان کرد که بیشتر سلحشوران و پهلوانان آزاده این مرز و بوم در ادوار مختلف که بر علیه بیگانگان متجاوز علم مردانگی برافراشته‌اند تربیت‌یافته همین امکـــنه پهلوانی و جوانمردی بوده‌اند.

مکتب زورخانه در تاریخ به پوریای ولی نسبت داده می‌شود، اما می‌توان گفت پوریا نیز تحت تعلیم و تربیت استادی بزرگ در آیین پهلوانی و جوانمردی قرار گرفته و بعد از سیر و سلوک طولانی در تمامی عرصه‌ها به حد کمال رسیده است.

همچنین زمانی که در داخل شهرها حمل سلاح‌های رزمی و جنگی برای عامه مردم از سوی عمال حکومتی محدود شد، تمرین آن سلاح‌ها در زورخانه‌ها با مشکلاتی مواجه می‌شد، بنابراین از سوی استادان این آیین سلاح‌های مشقی که الگویی از سلاح‌های واقعی بود (مانند میل، کباده و سنگ که هر یک نشانگر یک سلاح رزمی است) تهیه شد و در کنار آن اخلاق و صفات پهلوانی نیز نسل به نسل تداوم یافت.

ملک‌الشعرای بهار در این باره در کتاب آیین جوانمردی می‌نویسد: «ورزش ایرانی آداب جنگ را می‌آموخته است. میل برای حرکت دست و قوت بازو ست که گرز و شمشیر را بتواند به کار برد، سنگ برای سپرداری است و گبر که کباده برای کمان‌کشی و چرخ زدن و کار پا برای چالاکی و حرکات دوری میدان جنگ است که سر جنگجو گیج نخورد اما امروز فقط از ورزش‌خانه اسم باقی‌مانده است اما از جوانمردی و فتوت حتی اسمی هم در میان نیست».

هوشنگ شکری / جام‌جم