خداحافظی با قالب‌های کلیشه‌ای

برنامه صبحگاهی؛

امیدبخش، شورآفرین و اطلاع‌رسان

علی‌محمد کاظمیان‌پور، تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی صبح به خیر خراسان ابتدا با ارائه توضیحاتی درباره بخش‌های مختلف برنامه می‌گوید: برنامه «صبح به خیر خراسان»، برنامه صبحگاهی استان خراسان رضوی است که هر روز بجز جمعه‌ها ساعت 7 تا 9 صبح از سیمای این مرکز پخش می‌شود. این برنامه ابتدا با سلام به امام رضا(ع) آغاز می‌شود. ورزش صبحگاهی و زورخانه‌ای از دیگر بخش‌های آن است. ما به صورت هفتگی موضوعات مختلفی را در برنامه بررسی می‌کنیم. همچنین با شهرستان‌های اطراف ارتباط داریم که طی آن مسائل و مشکلاتشان در برنامه مطرح و بدقت بررسی می‌شود. گزارش‌های مردمی، معرفی مناطق و جاذبه‌های گردشگری استان، پخش سرود‌های محلی، ارتباط تصویری با مناطق شهری برای بررسی اوضاع ترافیک و آب و هوا همگی از دیگر بخش‌های برنامه هستند.

وی که بیش از چهار ماه است تهیه‌کنندگی این برنامه را برعهده گرفته، درباره ویژگی‌های یک برنامه صبحگاهی که آن را متنوع می‌سازد، می‌گوید: برنامه‌های صبحگاهی باید شور و نشاط خاصی داشته باشند، اطلاع‌رسان باشند، امیدبخش باشند و با همه اینها آرامش را هم به مخاطبان هدیه دهند.

کاظمیان‌پور با تاکید بر این که برنامه‌های شبکه استانی خراسان رضوی به‌دلیل همجواری این منطقه با مرقد امام هشتم بردی وسیع دارد، تصریح می‌کند: برنامه صبح به خیر خراسان به‌دلیل این که از مشهد مقدس پخش می‌شود، مخاطبان زیادی دارد به همین دلیل در این برنامه باید به گویش‌های مختلف توجه داشت. سعی کردیم این برنامه را از قالب‌های تکراری و مرسوم برنامه‌های صبحگاهی خارج کنیم. به نظر من عموما برنامه‌های صبحگاهی مراکز استان‌ها در این زمینه موفق عمل کرده‌اند.

وی همچنین با اشاره به این‌که گاهی میزان پیامک‌های دریافتی در این برنامه فراتر از مرز 50 هزار می‌رود، درباره استانداردها و معیارهای مهم و اساسی در برنامه‌های صبحگاهی خاطرنشان می‌کند: به نظر من محتوای برنامه‌های صبحگاهی بیشتر از فرم و ساختار آن مهم است. این برنامه‌ها باید روحیه نشاط و شادی را در مردم ایجاد کنند، اخبار و اطلاعات به روز در اختیار مردم قرار دهند و به قشر بانوان توجه ویژه داشته باشند.

نام برنامه ، هویت آن است

سیرنگ پوررحیمی، تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی صبح به خیر گیلان نیز در پاسخ به این سوال که آیا این برنامه براساس الگوهای متداول در برنامه‌های صبحگاهی روی آنتن می‌رود یا نه، می‌گوید: سعی می‌کنم در این برنامه الگوبرداری‌هایی از دیگر برنامه‌های صبحگاهی بویژه آنها که موفق هستند، داشته باشم. برای مثال از اواخر دهه 70 که شبکه باران افتتاح شد، مردم از بخش‌های طنز استقبال زیادی کردند و همین مساله باعث شد در این برنامه هم نیم نگاهی به آنها داشته باشیم. از طرفی توجه به بخش‌ها و بخش‌های بومی استان گیلان که می‌تواند در بازارهای محلی و منطقه‌ای مردم آن ضبط شود، کم بود و ما از این فرصت به نفع برنامه استفاده کردیم.

وی درباره رویه و اصل اساسی در برنامه صبح به خیر گیلان هم می‌گوید: به‌طور کلی روال صبح به خیر گیلان به این صورت است که من برنامه را ابتدا براساس ایده‌ها و فکر خودم شروع می‌کنم اما در ادامه مخاطبان هستند که به من می‌گویند چطور پیش بروم و چه بخش‌هایی را اضافه یا کم کنم. این اتفاق معمولا در قالب بخشی با نام پیام آشنا می‌افتد که نظرات مردم درباره برنامه است. ما به این نظرات و دیدگاه‌ها در برنامه توجه زیادی داریم و حتی جزئی‌ترین آنها را تا حد ممکن می‌کوشیم اعمال کنیم.

تهیه‌کننده صبح به خیر گیلان ـ که شنبه تا چهارشنبه هر هفته از ساعت 7 و 30 دقیقه از سیمای این استان روی آنتن می‌رود ـ با اشاره به ویژگی‌های اصلی و مهم یک برنامه صبحگاهی می‌گوید: مهم‌ترین مشخصه برنامه صبحگاهی ریتمی بودن آن و حفظ این ضرباهنگ است. اگر قرار است مهمان یا کارشناسی در حوزه مسائل مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در برنامه حضور یابد، در میانه صحبت‌های او بخش‌های کوتاه پخش می‌شود. گفت‌وگوها در برنامه طولانی نمی‌شود. خود من معمولا این بخش را 7 دقیقه‌ای در نظر می‌گیرم. البته ممکن است یک بحث بیش از این ادامه پیدا کند. بنابراین حتما لازم است بین آن وله، آنونس یا بخشی پخش شود. ما در صبح به خیر گیلان این بخش‌ها را مرتبط با موضوع تولید می‌کنیم.

وی اضافه می‌کند: بخش جدیدی در برنامه وجود دارد که به کسب رزق و روزی حلال مربوط است. متاسفانه امروزه بحث ترازو و مشتری مدار بودن یکی از دغدغه‌های اجتماعی است که کمتر به آن توجه می‌شود. در حالی که اگر برنامه‌سازان مدتی به این موضوع بپردازند، مثل بسیاری از مسائل دیگر نظیر همیار پلیس، فرهنگسازی مناسبی درباره آن صورت می‌گیرد.

پوررحیمی با تاکید بر پرداختن به تنوع بومی استان‌ها در برنامه‌های صبحگاهی هر مرکز خاطر نشان می‌کند: معمولا سعی می‌کنیم در هر برنامه صبح به خیر گیلان گزارشی از یک شهر استان گیلان داشته باشیم یا با فردی به نمایندگی از آن منطقه در برنامه ارتباط برقرار می‌شود. همچنین سرود منطقه و ترانه‌های فولکلوریک آن پخش می‌شود. این برنامه همچنین به تناسب شرایط آب و هوایی در محیط‌های مختلف و در فصل‌های گرم معمولا در یک آلاچیق اجرا می‌شود.

تهیه‌کننده برنامه خجیر شبان که از سال 74 کارش را در صداوسیما آغاز کرده، نام برنامه را به منزله هویت آن دانسته، می‌گوید: ثابت ماندن نام برنامه یکی از معیارهای موفق بودن آن است. عنوان برنامه مانند هویت آن است و تغییر آن می‌تواند باعث از دست رفتن بخشی از مخاطبان شود.

تهیه جامعه آماری از مخاطبان

حسین علی رحیمی که همراه چند نفر دیگر تهیه‌کنندگی برنامه صبح اصفهان را برعهده دارد، در ابتدای صحبت‌های خود به تمهیدات انجام شده برای ایجاد تنوع در برنامه‌های صبحگاهی اشاره می‌کند و می‌گوید: صبح اصفهان تقریبا یک مجله خبری است و برای ایجاد تنوع در ساختار این برنامه، تهیه‌کننده آن هر دو هفته یک بار تغییر می‌کند. این اتفاق باعث می‌شود، هر تهیه‌کننده با ایده‌های جدید کارش را از سر بگیرد و برنامه بخش‌های بیشتری داشته باشد. خوشبختانه چنین تجربه‌ای تاکنون در برنامه موفق بوده است. البته در گذشته، زمان یک هفته‌ای برای تهیه صبح اصفهان مشخص شده بود.

وی که دو سال است تهیه‌کنندگی برنامه را برعهده دارد، درباره میزان بازنمایی المان‌های بومی در برنامه خاطرنشان می‌کند: به نظر من این بخش در برنامه بسیار تابع شرایط است. برای مثال من دو سال گذشته تهیه‌کنندگی برنامه‌ای به نام آبادی را برعهده داشتم و به چهار گوشه استان اصفهان سفر و گزارش‌هایی از مناطق مختلف آن تهیه می‌کردم. این برنامه بخش محور بود. همین اتفاق باعث می‌شد تا توامان تصاویری را برای برنامه صبح اصفهان ضبط کنم و آن دوره از برنامه بسیار هم دیده شد اما اکنون بودجه برنامه امکان این سفرها را فراهم نمی‌کند، ضمن این که خود شهر اصفهان جاذبه‌های تاریخی و گردشگری زیادی دارد و می‌توان روی آن مانور داد.

رحیمی درباره ملاک‌های ضروری و استانداردهای یک برنامه صبحگاهی نیز تصریح می‌کند: برنامه‌های صبحگاهی باید نشاط آور باشند و مردم در آن محوریت داشته باشند نه مسئولان. متاسفانه گاهی کارشناسان و مهمانان در این برنامه‌ها سفارشی هستند. در حالی که تهیه‌کننده از مدت‌ها قبل بخش‌ها و موضوع برنامه‌اش را مشخص کرده است، گاه یکباره همه چیز تغییر می‌کند. ما در توانمندی و ظرفیت نیروهای انسانی مان نسبت به شبکه‌های رقیب ماهواره‌ای چیزی کم نداریم. خود من همیشه از ایده‌های جدید در برنامه استقبال می‌کنم. برای مثال همین چند وقت پیش به مناسبت روز پدر تمایل داشتم تا یک پدر را بدون این که ویژگی خاصی هم داشته باشد، به برنامه دعوت کنم.

وی همچنین با بیان این که طیف سنی بینندگان برنامه‌های صبحگاهی گسترده است، می‌گوید: باید از مخاطبان برنامه‌های صبحگاهی جامعه آماری نسبی تهیه کرد. برای مثال برنامه صبح اصفهان ساعت هشت شروع می‌شود. یعنی زمانی که کارمندان به اداره و دانشجویان و دانش‌آموزان به دانشگاه و مدرسه رفته‌اند. بنابراین مخاطبان هدف ما در این ساعت زنان خانه‌دار هستند. این پیش فرض کلی در این برنامه است که به محتوای آن هم جهت می‌دهد. مادران محور فرهنگسازی در خانواده هستند. بار اصلی تربیت فرزندان به دوش آنهاست. بنابراین اگر از طریق رسانه آموزش ببینند، آموخته‌هایشان را اجرایی و به فرزندان هم منتقل می‌کنند. (ضمیمه قاب کوچک)