پرواز، آواز و راز در گلستان

تا چند سال پیش اگر هنرمندی نزد همین گالری‌دارها می‌آمد و درخواست چنین نمایشگاه‌هایی را می‌کرد شاید چندان با گشاده‌رویی رو‌به‌رو نمی‌شد و از برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی از سوی گالری‌دارها استقبالی صورت نمی‌گرفت‌ ولی از همان ابتدا هم زوج هنرمندی به نام‌‌ تکتم فاضل و بهرام دشتی‌نژاد با سرسختی، کار مداوم و صدالبته متفاوت بودن در ایده و تکنیک، حرف خود را به کرسی نشاندند و نه سالی یک بار، بلکه گاهی در گالری گلستان نمایشگاه زیور آرایه‌های خود را برگزار کردند. لیلی گلستان، مدیر گالری گلستان هم که در حمایت از جوانان و آثار نو و بدیع زبانزد است از این زوج حمایت کرد و گالری‌اش را در اختیار آنان قرار داد. آنها هم از این اعتماد سر بلند بیرون آمدند و در این سال‌ها آثاری را با ایده و سوژه ایرانی و با تکنیک منحصربه‌فرد هر سال بهتر از سال قبل به نمایش گذاشتند. این روزها گالری گلستان میزبان دهمین نمایشگاه زیور آرایه‌های همین زوج هنرمند با عنوان «باغ ایرانی» است. آنها در این نمایشگاه 120 قطعه اثر هنری نقره با رگه‌های طلا و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نظیر فیروزه را به تماشا گذاشته‌اند. نمایشگاه حاضرشامل بخش‌های مختلف از موضوعاتی متاثر از هنر ایران است. گوشه‌هایی از باغ ایرانی از ابتدا الهام‌بخش آثار این زوج هنرمند بوده و آنها کم‌کم به علت گستردگی این سوژه روی هر یک از عناصر و المان‌های باغ ایرانی، تاکید بیشتری کرده‌اند. در این نمایشگاه آنها روی عنصر پرواز، آواز و راز که همگی از خواص پرندگان است، تمرکز ویژه‌ای دارند. گفت‌وگو با این زوج هنرمند را در اینجا می‌خوانید.

از شروع کار بگویید. چقدر برای نمایش آثار و دیده شدن آنها زحمت کشیدید؟

فاضل: وقتی ما کار را شروع کردیم کمتر به زیورآلات به دید هنری نگریسته می‌شد و گالری‌ها هم کمتر به این شاخه هنری اهمیت می‌دادند و البته باید گفت‌ هنرمندان این حوزه هم به سختی کار می‌کردند. تصور ما بر این است که زیوری پایش به گالری‌های هنری باز می‌شود که مشخصات یک اثر هنری را داشته باشد. به عنوان مثال آنچه ما از بازخورد زیورآلاتمان در میان مخاطبان می‌بینیم این است که این آثار تاثیر خوبی در به‌کارگیری نقوش تاریخی در همه زمینه‌های هنری داشته است. البته باید به این نکته اذعان داشت که زیورها به بخش مهم دیگری به نام «مد» مربوط می‌شوند که هنوز در جامعه ما کمرنگ است. این مساله باعث می‌شود برای این که طرح‌ها را ‌ زمان خودش به نمایش بگذاریم با مشکلاتی مواجه شویم. معمولا یک سال و نیم تا دوسال بعضی کارهای ما در انتظار نمایش می‌ماند.

باغ ایرانی و استفاده از نقوش ایرانی در آثارتان با چه ایده‌ای شکل گرفت؟

فاضل: علاقه به مینیاتور ایرانی ما را به سمت باغ ایرانی هدایت کرد. ما گنجی درون این نقش و نگارها پیدا کردیم که در طول تاریخ شکل گرفته است. گرچه امروز برای اجرای طرح‌هایمان زمان زیادی را صرف می‌کنیم ولی عکاسی از بناهای تاریخی و حتی نقوش ریز موجود در ابنیه یا تورق یک کتاب درباره نقش و نگارهای ایرانی همگی ما را به سوی هدفمان سوق می‌دهند. دیدن نقوش، طرح‌های زیادی را به یاد ما می‌آورد و با این که در این مدت طرح‌های بسیار زیادی را اجرا کرده‌ایم که در هر نمایشگاه فقط قسمتی از آن به اجرا در‌آمده ولی باز طرح و ایده‌های بسیاری در ذهن ما به صورت بکر باقی مانده است.

در این مجموعه نشان ماه و پیوندسازها با یکدیگر نمود ویژه‌ای دارد. کمی درباره رویکرد نشانه‌شناسی رویاها صحبت کنید.

فاضل: از بخش‌های این نمایشگاه مجموعه‌هایی است که در آنها موضوع اصلی، نقشی رویاگونه یافته است. در این تکنیک عناصری مانند سروها، گل‌ها و نقوش هندسی ‌آرایش ساقه‌ای یافته‌اند. ‌مجموعه مزرعه سازها که پیش درآمدی بر آن را در این نمایشگاه به نمایش گذاشته‌ایم همان آرایش «ساقه‌ای ـ پیوندی» را بین سازهای موسیقی چون تار، کمانچه، رباب، بربط و سه‌تار برقرار می‌کند و در کنار این مجموعه در بخش نوازندگان، نوازندگان با سازها پیوند می‌خورند، اما عنصر ماه از مجموعه‌های پیشین و حتی قبل از شروع مجموعه باغ ایرانی در کارهایمان استفاده می‌شد. ماه و ستاره‌ای که بر تاج شاهان است، ذهن مخاطب را درگیر می‌کند و ما در این آثار این عنصر را به صورت آرایش ساقه‌ای با گل و مرغ‌ها ترکیب کردیم و در نهایت مجموعه «مزرعه ماه» را ساختیم.

یکی از پیچیده‌ترین قسمت‌های ساخت زیورآلات هنری، تکنیک ساخت آنهاست. اگرچه آنچه در هنر معاصر اهمیت کمتری دارد تکنیک است و ایده اثر هنری است که حرف اول را می‌زند، ولی درباره زیور آرایه‌ها بحث دست‌ساز یا ماشینی بودن پیش می‌آید. نظر شما در این باره چیست؟

دشتی‌نژاد: من بر این عقیده‌ام که کلا جواهرسازی یا زیورسازی یک کار تکنیکی است. البته بسیاری از تکنیک‌ها هم در حین کار و در کارگاه به دست می‌آید و نه روی کاغذ طراحی! ولی در دنیایی که ما در آن زندگی می‌کنیم فهمیدن این که این کارها با دست ساخته شده یا نه، از آب خوردن هم راحت‌تر است.

کسانی که این صحبت را مطرح می‌کنند متاسفانه دانش کافی نسبت به این کار ندارند. به هر حال ما هیچ تاکیدی نداریم که این موضوع را ثابت کنیم. در اجرا دو مرحله اره‌کاری و جوشکاری بسیار مهم است که ما با تجربه و مهارت آن را پیش می‌بریم و تداوم استفاده از مشبک‌سازی ما را به تکنیک بسیار پیچیده‌تری به نام تکنیک لایه‌ها رساند.

این کار که بسیار سخت و زمانبر است؟

دشتی‌نژاد: بله به طور کلی این کار یعنی زیورسازی یا جواهرسازی آسیب‌ها‌ و همین طور آلودگی‌های زیادی دارد. هر چه کار پیچیده‌تر باشد سختی و آسیب‌های بدنی آن بیشتر است. در مجموع آماده کردن کارهای این نمایشگاه واقعا سخت و وقت‌گیر بود ولی عشق و علاقه به ساختن طرحی که در ذهن داشتیم، آن را آسان می‌کرد و نتیجه کار واقعا لذتبخش بود.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر