«ناوروز» عالم افروز

فارغ از همه ثبت‌های رسمی جهانی یا ملی، این جشن نوزایی طبیعت سده‌ است که جهانی است، جشنی که برکت و روزهای بهتر را نوید می‌دهد و برای سال‌های طولانی است که در میان دیگر ملیت‌ها جشن گرفته می‌شود. ملت‌هایی که برخی در طول این سال‌ها درد و زجر فراوانی را متحمل شده‌اند و نوروز توانسته در میان تمام مصیبت‌ها، نور امیدی بر دلشان بتاباند.

تشابهات فرهنگی ایران با بسیاری از کشورهای اطرافش باعث شده این کشورها همواره یکی از مقاصد اصلی سفر ایرانیان باشد. برای ایرانیانی که در ایام نوروز به یکی از این کشورها سفر می کنند، بد نیست بدانند که آنها هم می توانند مراسم عید نوروز را در کنار مردم این کشورها جشن بگیرند البته با یادآوری این نکته که تفاوت هایی در آیین آنها و ایران وجود دارد که باید متناسب با آنها برخورد شود.

خیدیر ایام مبارک

نوروز برای تاجیک‌ها به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات است، از این روی جشن نوروز را همچون یک جشن ملی از دیرباز گرامی می‌دارند. در تاجیکستان نوروز را «خیدیر‌ایام» به معنای جشن بزرگ می‌خوانند. مراسم نوروز در این کشور، مشترکات بسیاری با جشن ما ایرانی‌ها دارد، اما برخی مراسمشان نیز مختص به خود تاجیک هاست. مراسمی چون حوت، گل گردانی، بلبل خوانی و جفت براران از مهم ترین رسوم تاجیکستان در طول نوروز است. جفت براران در بیشتر مناطق این کشور با هدف افزایش برکت و محصول بهتر کشاورزان، چند روز پیش از نوروز برگزار می‌شود. در این مراسم همه اهل خانواده شرکت می‌کنند. کشاورزان نیز پلو، نان فطیر یا غذای مربوط به مراسم را تهیه کرده و ۱۵ تا ۲۰ نفر از کهنسالان را دعوت می‌کنند. بعد از غذا نیز دعا می‌خوانند. تاجیک‌ها به «سومنک پزی» پیش از نوروز که همان مراسم سمنو پزی ماست، می‌پردازند. پختن کله پاچه با گندم و خیرات آن که به «باج» مشهور است، از دیگر رسوم رایج در این کشور است.

چهارشنبه اول به جای چهارشنبه آخر

گرچه تعطیلات رسمی افغان‌ها برای نوروز فقط یک روز است اما آنها همچون ایرانی‌ها نوروز را در طول دو هفته جشن می‌گیرند. در افغانستان به جای سفره هفت سین، سفره هفت میوه می‌آرایند. این میوه‌ها معمولا خشک و شامل کشمش، سنجد، پسته، فندق، قیسی (زردآلوی خشک)، بادام و گردو می‌شود. چند روز پیش از نوروز این خشکبارها را به‌صورت مخلوط در آب می‌گذاردند تا برای نوروز آماده شود، اما از میان هفت سین ایرانی، افغان‌ها به سمنو اهمیت زیادی داده و چند روز پیش از نوروز، زنان افغان مراسم سمنوپزی دارند. سیزده به در در افغانستان نیز برگزار می‌شود، اما پیش از فرارسیدن آن، افغان‌ها مراسمی دارند که طی آن چهارشنبه اول سال را نیز به‌طبیعت می‌روند. جشن دهقان و جشن گل سرخ از مهم‌ترین مراسمی است که در طول نوروز در افغانستان برگزار می‌شود. برگزاری مسابقات هیجان‌انگیز بزکشی نیز مهم‌ترین سرگرمی مردم در نوروز در این کشور است که هر ساله با حضور صدها نفر انجام می‌شود.

نوروز با طعم آذری

نوروز بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین جشن مردم جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود. آذربایجانی‌ها کمی جلوتر از ایرانی‌ها به پیشواز نوروز می‌روند. در این کشور نه تنها چهارشنبه آخر سال، که هر چهارشنبه اسفند ماه جشنی مخصوص به خود دارد. آذربایجانی‌ها هر چهارشنبه را منسوب به یکی از عناصر چهارگانه طبیعت یعنی آب، باد، خاک و آتش کرده و بر‌مبنای آن جشنی ویژه برقرار می‌کنند. در این کشور سفره هفت سین هست اما هفت سینی به زبان ترکی که شامل سوماق به نشانه آفتاب، سکه به نشانه شانس، سمنو برای برکت، سبزه برای خوشبختی، ساری کوک (زردچوبه) به نشانه شیرینی زندگی، سوَت (شیر) برای سلامت و زیبایی و سو (آب) به نشانه‌ای از زایش تازه و زندگی می‌شود. تعداد روزهای رسمی تعطیل نوروز در جمهوری آذربایجان همچون ایران پنج روز است. معمولا آذری‌های خوش قریحه هر سال برای نوروز ترانه و شعر می‌سرایند و برخی چیستان تهیه می‌کنند تا در طول دید و بازدیدها مهمانانشان را سرگرم کنند.

نوروز و اعتدال بهاری

نوروز برای قزاق‌ها به معنای اعتدال بهاری است. آنها بر این باورند که در این روز ستاره‌های آسمانی به نقطه ابتدایی می‌رسد، همه جا تازه و روی زمین شادمانی برقرار می‌‌شود. خانه تکانی در قزاقستان پیش از فرا رسیدن نوروز اهمیت زیادی دارد، زیرا آنها معتقد هستند که تمیز بودن خانه در آغاز سال نو باعث می‌شود افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نشوند. اگر در نخستین روز سال جدید باران یا برف ببارد، قزاق‌ها آن را به فال نیک گرفته و معتقدند که سال خوبی در پیش‌روست. قزاق‌ها در نوروز معمولا سفید می‌پوشند که نشانه‌ای است از شادمانی. مهم‌ترین خوراک نوروزی در قزاقستان آشی است به نام «نوروز گوژه» که از هفت نوع ماده غذایی تهیه می‌شود. هدف از تهیه این خوراک، خداحافظی با زمستان و غذاهای زمستانی است. مهم‌ترین سرگرمی نوروزی قزاق‌ها مسابقه‌ای است به نام «قول توزاق» که میان دو گروه زن و مرد برگزار می‌شود. قزاق‌ها معتقدند اگر زنان برنده شوند، آن سال، خوب و پربرکت است و اگر مردها پیروز شوند آن سال نامساعد خواهد بود.

نوروز، پیروز بر زمستان

گرچه نوروز در ازبکستان یک جشن ملی است که به خاطر آن مراسم باشکوهی برگزار می‌شود، اما بالاتر از آن برای مردم ازبکستان یک نماد مقاومت است. مردم در طول 70 سال حکومت کمونیستی، به سختی توانستند آیین نوروز را پنهانی در خانه‌ها برگزار کرده و آن را به دست نسل تازه کشورشان برسانند. از این رو جشن‌های نوروز در ازبکستان در سطح خیابان‌ها و به صورت گروهی برگزار می‌شود. مردم در مراسم‌ خیابانی به یکدیگر شیرینی تعارف می‌کنند و در ازبکستان در این ایام فقط یک روز به‌عنوان تعطیل رسمی وجود دارد اما دید و بازدیدها همچنان تا دو هفته ادامه دارد. ازبک‌ها سیزده به در و چهارشنبه سوری ایرانی را برگزار نمی‌کنند. مراسم سمنو پزی، سبزه کاری و درختکاری که نمادهایی از برکت و امید است در این کشور بسیار باشکوه برگزار می‌شود.

نوروز در دیگر کشورها

قرقیزی‌ها نوروز را با لهجه «ناوروز» خطاب می‌کنند. جشن‌های نوروز در این کشور به صورت گروهی و از سوی دولت و مقام‌های محلی برگزار می‌شود. نوروز در قرقیزستان فقط در نخستین روز سال جشن گرفته می‌شود. مردم از ساعات اولیه صبح به خیابان‌ها آمده و تا پاسی از شب به شادمانی می‌پردازند. پاکستانی‌ها نوروز را به نام «عالم افروز» می‌خوانند.

آنها هم مانند ایرانی‌ها خانه‌تکانی می‌کنند، لباس نو می‌پوشند، به دید و بازدید می‌روند و سعی می‌کنند کدورت و غم‌ را از دل‌ها بزدایند و زندگی را به شادی بگذرانند. در ترکمنستان مردم به دید و بازدید نوروزی اهمیت زیادی می‌دهند و معتقدند در زمان شادی باید به دیدار عزیزان رفت. مسابقات اسبدوانی، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، خروس جنگی و شاخ زنی میش‌ها از مهم‌ترین سرگرمی‌های مردم ترکمنستان در طول نوروز است.

سهند راوری