سقوط تدریجی قهرمان آسیا

در آن برهه در بدبین‌ترین حالت ممکن هم نمی‌شد سقوط تیم ستاره‌دار فوتبال ایران به دسته پایین‌تر را پیش‌بینی کرد، اما بهار پاس آرام‌آرام به خزان تبدیل شد و آخرین تیم ایرانی که روی سکوی قهرمانی آسیا ایستاده، اکنون برای فرار از سقوط به دسته دوم و ماندن در لیگ یک تقلا می‌کند. تیمی که پنج عنوان قهرمانی در لیگ فوتبال ایران را یدک می‌کشد و سال‌ها‌ در دایره مدعیان قهرمانی حضور داشت، هم‌اکنون در رده یازدهم جدول 13 تیمی گروه «ب» لیگ دسته اول به سر می‌برد و یک لغزش کوچک فرجام تاریک‌تری برای پاس در پی خواهد داشت. آنچه برای فوتبال باشگاهی ایران یک زنگ خطر جدی و خطری بالقوه محسوب می‌شود.

نقطه آغاز سقوط

نقطه آغاز سقوط پاس از سال 86 با اجرای طرح خلق‌الساعه و بحث‌برانگیز رئیس وقت سازمان تربیت بدنی کلید خورد. در آن برهه محمد علی‌آبادی، رئیس وقت سازمان تربیت بدنی که یک سال از جلوس‌اش بر مسند ریاست گذشته بود، تئوری عجیبی به نام تمرکززدایی فوتبال را از پایتخت مطرح کرد و براساس این طرح پرسروصدا، صبا به قم منتقل شد، پیکان به قزوین رفت، پسوند کرج به نام باشگاه سایپا اضافه شد و پاس تهران سرانجام به پاس همدان تغییر نام داد و خوشبختانه تلاش برای انتقال نفت تهران به اراک نافرجام ماند.

اکنون شش سال و اندی از اجرای طرح گسترش جغرافیای فوتبال ایران سپری شده و اثرات اجرای دکترین مدیریت وقت سازمان تربیت بدنی آشکار شده است. صبا که عنوان قهرمانی جام حذفی را در کارنامه دارد، این روزها برای بقا در لیگ برتر می‌جنگد، پیکان به دسته اول سقوط کرده، سایپا پس از چند فصل ناکامی، امسال با انگین فیرات جان تازه‌ای گرفته، اما پاس در مقایسه با این سه تیم وضع اسفناک‌تری را تجربه می‌کند.

کشاندن فوتبال به شهرهایی فاقد فوتبال در نگاه اول، اقدامی منطقی برای بسط و گسترش فوتبال ایران به نظر می‌رسید، اما مشکلاتی که پس از انتقال پاس به همدان شکل گرفت، نشان داد اجرای چنین ایده‌های بلندپروازانه‌ای در فوتبال ایران که از نداشتن ساختار مناسب رنج می‌برد، امکان‌پذیر نخواهد بود. پاس در برهه‌ای به همدان منتقل شد که مسئولان نیروی انتظامی به عنوان متولی اصلی این تیم اعلام کردند این ارگان کارهای مهم‌تری از هزینه کردن در ورزش حرفه‌ای دارد و به این ترتیب یکی از سه تیم بزرگ پایتخت حامی اصلی‌اش را از دست داد. پس از اعلام موضع نیروی انتظامی، بهروز مرادی، استاندار وقت همدان و دوست صمیمی رئیس‌جمهور سابق برای کشاندن پاس به همدان دست به کار شد.

به‌رغم مخالفت جمعی از پیشکسوتان پاس، این تیم در کمترین زمان ممکن به همدان منتقل شد و حتی قرار بود به شهدای الوند تغییر نام بدهد، اما پاسی‌های قدیم بر این باور بودند که با این کار هویت یکی از قدیمی‌ترین تیم‌های ایران خدشه‌دار خواهد شد و با مخالفت آنها بود که پاس، دست‌کم پاس باقی ماند. پاس در اولین فصل حضور در همدان وضع نرمالی داشت، اما مشکلات این تیم درست از زمانی شروع شد که استانداری آرام آرام از تامین هزینه‌ها طفره رفت. از سوی دیگر نیروی انتظامی هم هنگام انتقال پاس به همدان اعلام کرده بود این باشگاه تا سه سال پس از انتقال می‌تواند بازیکن سرباز جذب کند و با اتمام مهلت سه ساله، پاس دیگر از مزیت ویژه‌ای مثل جذب بازیکنان سرباز محروم ماند. در شرایطی که خزانه باشگاه خالی‌تر از همیشه به نظر می‌رسید و جذب بازیکن هم با محدودیت همراه شده بود، دلال‌ها هم اطراف این تیم آفتابی شدند و با کنار هم قرار گرفتن این اتفاقات، بستر برای تعطیلی یکی از کارخانه‌های بازیکن‌سازی فوتبال ایران مهیا شد.

در محاصره دلال‌ها

پاس در حالی از تهران به همدان منتقل شد که در همان برهه یکی از حرفه‌ای‌ترین باشگاه‌های ایران بود و از حیث در اختیار داشتن امکانات و ابزارهای فوتبالی، یک سر و گردن از تمام تیم‌های لیگ برتری بالاتر بود. در همان سال که پاس به همدان منتقل شد، این تیم ورزشگاه اختصاصی داشت و ورزشگاه دستگردی به‌واسطه امکانات فوق‌العاده‌اش هنوز هم محل برگزاری بعضی مسابقات لیگ برتر است. پاس در همان سال تریبونی قوی به نام خبرگزاری ایپنا و روزنامه پاس جوان را در اختیار داشت و از تمام امکانات حرفه‌ای برای تبدیل شدن به یک باشگاه حرفه‌ای بهره می‌برد.

همین امکانات قابل ملاحظه بود که انتقال پاس به یکی از شهرستان‌ها را غیرمنطقی و عجیب جلوه می‌داد. بنیه مالی باشگاه هم به حدی قوی بود که جواد نکونام در اوج جوانی به پیشنهاد اغواکننده استقلال پشت کرد و در ازای دریافت 300 میلیون تومان در پاس ماندنی شد.

علی‌اصغر مدیرروستا، مهاجم سال‌های نه‌چندان دور پاس درباره دلایل سقوط تدریجی این تیم می‌گوید: «برای این‌ که برسیم به دلیلی اصلی سقوط پاس باید چند سال به عقب برگردیم. در همان سال 86 خیلی‌ها با انتقال پاس مخالف بودند، اما به انتقادها توجهی نشد و این کار نادرست بالاخره انجام شد. در آن سال‌ها پاس در تهران با مشکلی به نام نداشتن تماشاگر مواجه بود و تنها حسن انتقال این تیم به همدان این بود که تیم پرتماشاگر شد. در همان سال اول انتقال پاس به همدان، این تیم با خطر سقوط دست و پنجه نرم می‌کرد، اما وقتی در میانه‌های فصل به عنوان سرمربی این تیم انتخاب شدم، تیم را نجات دادم.

در هفته‌های ابتدایی فصل بعد هم جزو تیم‌های بالانشین بودیم، اما پس از چند نتیجه نامطلوب، مدیران باشگاه مرا کنار گذاشتند و تیم را به محمود یاوری دادند. در ادامه فصل، پاس باز هم نتیجه مطلوبی نگرفت و با اصرار مردم همدان و استاندار به تیم برگشتم، اما در هفته آخر قربانی زد و بند و تبانی سایر تیم‌های قعرنشین شدیم و به دسته یک سقوط کردیم.

در این دو سالی که پاس در دسته یک حضور داشته هیچ عزم و اراده‌ای برای بازگردان این تیم به لیگ برتر از سوی مدیران فعلی باشگاه شکل نگرفته است.

مدیرروستا بر این باور است که پاس قربانی سوءمدیریت و زد و بندهای پشت پرده شده است: در این چند سالی که پاس به دسته پایین‌تر سقوط کرده، بعضی مدیران این باشگاه صرفا به فکر منافع شخصی خودشان بوده‌اند و منافع عده‌ای در گروی ماندن پاس در لیگ یک است. کدام تیم باشگاهی ایران در یک فصل 14 بازیکن جذب می‌کند؟ کسی نمی‌پرسد که این رفتن و آمدن‌ها به نفع چه کسانی است. به نظرم اگر مدیریت درستی در باشگاه اعمال شده بود، پاس در همان سال اول به لیگ برتر برمی‌گشت، اما سوءمدیریت، فوتبال بعضی بازیکنان پاس را نابود و حق و حقوق آنها را پایمال کرد.

امید به بازگشت

نفوذ دلال‌ها به بدنه یکی از قدیمی‌ترین و پاک‌ترین تیم‌های تاریخ فوتبال ایران نمونه آشکار رواج زد و بند در فوتبال ایران است و همین ماجرا برای پاس که در فوتبال ایران صاحب مکتب بود یک تهدید بزرگ محسوب می‌شود. پاس در دهه گذشته بازیکنان بزرگی مثل وحید هاشمیان، جواد نکونام، محمد نصرتی، آرش برهانی، حسن رودباریان، کیانوش رحمتی و... را به فوتبال ایران معرفی کرد، اما کارخانه بازیکن‌سازی فوتبال ایران حالا به نقطه آغاز افول بسیاری از بازیکنان مستعد تبدیل شده و دیگر نشانی از آن تیم سازنده دو دهه قبل نیست.

وضع فعلی پاس و خبرهایی که این روزها از دل این باشگاه به محافل رسانه‌ای درز پیدا می‌کند به نگرانی قدیمی‌های این باشگاه که جملگی از ستاره‌های سال‌های دور فوتبال ایران محسوب می‌شوند دامن می‌زند، اما معمولا در دل تاریکی‌های فوتبال ایران کورسوی امیدی وجود دارد. در روزهایی که پاس در معرض سقوط به دسته پایین‌تر دست و پنجه نرم می‌کند، گفته می‌شود رایزنی‌ها برای بازگشت پاس به آغوش پایتخت آغاز شده و چه‌بسا تیم خاطره‌انگیز دهه 70 یک بار دیگر در فوتبال ایران قد علم کند. پاس و استقلال که به واسطه تصاحب عنوان قهرمانی آسیا در زمره تیم‌های ستاره‌دار فوتبال آسیا قرار دارند و تنها تیم‌های ستاره‌دار فوتبال ایران محسوب می‌شوند، یکی در اوج و دیگری در حضیض به سر می‌برد. آسیب‌شناسی دلایل سقوط تدریجی پاس نشان می‌دهد که چرا این دو تیم اکنون نقطه مقابل یکدیگر قرار دارند.

حمیدرضا رسولی /‌ جام‌جم