به دنبال ردپای بسیجی

این اقدام مطالعاتی از سوی کسانی صورت می‌گیرد که دغدغه سینما ندارند و هدفشان ارائه تصویری ملموس از موضوع مورد اشاره است. مثلا درباره مناسبت روز معلم به این نکته اشاره می‌کنند که در سریال قصه‌های مجید، طیف مختلفی از آموزگاران سختگیر و مهربان را شاهد بوده‌ایم. دبیر ریاضی که تسبیح به دست گرفته بود و از مجید جدول ضرب می‌پرسید و او را تنبیه می‌کرد و دبیر انشای مهربانی که مونس و همدم تنهایی مجید بود. وقتی درباره تجربه‌ای شناخته شده حرف می‌زنیم، مخاطب درک بهتری نسبت به کلیت موضوع پیدا می‌کند. تحلیل فیلم‌ها و سریال‌های معروفی که در حافظه همگان ثبت شده، نوعی نزدیکی میان روزنامه‌نگاران و خوانندگان روزنامه ایجاد می‌کند. در طول سال، رصد کردن موضوعی سینما برای مناسبت‌های مختلف مثل روز پرستار، شب یلدا، محرم و نوروز تکرار می‌شود. حالا که در هفته بسیج هستیم آیا می‌توانیم چنین تجربه‌ای را برای این مناسبت نیز داشته باشیم؟ به عبارت دیگر می‌توانیم در فیلم‌ها و سریال‌های تولید شده، ردپای بسیج و بسیجی را رصد کنیم و ببینیم چه آثاری با این مضمون ساخته شده است؟

برای یافتن پاسخ این پرسش با چند محدودیت مواجه هستیم. در نمونه‌های قبلی وقتی صحبت از یک شغل و حرفه می‌شد، می‌توانستیم ویژگی‌های فرد را تا حدودی در ذهنمان مجسم کنیم و دنبال فیلم‌های مرتبط بگردیم ولی از آنجا که بسیجی طیف وسیعی از آدم‌ها با ویژگی‌های شغلی و موقعیتی متنوع را شامل می‌شود یافتن نمونه‌های نمایشی‌اش کار ساده‌ای نیست. جریان بسیج ابعاد گسترده‌ای دارد و شهروندان زیادی در موقعیت‌های مختلف خودشان را بسیجی می‌دانند. به عنوان مثال در جریان‌های بسیج دانشجویی، بسیج پزشکان، بسیج مهندسان و بسیج بازاریان همگی زیرمجموعه‌هایی از نهاد بسیج هستند ولی هر کدام ویژگی‌های متنوعی دارند. وجه مشترک همه این جریان‌ها داشتن دغدغه‌هایی چون حفظ ارزش‌های اسلامی و انقلابی است، ولی با تکیه بر همین ویژگی ثابت می‌توان شخصیت‌های متنوع زیادی در سینما و تلویزیون خلق کرد که هر کدام قصه‌ها و ماجراهای جداگانه خودشان را داشته باشند.

یک راه دیگر این است که سراغ فیلم‌های دفاع مقدس برویم و شخصیت رزمندگان و ایثارگران را بررسی کنیم. به نظر می‌رسد در این حالت هم حق مطلب ادا نمی شود؛ چون بسیاری از بسیجیانی که در صحنه‌های علمی و اجتماعی پس از جنگ مشغول فعالیت شده‌اند، نادیده گرفته می‌شوند. احتمالا با در نظر گرفتن همین تنوع و تکثر است که بسیج سازمان صدا و سیما تصمیم گرفته خودش آستین همت را بالا بزند و برای ساخت مجموعه‌های نمایشی با مضمون بسیج و بسیجی اقدام کند.

این حرکت از حدود سه سال پیش از طرف بسیج صدا و سیما آغاز و به ساخت سریال‌هایی چون بیدار باش و بال‌های خیس منجر شد، ضمن این که هم اکنون مرکز بسیج برای تولید 10 سریال، ‌15 تله‌فیلم و یک انیمیشن در حال برنامه‌ریزی است.

همان طور که نیروی انتظامی وظیفه ساخت فیلم‌ها و سریال‌های پلیسی را به ناجی هنر واگذار کرده، در صدا و سیما نیز بسیج رسانه ملی مسئولیت ساخت آثار بسیجی را به عهده گرفته است. ساخت این آثار به دلیل حساسیت‌ها و بازخوردهایشان باید به کسانی سپرده شود که شناخت جامع و کاملی از موضوع دارند. به عنوان مثال در ساخت آثار پلیسی همیشه نیروی انتظامی این دغدغه را داشته که شخصیت‌پردازی درستی از پلیس صورت بگیرد و نحوه پوشش و رفتار پلیس همانی باشد که در واقعیت جاری جامعه اتفاق می‌افتد. آثار نمایشی با مضمون بسیج نیز از این قاعده مستثنی نیستند و باید از سوی افرادی ساخته شوند که روحیه اخلاقی و ارزش‌مدار بسیج را می‌شناسند.

مرکز بسیج رسانه ملی در دو سریالی که تا کنون روانه آنتن شده، سراغ دو طیف مختلف از بسیجیان رفته است. سریال بیدار باش، جریان زندگی تعدادی بازیگر تئاتر را نشان می‌دهد که به دلایل شخصی روانه جبهه‌های جنگ شده و در آنجا با فرهنگ بسیج خو گرفته‌اند. در سریال بال‌های خیس قصه پرفراز و نشیب پزشکی را شاهد هستیم که در هشت سال جنگ تحمیلی، دینش را به مردمش ادا کرده و امروز در صحنه‌های علمی می‌خواهد کشور را از وابستگی نجات دهد.

داستان حول محور پزشک حاذقی به نام مجید پرتو (با بازی حبیب دهقان نسب) شکل می‌گیرد که از اعضای بسیج جامعه پزشکی کشور است و با تشکیل تیمی جوان در زمینه تولید داروی ضدسرطان، پژوهش گسترده ای انجام داده است. در این راه دوست و همرزم قدیمی اش، مهدی قاسمی پا به پای او پیش می‌آید و اگر چه تخصصی در زمینه تولید دارو ندارد، اما نقش مشوق و همراه همیشگی را برای دکتر پرتو بازی می‌کند.

بال‌های خیس در کنار طرح این موضوع، نیم‌نگاهی نیز به فداکاری رزمندگان بسیجی در دوران دفاع مقدس دارد که البته این اشاره در حاشیه داستان صورت می‌گیرد. پسر دکتر پرتو راجع به جنگ تردیدهایی دارد و پدرش او را به مناطق جنگ زده می‌برد تا ابهاماتش را برطرف کند. بسیج رسانه ملی با خلق چنین شخصیت‌های نمایشی تلاش می‌کند، تصویری منطقی و باورپذیر از فرهنگ بسیجی و ثمرات و برکاتش ارائه دهد. مخاطب با تماشای این سریال‌ها فرصت می‌یابد به درون زندگی یک بسیجی واقعی راه پیدا کند و ببیند او با خانواده و اطرافیانش چگونه برخورد می‌کند. خوشبختانه سریال‌های پخش شده با رعایت قواعد فیلمنامه‌نویسی شخصیت‌هایی باورپذیر و ملموس خلق کرده‌اند و به دام شعار و انتقال صرف پیام نیفتاده‌اند. به عنوان مثال در بال‌های خیس می‌بینیم که دکتر پرتو همچون انسان‌های عادی با همکاران، اطرافیان و حتی خانواده‌اش دچار مشکلاتی می‌شود. او انسان معصومی نیست و مثل همه مرتکب خطا و اشتباه می‌شود، اما فطرتی پاک و هدفی مقدس دارد و برای همین راه اصلی رستگاری را گم نمی‌کند.

فیلم‌ها و سریال‌هایی که بسیج برایشان دورخیز کرده، به لحاظ مضمونی تنوع خوبی دارند و طیف وسیعی از موضوعات را پوشش می‌دهند. در سال‌های گذشته، اغلب تولیدات مرکز بسیج صدا و سیما در حوزه مستند بود و همان طور که گفته شد ساخت آثار نمایشی از سوی این مرکز حرکتی نو محسوب می‌شود. زمانی که گفته شد مرکز بسیج صدا و سیما قرار است وارد میدان فیلمسازی و سریال‌سازی شود، خیلی‌ها گمان کردند که حاصل کار آثاری سفارشی و شعارزده خواهد بود، اما این مرکز نشان داد که اصلی‌ترین دغدغه‌اش انتقال پیام‌های ارزشی در قالب داستان‌های جذاب و پرکشش است.

سروش امیدوار / جام‌جم