زباله‌های خانگی سمی

زباله‌های خطرناک می‌توانند به شکل جامد، مایع و گاز یا حتی لجن و رسوب باشند. این نوع زباله‌ها که حاصل دور ریز محصولات تجاری نظیر مایعات پاک‌کننده و آفت‌کش‌ها یا محصولات جانبی پروسه تولید هستند، بیشتر بسادگی تجزیه نمی‌شوند و به صورت پایدار در محیط باقی می‌مانند. علاوه بر این در شرایط مساعد بیولوژیکی نیز بیشتر مجال تاخت و تاز بیشتری پیدا می‌کنند. قابلیت احتراق، خورندگی و خاصیت انفجاری از مهم‌ترین خواصی است که به این مواد نسبت داده می‌شود. آلودگی آب‌های زیرزمینی، آلودگی آب‌های سطحی به واسطه بازتاب دفع غیرصحیح در مسیل‌ها و شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب، آلودگی هوا، انفجارهای متعدد و تولید گازهای سمی و خطرناک از موارد قابل تاملی درباره آنهاست.

محل سکونت خود را دست‌کم نگیرید

همان‌طور که صنایع از مواد سمی استفاده و آنها را دفع می‌کنند، خانوارها نیز نه دقیقا به همان شکل اما تاحدودی از این الگو تبعیت می‌کنند. زباله‌های سمی خانوارها می‌تواند حاصل مصرف یک خانه، مجتمع‌های آپارتمانی، هتل‌ها و انواع اقامتگاه‌ها باشد. در مجموع پسماندهای خطرناک منازل را می‌توان به پنج گروه تقسیم کرد: 1) مواد موجود در منازل از جمله محصولات تنظیفی، 2) فرآورده‌های ویژه سرگرمی‌ها از جمله رنگ نقاشی، مرکب، مواد ضد آب، مواد شیمیایی عکاسی و چسب‌ها، 3) فرآورده‌های مربوط به وسایل نقلیه، 4) فرآورده‌های حاصل از تعمیرات ساختمانی و رنگ‌زنی 5) فرآورده‌های کنترل آفات باغداری.

خطر دفع غیراصولی زباله‌های سمی خانگی

بسیاری از خانواده‌ها سال‌هاست عادت کرده‌اند زباله‌های خطرناک را از طریق سطل‌های زباله معمولی یا شبکه فاضلاب در ظاهر از محیط زندگی خود دور کنند. تاثیر چنین روش‌های نادرستی ممکن است بسرعت قابل درک نباشد، اما ثابت شده این ترکیبات می‌توانند صدمات فیزیکی غیرقابل جبرانی به کارکنان مسئول جمع‌آوری زباله وارد کنند. آلودگی سپتیک تانک‌ها یا سیستم‌های تصفیه فاضلاب نیز از دیگر تاثیرات دفع غیراصولی این مواد است که احتمال آلودگی خاک و آب در چنین شرایطی غیرقابل انکار است.

نمونه‌هایی از زباله‌های سمی خانگی

انواع چسب‌ها، شیره گیاهی یا لاتکس، رنگ‌های روغن، تینرهای نقاشی، انواع رنگبرها ازجمله وایتکس، گریس یا روغن اتومبیل، حلال‌های مخصوص زنگ‌زدگی، پاک‌کننده‌های چوب و فلز، لاک ناخن، استون و دیگر پاک‌کننده‌های متعارف، لوازم آرایشی، انواع پاک‌کننده‌ها و جلادهنده‌های سطوح، لوله بازکن‌ها، فندک‌های ویژه روشن کردن گاز، انواع آفت‌کش‌ها، قارچ‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها. همچنین مرگ موش، محافظ‌های چوب، فیلترهای روغن، روغن‌های مصرف شده، پاک‌کننده‌های انژکتور و کاربراتور، ضدیخ‌ها، باتری‌های خودرو و دیگر باتری‌های معمولی، دماسنج‌های شکسته و داروها، همه از نمونه ترکیبات سمی و خطرناک هستند.

باتری‌ها یکی از منابع انرژی قابل اعتماد در دنیای امروز هستند، اما آنچه درباره آنها نمی‌دانیم، این است که آنها همیشه فعالند یعنی حتی زمانی که آنها را در یک گوشه انبار می‌کنیم، باز هم فعالیتشان ادامه دارد، در حالی که ما عملا چیزی مشاهده نمی‌کنیم. حتی در زمان قطع برق نیز بسیاری از خطوط تلفن هنوز کار می‌کنند، چراکه بیشتر تلفن‌های امروزی به باتری‌های اسیدی (گونه‌ای از باتری‌های قابل شارژ) مجهز شده‌اند.

باتری‌های امروزی این قابلیت را دارند رایانه منزل شما را در زمان قطع برق روشن نگه دارند و از این جهت نسبت به گذشته مسئولیت‌های بیشتری را بر دوش می‌کشند، اما همه باتری‌ها در مجموع از دو جزء اصلی تشکیل شده‌اند: یک نوع الکترولیت و البته یک نوع فلز سنگین. در هر باتری‌ فلزات سنگین با الکترولیت‌های شیمیایی واکنش انجام می‌دهند تا انرژی لازم را تامین کنند. باتری‌ خودروها، قایق‌ها و موتورسیکلت‌ها معمولا از نوع سلول مرطوب است که در آن این الکترولیت به شکل مایع است.

استفاده از جیوه در بیشتر باتری‌ها از سال 1996 به دلیل بحران‌های خاص زیست‌محیطی ممنوع شده، اما هنوز برخی از آنها همچنان کارایی دارد. دلیل ضرورت بازیافت صحیح باتری‌ و رها نکردن آن در سطل‌های معمولی دقیقا به واسطه ترکیبات شیمیایی موجود در آن بویژه فلزات سنگین اعم از جیوه، سرب، کادمیوم و نیکل است که در رده مواد فوق‌العاده سمی جای دارند.

وارد شدن باتری‌ها به زمین‌های ویژه دفن بهداشتی زباله در بلندمدت می‌تواند باعث آلودگی آب و خاک شود. در حالی که بازیافت آن امکان استفاده دوباره را فراهم خواهد کرد. بعلاوه خرید باتری‌های قابل شارژ یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش مصرف این ترکیبات مهلک شیمیایی است.

بایدها و نبایدها

ریختن مواد سمی خطرناک به سطل‌های زباله معمولی و فاضلاب به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. دفن در حیاط منزل، رها کردن به هر شکل در محیط و سوزاندن می‌تواند عواقب فاجعه باری در پی داشته باشد. بهترین راه‌حل برای برخورد با این مواد مطالعه دقیق برچسب روی محصول، جداسازی آنها از دیگر پسماندها و تحویل به مراکز بازیافت است.

نگهداری صحیح

نگهداری مواد سمی در منزل می‌تواند بالقوه خطرناک باشد، بنابراین به منظور اجتناب از وقوع هر گونه خطر احتمالی، این مواد باید به طور دائم و مستمر مورد بازبینی قرار گیرند. نگهداری مواد سمی و خطرناک در ظروف عادی از ظروف بازیافتی که در آنها پیشتر مواد خوراکی بوده، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. این مواد حتما باید در ظروف ویژه به خود باشند و برچسب آنها به دلیل داشتن کمترین اطلاعات اولیه حفظ شود. شرایط نگهداری این مواد اعم از شرایط نوری و درجه حرارت مناسب بیشتر روی آنها درج شده که باید مورد توجه قرار گیرد. معمولا نگهداری مواد سمی در شرایط نبود تهویه مناسب یا زیر نور مستقیم خورشید می‌تواند بسیار خطرناک باشد. نکته مهم دیگر درباره این مواد، اضافه نکردن هر نوع ماده شیمیایی دیگر به آنهاست؛ چراکه با توجه به پیچیدگی واکنش‌های شیمیایی، احتمال بروز هر گونه حادثه‌ای در این شرایط دور از ذهن نخواهد بود.

فرناز حیدری