خون در ادرار را جدی بگیرید

دکتر محمدرضا صفری‌نژاد، ارولوژیست در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: وجود خون در ادرار چه در خانم‌ها و چه در آقایان اهمیت زیادی دارد. حتی اگر در حد یک گلبول‌قرمز باشد، اما روش تشخیص خون در ادرار بسیار مهم است و این به عهده پزشک است که با توجه به وضع، سن، جنس، پیشینه بیماری‌ها، شرح‌حال و داروهایی که مصرف می‌کند، دلیل وجود خون در ادرار را پیدا کند.

خون در ادرار دلیل دارد

با توجه به سن و جنس، علت مشاهده خون در ادرار می‌تواند بسیار متفاوت باشد. دکتر صفری‌نژاد می‌گوید: در کودکان، یعنی افراد زیر 14 سال، علت این مشکل بیشتر عفونت ادراری است، ولی ممکن است دچار شن‌ریزه داخل کلیه و سنگ‌کلیه، برگشت ادرار و دیگر اختلال‌های دستگاه ادراری مانند اختلال و آنومالی‌های مادرزادی مثل برگشت‌ ادرار، تنگی حالب و بعضی سنگ‌های ادراری از سنین پایین هم باشند. او ادامه می‌دهد: مشاهده خون در ادرار کودکان پیش‌زمینه‌ای است برای پزشک تا آگاهی داشته باشد، بیمار مشکلی دارد و باید آن را پیدا کرد. این متخصص کلیه و مجاری ادراری می‌افزاید: وجود خون در ادرار را در خانم‌ها و آقایان باید جداگانه بررسی کرد، چون دلایل متفاوتی دارد.

خون در ادرار خانم‌ها

اگر در آزمایش ادرار خانمی، خون مشاهده شود، باید بررسی کنیم تا مشخص شود آزمایش بلافاصله بعد از عادت ماهانه یا حتی در این دوره انجام نشده باشد. علاوه بر این، اگر خانمی در سراسر ماه دچار لکه‌بینی باشد، باعث وجود خون در ادرار و گمراه‌شدن پزشک می‌شود، پس بررسی نشدن این موضوع ممکن است هزینه‌های هنگفت اقدام‌های تشخیصی و درمان را به بیمار تحمیل کند. وقتی مطمئن شدیم هیچ‌کدام از این مسائل مطرح نیست، بررسی‌های دیگری لازم است، چون با توجه به سن خانم، ممکن است وجود خون در ادرار دلایل متفاوتی داشته باشد.

خون در ادرار آقایان جدی‌تر است

در آقایان وجود خون در ادرار، حتی در حد یک یا دو گلبول‌قرمز، اهمیت بیشتری نسبت به خانم‌ها دارد چون دوره عادت‌ماهانه و لکه‌بینی ندارند و به هیچ‌وجه نباید در ادرارشان خون وجود داشته باشد. دکتر صفری‌نژاد می‌گوید: در دهه دوم، سوم و چهارم زندگی آقایان، شایع‌ترین علت وجود خون در ادرار، عفونت‌های ادراری است، ولی احتمال ابتلا به سنگ‌های ادراری هم در آقایان بیشتر از خانم‌هاست و یکی از علل اصلی وجود خون در ادرارشان، سنگ‌های ادراری نهفته است. او توضیح می‌دهد: تا زمانی که کلیه بیمار سنگ داشته باشد، معمولا هیچ علامتی نخواهد داشت، مگر این‌که به دلیلی آزمایش دهد و مشخص شود در ادرارش خون وجود دارد. در این صورت بررسی‌ها، سنگ کلیه را نشان می‌دهد؛ ولی وقتی سنگ‌ریزی از کلیه خارج و وارد حالب شود، درد شدید ایجاد می‌کند و بیمار را به پزشک می‌کشاند. پس دلیل مهم وجود خون در ادرار در آقایان، سنگ ادراری است که بیمار از وجودش بی‌خبر است. این متخصص کلیه با اشاره به این‌که در دهه پنجم و ششم زندگی، وجود خون در ادرار آقایان اهمیت خیلی بیشتری پیدا می‌کند، چون میزان شیوع سرطان مثانه در آقایان تقریبا پنج تا هشت برابر خانم‌هاست، تاکید می‌کند: هر آقایی در دهه پنجم و ششم به بعد به دلیل مشاهده خون در ادرار به ارولوژیست مراجعه کند، اولین تشخیص، ابتلا به سرطان‌های دستگاه ادراری است مگر این‌که خلافش ثابت شود، بنابراین وجود خون در ادرار اهمیت زیادی دارد و نباید آن را نادیده گرفت.

خون بیگناه

دکتر صفری‌نژاد به نکته جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: 10 درصد مردم در ادرارشان خون وجود دارد، ولی دلیل خاصی برای آن پیدا نمی‌شود که به آن «وجود خون بیگناه» می‌گوییم. یعنی پزشک هر قدر بررسی می‌کند تا علت وجود خون در ادرار را بفهمد، به جایی نمی‌رسد و درمی‌یابد بیمار جزو آن 10 درصدی است که علت وجود خون در ادرارشان مشخص نیست. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: میزان خون در ادرار این‌گونه افراد به محض این‌که تب کنند، ورزش یا کوهنوردی و فعالیت داشته باشند، بالا می‌رود، ولی این موضوع نگران‌کننده نیست. البته وقتی این تشخیص قطعی می‌شود که بررسی‌های کامل انجام شده باشد و بهتر است هرازچندگاهی این بیماران برای بررسی دوباره مراجعه کنند.

دکتر صفری‌نژاد در پاسخ به این پرسش که چرا وجود خون در ادرار مهم است، می‌گوید: چون اولین علامت ابتلا به سرطان دستگاه ادراری یعنی سرطان‌های کلیه، لگنچه کلیه، حالب، مثانه و مجرای ادرار وجود خون در ادرار است. اولین علامت همه این سرطان‌ها می‌تواند وجود خون در ادرار باشد. به گفته وی، شاه‌علامت سرطان مثانه، خونریزی بدون درد از طریق ادرار است، یعنی بیمار خون و لخته خون را با ادرار دفع می‌کند، ولی هیچ علامت و دردی ندارد. این متخصص کلیه تاکید می‌کند: البته اینها بیشتر در دهه پنجم و ششم زندگی فرد دیده می‌شود و اینجاست که احتمال وجود یک بیماری پس‌زمینه‌ای، بویژه سرطان قوت می‌گیرد.

تشخیص علت خون در ادرار

این‌که خون در کدام قسمت ادرار وجود داشته باشد، در تشخیص علت آن به پزشک کمک می‌کند. دکتر صفری‌نژاد می‌گوید: گاهی بیمار مراجعه می‌کند و می‌گوید در ادرارش خون مشاهده کرده است. اگر خون را در ابتدای ادرارش دیده باشد، مشکل در مجاری ادرار است و اگر در انتهای ادرار باشد، مشکل در مثانه یا می‌تواند ناشی از بیماری‌های بدخیم مثل سرطان مثانه یا کلیه باشد. گاهی داروهایی هم که بیمار مصرف می‌کند، می‌تواند به طور کاذب، باعث گزارش خون در ادرار از سوی آزمایشگاه شود. به همین دلیل پزشک حتما درباره داروها هم از بیمار می‌پرسد. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: گاهی بیمار وحشت‌زده مراجعه می‌کند که تا دیروز مشکلی نداشته؛ ولی امروز ادرارش خونی شده، که بعد از بررسی مشخص می‌شود ماده‌غذایی‌ای مثل لبو خورده. موادغذایی رنگی هم می‌تواند رنگ ادرار را تغییر دهد، بنابراین پزشک قبل از هرگونه اقدام تشخیصی باید از بیمار پرس‌وجو کند.

سرطان دستگاه ادراری؛ خوش‌خیم یا بدخیم؟

توده‌های سرطانی می‌تواند دو نوع باشد؛ خوش‌خیم مثل کیست کلیه یا بدخیم مثل سرطان کلیه. دکتر صفری‌نژاد با بیان این‌که هرکدام از سرطان‌های دستگاه ادراری، درمان‌های مخصوص به خود را دارد، ادامه می‌دهد: خوشبختانه سرطان مثانه که در مردها شایع است، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، حتی به جراحی باز نیازی ندارد و با وسایل و روش خاص می‌توان سلول‌های سرطانی این عضو را تراش داد و بیمار را تحت‌درمان قرار داد و هر زمان این سرطان عود کرد، این کار را تکرار کرد. این استاد دانشگاه می‌افزاید: ‌اکنون برای تمام سرطان‌های دستگاه ادراری و تناسلی، درمان‌های بسیار موثری وجود دارد، اما به شرط این‌که بیمار در مراحل اولیه مراجعه کند نه پس از پیشرفته‌شدن سرطان، چون اگر سرطان کلیه به کبد یا ریه سرایت کند، متاسفانه درمان خاصی نمی‌توان برای فرد مبتلا انجام داد.

زهرا سادات‌صفوی‌سهی / گروه سلامت