ماه رمضان دیابتی‌ها

در افراد دیابتی به دلیل کمبود و یا کم اثر بودن انسولین روند ذخیره سازی قندها دچار اشکال است این نقص به خصوص در دیابتی‌های نوع یک و دو که مدت‌ها طول کشیده باشد بارزتر است و می‌تواند در زمان گرسنگی به سرعت باعث افت قند و اختلال سلول‌های مغزی شود. کمبود انسولین در ضمن روند تولید کتون‌ها را تسریع می‌کند. کتون‌ها موادی است که در نبود قند در کبد تولید می‌شود و به عنوان جایگزین قند مورد استفاده قرار می‌گیرد. سطح بالای کتون‌ها در خون موجب تهوع، بی‌حالی و سردرد می‌شود. در افراد دیابتی خیلی بیشتر از افراد سالم کتون تولید می‌شود و همین موضوع می‌تواند باعث بدحال شدن بیماران شود.

در بسیاری از دیابتی‌ها روند ترشح گلوکاگن و اپینفرین نیز اختلال دارد. این هورمون‌ها عامل اصلی تولید گلوکز یا همان قند خون در حین گرسنگی است و به این ترتیب احتمال افت قند خون در حین روزه‌داری در بیماران دیابتی بیشتر از افراد سالم است و بیمار بعد از چند ساعت گرسنگی ممکن است، دچار افت هوشیاری شود.

مصرف داروهای کاهنده قند خون مثل گلی بن‌کلامید و انسولین نیز می‌تواند در حین گرسنگی طولانی بیمار را دچار مشکل کند این داروها می‌تواند احتمال ایجاد افت قند خون درطول روز بخصوص اواخر روز را زیاد کند.

در ادامه این بحث چند مورد به عنوان توصیه‌های کاربردی برای حفظ سلامتی در حین روزه‌داری ذکر می‌شود:

1. درمورد بیماران با دیابت خفیف و تحت کنترل (قند خون ناشتا کمتر از 130 و بعد غذا کمتر از180) حتی اگر این دسته از بیماران داروهایی مثل متفورمین یا اکاربوز بخورند در صورتی که بیماری سخت دیگری نداشته باشند و به شرط این‌که در طول روز مجبور به فعالیت بدنی نباشند، خطر روزه‌داری کم است.

2. در مورد بیماران دیابتی که سن بالا دارند بخصوص اگر تنها زندگی می‌کنند و آنانی که بیماری‌های همزمان دیگری مثل فشار خون یا قلبی ریوی دارند خطر روزه‌داری بالاست. اگر دیابت بیمار به هر دلیلی تحت کنترل نباشد و متوسط قند خون در حد 150 تا 300 باشد نیز خطر این‌که بیمار حین روزه‌داری بد حال شود زیاد است.

3. در مورد بیمارانی که برای کنترل دیابت از انسولین یا گلی بن کلامید استفاده می‌کنند در حین روزه‌داری خطر ایجاد افت قند خون زیاد است. این بیماران بخصوص وقتی از داروهای آرام‌بخش استفاده می‌کنند یا دچار نارسایی کلیه شده‌اند ممکن است بدون این‌که متوجه شوند دچار افت قند خون شده و آسیب‌های مغزی جبران‌ناپذیر پیدا کنند.

4. از دیگر بیماران دیابتی که روزه‌داری برای آنها بسیار خطرناک است چند مورد را می‌توان ذکر کرد:

بیمارانی که دچار دیابت نوع یک هستند. بیماران دیابتی که بارداری را تجربه می‌کنند. دیابتی‌هایی که مجبورند کار سخت بدنی انجام دهند. دیابتی‌هایی که دیالیز می‌شوند. بیماران دیابتی که همزمان دچار نوعی بیماری حاد هستند و بیمارانی که در ماه‌های اخیر حمله افت قند خون داشته‌اند.

دکتر رضا کریمی

فوق تخصص بیماری‌های غدد