پیامدهای تنهایی تک فرزندها

بتول جباریان کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی در گفت‌وگو با جام‌جم یکی از وظایف والدین را تولید نسل عنوان می‌کند که نبود توافق بین زوجین در نداشتن فرزند یا تک فرزندی موجب سردی عاطفی و ناپایداری خانواده می‌شود و این مساله این بنیان را سست خواهد کرد.

ه عواملی موجب شده تا امروزه بیشتر زوجین حتی آنهایی که زود ازدواج کرده‌اند تمایلی به بچه‌دارشدن ندارند یا در صورت امکان به یک فرزند قانع‌اند؟

زندگی‌های گذشته وابسته به زمین‌های کشاورزی بود و وجود فرزندان زیاد پاسخگوی این قضیه. ولی زندگی شهری به مرور خانواده‌ها را از حالت گسترده درآورد و زندگی‌ها هسته‌ای شد. یعنی مثلث پدر، مادر و فرزند به‌وجود آمد. به همین منوال مشکلات و دغدغه‌های زندگی شهری آنقدر افراد انسانی را درگیر کرد که از وظایف پدر و مادری خود غافل شده و کمتر به این مساله پرداختند و هم‌اکنون شاهد خانواده‌های تک فرزند یا بی‌فرزند زیادی هستیم.

نداشتن فرزند در آینده چه مشکلات روحی و رفتاری را برای زوجین به همراه دارد؟

همان‌گونه که گفتیم یکی از وظایف والدین تولید نسل است و باروری، یعنی از خود موجودی به وجود آوردن وشاید این لذت‌بخش‌ترین قسمت زندگی زناشویی باشد. نبود فرزند منجر به ایجاد آشیانه خالی خواهد شد و والدین را در دوران پیری با یاس و ناامیدی مواجه خواهد کرد.

بیشترخانواده‌های تک فرزند توجه افراطی به فرزند دارند و از او انتظارات بیش از ظرفیتش داشته و می‌خواهند خطا نکند. این گونه رفتار بر روح و روان فرزند چه تاثیراتی می‌گذارد؟

والدین دوست دارند نداشته‌ها و نیافته‌های خود را از طریق فرزندان تامین کنند. بنابراین اغلب به‌طور ناخواسته فشارهای زیادی را بر فرزند وارد کرده و انتظارات کمال‌گرایانه از وی دارند.

حال اگر این فرزند تک باشد و خواهر و برادری نداشته باشد تحمیل این خواسته‌ها روی او بیشتر می‌شود، وقتی هم که فرزند ببیند توانمندی هایش جوابگوی درخواست‌های والدین نیست، فشارهای مضاعفی را متحمل می‌شود و تحت تعارضات مختلف قرار خواهد گرفت.

غرور و خودخواهی ناخواسته‌ای که به‌دلیل حمایت‌های والدین در تک فرزندان ایجاد می‌شود می‌تواند او را در جامعه به فردی نابهنجار تبدیل کند؟

بیشتر تک فرزندها به خاطر توجه بیش از حد والدین شان خود را در مرکز توجه می‌بینند و شاید انتظار داشته باشند جامعه اطراف شان نیز همانند والدین با آنها رفتار کند. بنابراین احتمال دارد به‌دلیل حمایت نشدن از سوی افراد جامعه، ناسازگار شوند نه نابهنجار. به‌طور مثال ممکن است هیچ‌گاه نتوانند روحیه کارگروهی را به دست آورند.

تک فرزندان به دلیل آن‌که خواهر و برادری ندارند بیشتر اوقات را با بزرگسالان می‌گذرانند. وارد شدن زودهنگام به دوران بزرگسالی چه پیامدهای منفی به همراه دارد؟

فرزند در دوره اولیه کودکی بیشتر نیازمند حضور والدین خود است.

ولی در دومین دوره کودکی‌اش نقش همسالان بارزتر می‌شود و مهارت‌های زیادی را از همسالانش می‌آموزد. وجود خواهر یا برادر بزرگ‌تر نیز می‌تواند مهارت‌های لازم برای اجتماعی شدن او را فراهم کند. حال اگر فرزند تک باشد و به‌دلیل تربیت سختگیرانه والدین اجازه ارتباط با همسالان خود را نداشته باشد. مجبور است در کنار بزرگسالان پرورش یابد. در نتیجه او تجربه‌ای از کودکی و نوجوانی خود ندارد و با بازی‌ها، کارها و نقش‌های این گروه سنی آشنا نیست و یک دفعه پرشی به دوران مسئولیت‌پذیری بزرگسالان خواهد داشت.

آیا نداشتن خواهر و برادر می‌تواند موجب عقده، کمبود یا حسادت‌های بیمارگونه در تک فرزندان شود؟

زمانی که بچه‌های خانواده‌های اطراف تک فرزند، خواهر و برادری داشته باشند نداشتن آن برای او سوال برانگیز است. ولی در اجتماعی که تمامی دوستان، همبازی‌ها و همکلاسی‌ها تک فرزند باشند، دیگر سوالی برای فرزند باقی نخواهد ماند. اما خوب است بدانید داشتن خواهر یا برادر برای تک فرزند باعث می‌شود برخی خصلت‌ها همچون بخشنده بودن، سهیم بودن و... را یاد بگیرد و مهارت‌های لازم برای همنوا شدن با جامعه را راحت تر بیاموزد. ولی لزوما نداشتن خواهر و برادر موجب عقده‌ای شدن تک فرزندان نخواهد گشت.

بیشتر تک فرزندها سنگ صبور خانواده هستند و نگرانی، تشویش‌ها و غم زندگی والدین را به دوش می‌کشند. آیا این عامل می‌تواند موجب استرس و اضطراب دائم در فرزند شود؟

امروزه توقعات فرزندان بسیار بالاتر رفته و آنها همواره زیر چتر حمایتی والدین خود قرار دارند و تک فرزند بودن باعث می‌شود این چتر سیطره زیادتری نیز داشته باشد. بنابراین بیشتر تشویش‌ها و نگرانی‌ها همچون چه و چطور شدن‌ها مربوط به والدین می‌شود و فقط درخصوص فرزند نیست.

آیا تک فرزندی می‌تواند در زندگی آینده کودک پس از ازدواج در تعامل با همسر و خانواده وی تاثیرگذار باشد؟

با این سرعتی که جامعه به دلیل مشکلات اقتصادی به سمت تک فرزندی پیش می‌رود، همسر آینده این تک فرزند نیز همچون او تک فرزند خواهد بود. اما در صورت وجود خواهر یا برادرهمسر نیز احتمال ایجاد مشکل برای تک فرزند زیاد نیست.

تک فرزندها در مقایسه با چند فرزندها می‌توانند با سختی، مشکلات و فشارهای زندگی آینده کنار آیند و روی پای خود بایستند و مستقل شوند؟

در صورت تربیت درست و کسب مهارت‌های لازم برای اجتماعی شدن، او نیز راه‌های چالش با مشکلات را فرا خواهد گرفت. مسلح شدن به مهارت‌های اجتماعی روی پای خود ایستادن ربطی به داشتن خواهر یا برادر نخواهد داشت.

تک فرزندان در مقایسه با چند فرزندان پس از فوت والدین دچار چه بحران‌هایی می‌شوند؟

این سیر طبیعی زندگی را همه باور دارند هم چند فرزند و هم تک فرزند. اگر شبکه حمایتی خواهر و برادر قوی‌تر باشد شاید عضو کوچک آن خانواده راحت تر با مساله از دست دادن والدین کنار بیاید.

در مورد تک فرزندان هم، شاید نیاز به زمانی بیشتر برای سرو سامان دادن به شرایط خود داشته باشند اما آنها نیز کنار خواهند آمد.

نسل آینده تک فرزندان با چه مشکلاتی مواجهند؟

آنها تجربه شیرین داشتن خواهر و برادر را لمس نکرده و تجربه‌ای از بودن در کنار خانواده‌های گسترده را نخواهند داشت و وجود خاله، دایی، عمه و عمو برای آنها تبدیل به یک رویا می‌شود.

در جامعه ما والدین تک فرزندان اغلب تربیت سختگیرانه دارند یا سهل​گیرانه؟

شاید به دلیل درگیری و تامین نیازهای زندگی خارج از محیط خانه خواه ناخواه والدین به‌دلیل حضور کمتر این خلأ را با سهل گیری پر کنند.

وابستگی شدید والدین به تک فرزندان چه پیامدهایی درزندگی حال وآینده فرزند ایجاد می‌کند؟

به دلیل آن‌که والدین تمام هم و غم خود را روی تک فرزند می‌گذارند و وابستگی زیادی به وی پیدا می‌کنند، مستقل شدن وی می‌تواند آنها را با آلام زیادی مواجه کند. ولی نگاه واقع بینانه داشتن به مساله استقلال فرزندان، بعد از یک دوره سنی می‌تواند آنها را آماده پذیرش این موضوع کند.

فاخره بهبهانی