ایران ارزان‌ترین اینترنت دنیا را دارد

برای ورود به بحث افزایش تعرفه‌ها و مشکلات آن این سوال را می​پرسم که چرا اینترنت ما از گران‌ترین اینترنت‌های دنیاست؟

سلمان: قیمت تمام‌شده‌ اینترنت در ارتباطات برمی‌گردد به فراوانی‌اش؛ یعنی اول باید فراوانی ایجاد شود تا بتواند قیمت کم شود. نکته دیگر این است که ما صددرصد هزینه پهنای باندمان ارزی است و به هیچ وجه ریالی نیست، لذا هر چقدر داخل کشور مصرف را بالا ببریم، ارز بیشتری هزینه می‌شود. پس دغدغه اصلی ما باید این باشد که یک مقدار روی بحث شبکه ملی اطلاعات تمرکز بیشتری بکنیم برای این که ترافیک داخل ایران بچرخد، نه این که مدام داخل پهنای باند باشد. ما حتما باید شبکه ملی اطلاعات داشته باشم.

سلمان: فکر نمی‌کنم این طور که شما می‌گویید باشد، قیمت ارتباطاتشان خیلی هم گران‌تر از ماست. افغانستان ارتباطاتش بیسیم است و این هزینه بالاتری دارد. از قیمت اینترنت در کشورهای همسایه اطلاعی ندارم، اما ارتباط تلفنی آنها گران است.

زارعیان: هزینه ارتباطات ایران به نسبت همه کشورهای دنیا پایین‌تر است حتی اگر با درآمد سرانه هم در نظر بگیرید این را قاطعانه می‌گویم هیچ ‌جای دنیا ارتباطاتش اینقدر ارزان نیست، در برآوردی که داشتیم دیدیم تعرفه‌های ما از بین 190 کشور فقط از هند بالاتر است و آمدیم این ‌را به نسبت درآمد سرانه مقایسه کردیم با این که درآمد سرانه‌ما حدود 9‌برابر هند است، ولی تعرفه آنها باز پنج برابر می‌شود. در حوزه ‌تلفن ثابت به همین ترتیب در حوزه تلفن ثابت ما جز رده‌ سوم تعرفه‌ها هستیم.

الان من تنها یک انتقاد به اینترنت ایران دارم و به‌ نظرم باقی چیزهایش از همه دنیا بهتر است و این بحث محدودیت 128 کیلوبیت برای مصرف‌کنندگان خانگی است یعنی محدویت 128 به‌ نظرم تنها نقطه ضعف ما در دنیاست. من حداقل چهار پنج اجلاس بین‌المللی که تا امروز شرکت کردم و هیچ‌ کس بابت تعرفه از ایران انتقاد نکرده حتی دبیرکل ITU در مورد تعرفه در ملاقات خصوصی هم با مقامات ایرانی داشته و از تعرفه انتقاد نکرده و انتقادش از پهنای باند بوده است. اکنون هم وقتی برخی چیزها تا ده برابر افزایش قیمت داشته رسانه‌ها سکوت می‌کنند، اما 10 درصد افزایش نرخ ارتباطی را خیلی برجسته می‌کنند. ما معتقدیم اینترنت ما گران نیست منتها در یک مرز خطر قرار دارد؛ مرز خطرمان این که افزایش تعرفه‌های پهنای باند و افزایش قیمت تجهیزات و خدمات داخلی را داریم و اگر بخواهیم تعرفه را ثابت نگه داریم توسعه در کشور دچار بحران می‌شود. نمی‌شود که آب، برق و گاز چند برابر شود، دستمزد کارکنان سه برابر شود ارز برای تهیه پهنای باند سه برابر شود و از این طرف هزینه‌خرید تجهیزات سه برابر شود بعد تعرفه‌سابق در همان نقطه ایستادگی کند. اگر افزایش تعرفه رخ ندهد باعث توقف توسعه می‌شویم.

نخجوانی: یک نکته را فراموش نکنیم؛ پهنای باند، کالای بخش عمومی به حساب می‌آید، کالای بخش عمومی یعنی این که کالایی که یک دولت می‌تواند برایش حتی سوبسید بدهد چون تمام بسترهای اقتصاد روی آن است. قرار هم نیست شرکت زیرساخت از اینترنت منفعتی کسب کند، اما اتفاقی که می‌افتد این است که قیمت دلاری پهنای باندی که دوستان خرید می‌کنند سال 86 حدود 30 درصد هزینه‌های آنها را تشکیل می‌داد، اما الان این رقم چیزی حدود 15 درصد از کل درآمد زیر‌ساخت می‌شود. پرسش ما این است چرا باید یک دفعه تعرفه برای ما 85 درصد رشد کند؟ دوستان اشاره نمی‌کنند پهنای باند را آن زمان که چهار گیگ بود می‌خریدند 15 هزار دلار، اما الان که 64 گیگ است می‌خرند 3000 دلار.

اصلا فرض را بر این می‌گذریم که دوستان پهنای باند را با دلار 1226 تومان می‌خریدند و الان شده 2500 تومان. حالا طبق صحبت دوستان، آنها قبلا باند را 15 هزار دلار می‌خریدند که این مبلغ 30 درصد هزینه‌های زیرساخت را تشکیل می‌داد. پس با صددرصد افزایش قیمت دلار برای پهنای باندی که اکنون 3000 دلار برای آنها هزینه دارد و 15 درصد هزینه‌های آنها را تشکیل می‌دهد، باید افزایش قیمت فروش هم 15 درصد قیمت پهنای باند باشد و نه 85‌درصد و نکته‌ای که دیده نمی‌شود هزینه‌های سربار است؛ یعنی اگر هزینه‌های آنها رشد داشته، ما هم افزایش هزینه داشته‌ایم، اما با برداشتن تخفیف‌های قبلی هزینه ما را عملا 85 درصد بالا برده‌اند.

نکته رنج‌آور دیگر هم این است که از خرداد 89 تا الان دو بار سازمان تنظیم مقررات اعلام کرده است که ما می‌توانیم از تخفیف استفاده کنیم، اما هنوز سر این موضوع مشکل داریم. حتی روزی که قرار شد این تخفیف به ما داده شود از ما تعهد محضری گرفته شد و ما در دفترخانه امضا کردیم و تعهد دادیم که چون 30 درصد هزینه تمام شده ما را قیمت پهنای باند تشکیل می‌دهد، حتما 6 درصد از قیمت‌هایمان را کاهش دهیم. می‌خواهم بدانم چرا این برای زیرساخت وجود ندارد؟ و اگر هزینه‌اش در قیمت پهنای باند 15 درصد بالا می‌رود، چرا باید 85 درصد رشد قیمت داشته باشد؟

حالا با این افزایش قیمت چه اتفاقی می‌افتد؟ ما در بازاری فعالیت می‌کنیم که ما 11 شرکت یک بزرگ‌تر از خودمان را رقیب داریم که 70 درصد سهم ریالی را در اختیار دارد. خود شرکت مخابرات هم فرمودند که ما درآمد از اینترنت نداریم در صورتی که 11 شرکت دیگر در واقع درآمد دارند برای این که دارند خصوصی سرمایه‌گذاری می‌کنند، اما شرکت مخابرات از درآمدهای دیگرش هزینه و سرمایه‌گذاری می‌کند برای همین به راحتی می‌تواند قیمت‌شکنی کند. قیمت‌های مخابرات در اکثر موارد 50 درصد پایین‌تر از قیمت‌های ماست. مثلا یک سرویس 128 کیلوبیت را دوستان با حجم دانلود هشت گیگ، ده هزار تومان ارائه می‌کنند. از طرف دیگر ما می‌بینیم قیمت یک سرویس 128 با هشت گیگ حجم دانلود نمی‌تواند از 21 هزار تومان کمتر باشد، اما مخابرات این کار را می‌کند و این وسط ما از بین می‌رویم. موارد دیگر هم هست که واقعا نگران‌کننده است. به عنوان مثال مشتری تماس می‌گیرد و شماره شرکت ما را می‌خواهد. اپراتور می‌گوید برای ADSL می‌خواهید؟ با 2020 (شماره مخصوص اینترنت مخابرات)، تماس بگیرید بعد قطع می‌کند. می‌خواهم بگویم ما یک رقیبی داریم که امکانات انحصاری مثل 118هم در اختیار دارد و در این شرایط ما باید رقابت کنیم.

زارعیان: فرمایشات مهندس نخجوانی قطعا مورد تائید ما نیست. PAPها جاهایی وارد شدند که سودآور است. همین شرکت محترم جایی سفره‌اش را پهن کرده که الحمدلله همه چیز هست؛ البته کارشان منطقی هم است، یعنی نباید جایی بروند که سودآور نیست؛ این را هم در نظر داشته باشید که ما 70 درصد امکانات را در جاهایی بردیم که هیچ شرکتی حاضر نیست آنجا برود.

زارعیان: مخابرات در بیش از هزار شهر و ده‌هزار روستا اینترنت وارد کرده است و آنچه مسلم است این است که ما حداقل در 5‌/‌2 برابر شهرهایی حضور داریم که papها نیستند و معمولا شهرهایی هم هست که امکانات و مشترکان خاصی ندارند، خود دوستان هم می‌دانند، اما موضوع اصلی این است که ما معتقدیم یک اتفاق باید در تعرفه‌گذاری حوزه فناوری اطلاعات بیفتد. مهندس نخجوانی نکته خوبی را اشاره کردند که زیرساخت 15 درصد از درآمدش را خرج خرید پهنای باند می‌کند، اما اینجا که با افزایش روبه‌رو شده است 85 درصد افزایش را شاهدیم. ما یک پیشنهاد داریم پیشنهاد بدی هم برای شرکت زیرساخت نیست. پیشنهاد ما این است که حالا که خرید پهنای باند اینقدر دشوار است خب زیرساخت نخرد و اجازه بدهد خود شرکت‌های خصوصی پهنای باند را بخرند از نظر قانونی و حقوقی هم محدودیتی وجود ندارد. باید روی این کار شود که انحصار در ورود پهنای باند کشور شکسته شود و اگر این انحصار شکسته شود ما می‌توانیم امیدوار باشیم که تعرفه‌ها کاهش پیدا کند در غیر این‌صورت چنین وضعیتی حادث نخواهد شد، برای این که شبکه‌ای مثل زیرساخت با چند هزار نفر کارمند باید در روش‌های خودش تغییر رویه بدهد.

سلمان: البته این که آمده‌اند و ورود اینترنت به کشور را گذاشته‌اند در انحصار حاکمیت به این خاطر نبوده که حاکمیت سودی از این قضیه ببرد. علت این انحصار خیر و صلاح کشور بوده است. از دور به نظر بازار پرسودی به نظر می‌آید، اما اگر این اختیار به بخش خصوصی هم داده شود ممکن است اتفاقی که برای ما می‌افتد برای بخش خصوصی هم بی‌افتد.

سلمان: به تشخیص نظام هم توزیع و هم وارد کردن در اختیار شرکت ارتباطات زیرساخت است.

نخجوانی: ببینید مساله افزایش قیمت دلار نیست، بحث این است که شما لب مرز پهنای باند را 3000 دلار می‌خرید که ریالی آن 7 ـ 8 میلیون تومان می‌شود و در تهران آن را 55 میلیون تومان تحویل می‌دهید که حالا این افزایش قیمت سرسام‌آور از مرز یا ناشی از سودخواهی بسیار شدید است یا هزینه‌های سربار. اگر هزینه سربار است این سوال پیش می‌آید که چرا از آن‌سوی دنیا تا لب مرز 3000 دلار می‌آید و از آنجا تا تهران حدود 20 هزار دلار هزینه انتقال دارد؟ یا سود من خیلی بزرگ است یا ساختار دولتی آنقدر بزرگ است که هزینه‌ها این گونه است.

خدایی: شما اشتباه محاسبه می‌کنید؛ در جایگاه زیرساخت می‌نشینید و حساب و کتاب می‌کنید. این سربار از طرف شما چقدر است و چطور محاسبه می‌کنید؟ ببینید این پهنای باندی که لب مرز خریداری می‌شود، بالاخره یک هزینه انتقال به تهران دارد و یک هزینه انتقال از تهران به استان‌ها. هزینه نگهداری دارد، هزینه حامل‌های انرژی را دارد، هزینه تبدیل نرخ ارز به ریال را دارد و کلی هزینه‌های دیگر، همه اینها در این بحث موثر است. شما فقط دو، سه آیتم را جدا، بعد محاسبه می‌کنید. حالا این عددی هم که می‌فرمایید من نمی‌دانم به چه شکل محاسبه شده، فکر نمی‌کنم اصلا اعداد مثل آن 85 درصد مورد قبول ما باشد.

سلمان: فرمایش آقای مهندس برمی‌گردد به یک فناوری جدید (stm64) که هنوز جذب شبکه نشده است و اگر جذب شود مگر چند درصد شبکه می‌شود! ببینید ما قراردادهای طولانی مدت داریم قراردادهای پانزده ساله هم داریم که با نرخ قبلی است.

ولی در مرحله قبل فرمودید قراردادهای کوتاه‌مدت دارید و اولویت هم با عرضه‌کنندگانی است که هزینه کمتری مطالبه کنند.

سلمان: قرارداد یک ساله داریم، پانزده ساله هم داریم. ایجاد یک خط اصلی در کشور به این سادگی نیست. وقتی آن قیمت را که هنوز مورد تایید نیست، در نظر می‌گیریم ممکن است شک و شبهه به وجود بیایید، ضمن آن که گرانی تجهیزات را هم داریم.

زمانی که آمدیم 23 درصد کاهش هزینه پهنای باند دادیم و از 5‌/‌48 میلیون به 5‌/‌37 میلیون رسید، این تخفیف را به شرطی داده‌ایم که بحث 20 درصد منتفی شود (بعضی از PAP‌ها درخواست کرده بودند که هزینه پهنای باند 20 درصد دیگر هم کاهش پیدا کند) یعنی دیگر برای همه یک قیمت باشد، اما متاسفانه این جابه‌جا شدن نرخ ارز، قدرت مانور را از ما گرفت؛ یعنی اگر با همان دید 48 میلیون می‌خواستیم حساب بکنیم الان اینترنت چیزی حدود 80 میلیون تومان می‌شد.

دوستان می‌فرمایند از 37 میلیون 20 درصد هم پایین‌تر بیاید که می‌شود 29 میلیون که این طور نمی‌شود.

خدایی: ما سود را در حدی که هزینه‌های خودمان و بحث گسترش شبکه اکتفا می‌کند، کسب می‌کنیم؛ غیر از این هم نیازی نداریم، چون ما یک ارگان دولتی هستیم و نباید دنبال سود باشیم. ولی به نظر می‌رسد کسب سود برای دولت خیلی مهم است.

خدایی: از این منظر نباید نگاه کنید. ما داریم پهنای باند را با دلار می‌خریم که قبلا با نرخ مرجع محاسبه می‌شد و حالا دولت به ما می‌گوید مبادلاتی حساب کن. وقتی این اتفاق می‌افتد طبیعی است ما متضرر می‌شویم، پس حداقل باید یک افزایشی داشته باشیم که متضرر نشویم. این به معنای آن نیست که ما به دنبال کسب سود هستیم.

زارعیان: ما سال‌ها دولتی بودیم، مشکلات زیر‌ساخت را می‌دانیم. یک پیشنهاد و دو پرسش دارم. پیشنهاد این که شرکت زیرساخت جایی که برایش سود ندارد، رها کند و کار را واگذار کند به بخش خصوصی مانند تلفن که به خصوصی واگذار شد. هم حاکمیت را نگه دارد و هم سهمش را نقد دریافت کند. پیشنهاد واضح و روشن است که مشکل قانونی هم ندارد.

دو سوال هم به عنوان مخابرات از سازمان تنظیم مقررات داریم که حالا شاید زیرساخت هم بتواند پاسخ دهد. اول این‌ که چرا سازمان تنظیم مقررات اخیرا قیمت خرده‌فروشی پهنای باند برای شرکت زیرساخت اعلام کرده است؟ مگر قرار است شرکت ارتباطات زیرساخت در آینده وارد واگذاری پهنای باندهای 64 و 128 بشود؟ این برای ما جای تعجب بود. به‌نظر می‌رسد رابطه دولت به دولت خیلی صمیمی شده است و هرچه بخواهد به آنها می‌دهد و از این طرف دولت با بخش خصوصی این رابطه را ندارد.

سوال دوم آن که آیا زیرساخت نمی‌خواهد بین کسی که عمده خرید می‌کند با کسی که کم خرید می‌کند، تفاوت قائل شود؟ این را می‌خواهیم بررسی کنند که آیا نباید تفاوت بین ما وجود داشته باشد؟

سلمان: مخابرات ایران هفته قبل تاسیس نشده است که بیاید 200 عدد اس‌تی‌ام بخرد و ما تخفیف بدهیم. تخفیف دادن شرکت زیرساخت یعنی بخشیدن از بیت‌المال که شرایط و قوانینی دارد و کار ساده‌ای نیست. ضمنا پاسخ شبهه‌ای را هم که در مورد تعرفه برای آقای زارعیان ایجاد شده خدمتتان عرض می‌کنم. زیرساخت نمی‌خواهد وارد خرده‌فروشی شود. علاوه بر این تجهیزاتمان هم الان به ما اجازه نمی‌دهد و برای ما صرف ندارد.

سلمان: ما اصلا اجازه نداریم به مشترکان سرویس بدهیم.

سلمان: ابتدای صحبت گفتم که ما پهنای باند را یک به یک توزیع می‌کنیم؛ یعنی ما هیچ تقسیمی روی پهنای باند نداریم و هر چه می‌خریم بدون محدودیت واگذار می‌کنیم. حالا این‌ چه اتفاقی می افتد که این خط می‌آید در شرکت‌ها و اگر خیلی با انصاف باشند یک به هشت تقسیم می‌کنند. علتش را من نمی‌دانم.

نخجوانی: درست است ما پهنای باند را یک به یک از شرکت زیرساخت دریافت می‌کنیم؛ ولی با چه کیفیتی؟ کیفیت همه جا یکسان نیست. از طرفی آنقدر بحث رقابت جدی است که اکثر شرکت‌ها بیشتر از قرارداد هم عرضه می‌کنند تا مشتری راضی باشد، اگر سرویس 128 گرفتید گاهی تا دو برابر هم به شما دسترسی می‌دهند، موضوع دیگری هم وجود دارد که مشتری از طریق vpn وارد می‌شود که کلا از اختیار ما خارج است و سرعتش افت می‌کند و این را از چشم ما می‌بیند.

زارعیان: آقای نخجوانی درست می‌گویند. ما به عنوان فروشنده کم‌فروشی یا بد رفتاری با مشتری را نمی‌پسندیم چون موضوع رقابتی است. در افکارسنجی‌هایی که ما انجام می‌دهیم، مشخص است مردم گله از محدودیت 128 دارند و نه از کیفیت. بیشترین تقاضای مشتریان هم ارتقای این سرعت است و البته مردم به سطحی از دانایی رسیده‌اند که گاهی مشکلات واقعا به ما مربوط نیست و مشکل از جای دیگری ایجاد می‌شود.

زارعیان: ما در فضای اینترنت دیر وارد شدیم و هنوز هم عقب هستیم. تا همین دو سال قبل اجازه ورود مخابرات به حوزه اینترنت داده نمی‌شد. شرکت‌های خصوصی هم فقط جایی وارد شدند که سود بالایی داشت. اگر شرایط را با کشوری مثل کره جنوبی مقایسه کنیم که در سال 2005 حدود 13‌میلیون پورت اینترنت ADSL داشت، می‌بینیم خیلی عقب مانده‌ایم. ما معتقدیم موانع تعرفه و واردات و امثال این اگر کم بشود می‌توانیم کارهای بهتری انجام دهیم.

زارعیان: قانون همه جا را نگفته و ما هم نظرمان را به شورای رقابت منعکس کردیم که اگر بنا باشد فقط 10 درصد سهم بازار را داشته باشیم، خب برایمان اقتصادی نیست و اگر بخواهیم به این اکتفا کنیم که 60 درصد مردم ایران تا ابد نباید اینترنت داشته باشند، چون ما اجباری نداریم به‌عنوان یک شرکت خصوصی برویم جایی سرمایه‌‌گذاری کنیم که سودآور نیست و این را دولت باید بپذیرد.

زارعیان: ما دوست نداریم افزایش زیاد باشد چون مشتری ناراضی است، اما حتما یک افزایش جزیی خواهیم داشت.

نخجوانی: ما هم ممکن است بین 15‌تا‌25‌درصد افزایش قیمت داشته باشیم.