انرژی‌های نو در خدمت کلانشهرها

سوخت‌های فسیلی مرسوم‌ترین منابع تولید انرژی مصرفی امروز هستند. اگرچه به دلیل وجود این منابع در کشور مصرف این نوع انرژی‌ها توجیه اقتصادی دارد، اما آثار مخربی بر محیط‌زیست و سلامت بشر می‌گذارند. همچنین به دلیل پایان‌پذیر‌بودن انرژی‌های فسیلی نمی‌توان این منابع را به عنوان منبع همیشگی نگریست، به همین دلیل جایگزینی و بهره‌گیری از انرژی‌های پایان‌ناپذیر بسیار ضروری و حیاتی تلقی می‌شود، چراکه استفاده از انرژی‌های نو نه‌تنها مشکل بحران انرژی را رفع می‌کنند، بلکه به خاطر تمیز بودن و عاری از آلودگی، مشکل بحران زیست‌محیطی را هم برطرف خواهد کرد. هزینه‌های بالای حامل‌های انرژی و آلودگی‌های محیط‌زیستی ناشی از آن، ضرورت استفاده از انرژی‌های نو به منظور دستیابی به اهداف توسعه پایدار را آشکار و شهرداری تهران را برآن داشت تا به حوزه انرژی‌های نو ورود پیدا کند.

سال‌هاست بحث فرهنگسازی استفاده بهینه از منابع تجدیدپذیر در کشور مطرح است و کارشناسان و صاحب‌نظران راه و روش‌های مختلفی را در خصوص نحوه اجرای این برنامه مهم ارائه کرده‌اند. در شهر تهران نیز در راستای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، اقدام به بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در فضاهای شهری شده است. میزان تابش خورشید در شهر تهران 58/4 کیلو وات ساعت بر متر مربع درروز تخمین زده شده است. به عبارت دیگر، شهر تهران به طور متوسط سالانه بیش از نیمی از سال روز آفتابی دارد. به همین دلیل استفاده از سیستم‌ها و تجهیزات خورشیدی در شهر تهران امکان‌پذیر است و تاکنون توانسته‌ایم با مجهز‌کردن برخی پارک‌ها به سیستم سولار، روشنایی آن مکان‌ها را تامین کند. همچنین در برخی تقاطع‌ها، معابر و میدان‌های شهر تهران نیز از سیستم سولار برای کاهش مصرف منابع تجدیدناپذیر استفاده کرده است. به عنوان مثال برخی چراغ‌های چشمک‌زن تقاطع‌ها و چراغ‌های ال‌ای‌دی و هوشمند تقاطع‌ها انرژی خورشیدی را در طول روز از طریق سلول‌های سولار دریافت و استفاده می‌کنند. در ضمن برای برخی پل‌های عابر پیاده، بیلبورد‌های تبلیغاتی و ایستگاه‌های اتوبوس سیستم مشابهی تعبیه شده تا روشنایی خود را از طریق این منبع انرژی پاک تامین کنند. همچنین با همکاری شرکت بهینه‌سازی در 58 مکان عمومی و بوستان‌ها که دسترسی به شبکه گاز شهری نداشته‌اند سیستم آبگرمکن خورشیدی را تعبیه کرده تا از این طریق در سرویس‌های بهداشتی عمومی، آب گرم در اختیار مردم قرار گیرد.

به کارگیری انرژی خورشیدی برای استفاده درآبگرمکن‌های خورشیدی نیز به نوع فناوری به کارگیری ما بستگی دارد. معمولا روش کار در این سیستم‌ها این‌گونه است که انرژی خورشیدی توسط جمع‌کننده‌ها یا کلکتورهای خورشیدی جمع‌آوری و به انرژی حرارتی تبدیل می‌شود. سپس حرارت ایجاد شده به یک سیال جذب‌کننده مانند آب که داخل لوله در حال جریان است، منتقل می‌شود و آب گرم مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علاوه بر به کارگیری انرژی خورشیدی چند سال است برنامه‌هایی برای تولید انرژی از پسماندها و زباله‌های شهری اجرا شده است. سازمان مدیریت پسماند به عنوان متولی این طرح، اقداماتی در این خصوص به انجام رسانده است، اما در زمینه به کارگیری انرژی هیدروژنی برای ساخت خودرو‌های هیبریدی استفاده از سایر انرژی‌ها مانند زمین گرمایی و بادی و ساخت توربین‌های بادی در سطح شهر تاکنون اقدامی انجام نشده است. مهم‌ترین علت اصلی این است که استفاده از این نوع انرژی‌ها بسیار پر هزینه بوده و مقرون به صرفه نیست. همچنین امکان استحصال این نوع انرژی‌ها ممکن است مهیا نباشد. مثلا در بسیاری از مناطق شهر تهران با توجه به سرعت پایین وزش باد، امکان استحصال از این نوع انرژی امکان‌پذیر نیست، بنابر این مطالعه دقیق و جامع از تمام مناطق و پهنه‌های شهر تهران به منظور امکان سنجی استفاده از انرژی‌های نو نظیر باد ضروری به نظر می‌رسد.

در حال حاضر چنین قانونی تصویب نشده و الزامی برای ساختمان‌های مسکونی نوساز جهت به کارگیری از چنین انرژی‌های نو نیست. این کار در حال حاضر کاملا اختیاری است، چون هم اکنون بحث مجهز شدن منازل مسکونی شهر تهران به سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی خورشیدی بسیار پر هزینه است. البته راهکارهای مختلفی به منظور بهینه‌سازی مصرف انرژی در سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی اعم از استفاده از سیستم کنترل هوشمند گرمایشی و سرمایشی، معاینه فنی و تنظیم موتورخانه‌ها و بسیاری برنامه‌های کنترلی دیگر وجود دارد.

در حال حاضر کمیته‌ای پیرامون این موضوع تشکیل نشده است. بر اساس مصوبه شورای شهر، شهرداری تهران موظف است سالانه 10 درصد از روشنایی پارک‌ها را با استفاده از انرژی خورشیدی توسعه دهد. همچنین طبق مصوبه دیگر شورای شهر، شهرداری تهران موظف شده است مصرف انرژی‌هایی مانند آب، برق، گاز را بهینه کند که تاکنون با حذف تجهیزات پر مصرف انرژی ساختمان‌های شهرداری و اماکن عمومی شهر توانسته است مصرف آب، برق و گاز را به شکلی محسوس کاهش دهد.

به طور حتم با حذف یارانه‌ها و نزدیک شدن قیمت حامل‌های انرژی به قیمت واقعی، این تفکر در آینده قوت خواهد گرفت و کشور ایران نیز مانند دیگر کشورها توسعه یافته و پیشرفته به این مباحث ورود بیشتری خواهد کرد.

شاید بیشترین علت این‌که ایران تاکنون نتوانسته است وارد این مباحث شود را باید در منابع عظیم نفتی و گازی جستجو کنیم. شاید اگر کشور ما نیز مانند سایر کشورها از این‌گونه منابع محروم بود برای تامین نیازهایش به دنبال این منابع انرژی می‌رفت. همچنین علاوه بر عرضه نفت و گاز ارزان، بالا بودن هزینه اولیه راه‌اندازی چنین سیستم‌هایی هم سد راه پیشرفت این صنعت بوده است. در ضمن به علت این‌که ما دانش فنی این فناوری را به طور کامل نداریم، وارد‌کننده این تجهیزات هستیم و حتی اگر شرکت‌ها یا کارخانه‌های تولید‌کننده این محصولات در کشور ایران باشند اکثر قطعات این تجهیزات را از کشورهای دیگر وارد می‌کنند. پس برای این‌که بتوانیم از این منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده بیشتری کنیم، باید دانش این فناوری را خودمان کسب و بومی‌سازی کنیم.